BIOS Sesli Hata Uyarılarının Anlamı ve Çözümü Döküma biraz karışık ya idare edin 
Hata
Anlamı
1
Sürekli Ses
Güç kaynağı arızası
2
Birçok kısa bip
Anakart arızası
3
1 uzun
Bellek tazelenmesinde hata
4
1 uzun 1 kısa
Anakart veya BIOS çipi arızası
5
1 uzun 2 kısa
Ekran kartı arızası (Genellikle eski kartlardaki DIP switch kaynaklıdır)
6
1 uzun 3 kısa
Ekran kartı arızası
7
2 uzun 1 kısa
Ekran kartı arızası (RAMDAC kaynaklı (?) )
8
2 kısa
Bellek parity (eşlik) hatası
9
3 kısa
Belleğin ilk 64k’lık bölümünde hata
10
4 kısa
Timer hatası
11
5 kısa
İşlemci hatası
12
6 kısa
Klavye işlemcisi hatası
13
7 kısa
İşlemci hatası
14
8 kısa
Ekran kartı belleğinde okuma/yazma hatası
15
9 kısa
BIOS ROM hatası
16
10 kısa
CMOS okuma/yazma hatası
17
11 kısa
Tampon Bellek Hatası
Gördüğünüz gibi bu bip sesleri hiç de hayırlı manalara gelmiyor. Madem anlamlarını
verdik size sorun çözümlemede yardımcı olabilecek birkaç çözüm yolu da vermemek şanımıza yakışmaz.
1. hata için, güç kaynağınızın bağlantılarını kontrol edip bir deneme daha yapın.
Eğer sorun devam ediyorsa, üç vakte kadar size yeni bir güç kaynağı gelecek demektir.
2, 4, 10, 12, 15 e 16 numaralı hatalar için, tüm kartları işlemciyi ve RAM’leri söküp
tekrar takın. Öncelikle mümkün olduğunca az bileşenle bilgisayarı başlatmaya çalışın.
4, 15 ve 16 numaralı hatalarda BIOS çipinin yerine düzgünce oturduğundan emin olmak için
üstüne hafifçe bastırın. Değişen bir şey yoksa 4, 15 ve 16 numaralı hatayla karşı
karşıyaysanız yeni bir BIOS çipi edinin, yok eğer değilseniz zaten yeni bir anakartınız
olacağınız için BIOS çipiniz otomatik olarak değişmiş olacaktır.
3, 8 ve 9 numaralı hatalarla baş etmek için öncelikle RAM’lerinizin yerlerine düzgün
oturduklarından ve yuvalarla aralarında herhangi bir yabancı maddenin bulunmadığından
emin olun. Eğer birden fazla bellek modülü kullanıyorsanız değişik kombinasyonlar deneyin.
Hata hala devam ediyorsa belleklerinizi tek tek deneyerek sorunun hangisi/hangilerinde olduğunu
bulabilirsiniz.
5, 6 ve 7 numaralı mesajı alıyorsanız, ekran kartınızın yerine iyice oturduğundan ve
monitör bağlantısının düzgünce bir şekilde yapıldığından emin olun. Problem sürüyorsa
başka bir ekran kartı ile bilgisayarı başlatmayı deneyin. Sonuç alırsanız sizi tebrik
ederiz çok yakın bir zamanda yepyeni bir ekran kartınız olacak. Ekran kartlarıyla ilgili
alacağınız sesli hata mesajlarının neredeyse tamamı 6 numara olacaktır. Bu nedenle şimdiden
“diii di dit dit” sesine alışmanızda fayda var.
11, 13 ve 17 numaralı hatalar için işlemcinizin düzgün bir şekilde takıldığından emin olun.
Mümkünse başka bir işlemciyle denemelerde bulunun, sonuç alamazsanız özellikle 17 numaralı
hata için anakartınızdan şüphelenin.
CMOS Setup Utility
CMOS, BIOS verilerini tutan yarı iletkene verilen isimdir. ( Complementary Metal Qxide Semiconductor). BIOS
Setup'ı ilk açtığınızda ekrana gelen menüye de CMOS Setup adı verilir.Ok tuşları ile buradaki seçeneklerden birinin
üzerine gelip enter tuşuna bastığınızda ya alt menülere geçilir, ya da bu seçenekler zaten kendi başına birer komuttur;
bu komut yerinegetirilir. BIOS Setup'ın tüm pencerelerinde olduğu gibi bu pencereden de Esc tuşuna basılarak
çıkabilir veya F10 tuşuna basarak yaptığınız değişiklikleri kaydederek çıkabilirsiniz.
Not : BIOS ayarlarını anlatırken "Enabled" ve "Disabled" terimlerini kullanacağız.Çoğu BIOS ayarlarının karşısında
bulunana bu seçeneklerden ilki yani, "Enabled" o ayarın aktifolduğunu, "Disabled" ise devreden çıkarılmış olduğunu gösterir.
Standart CMOS Setup
Ana Menüden bu bölüme girdiğinizde, temel sistem ayarları ve sistem saati ile ilgili seçeneklere ulaşırsınız.
Bunların işlevleri aşağıda sunulmuştur.
Date/Time :
Sistem saatini ve tarihini buradan ayarlayabilirsiniz. Aslında sistem saatini ve
tarihini Windows veya DOS'tan da ayarlayabilirsiniz. Işletim sistemlerinin saat ve tarihleri
BIOS'dakilerden farkı olmaz. Tarih konusunda küçük bir not düşmek gerekli: Yıl iki basamaklı
görünüyorsa 2000 yılı sorununuz olabiliyor. Yani 2000 yılında tarih 00 olarak görünecektir.
Sistem ve uygulamalarınızın tümü 1900 yılı gibi algılayabilir. Ancak uzunca bie süredir
anakartlarda bu sorun, yıl dört haneye çıkarılarak giderilmiştir ve tarihin 2079 yılına kadar
gösterilmesi sağlanmıştır. Tabi anakartlarda bu sorunun çözülmesi her şeyi halletmeyebilir;
bazı kritik yazılımlarda tarih yazılım tarafından belirleniyor olabilir. Bu durumda yazılımların güncellenmesi gerekir.
Sabit Diskler :
BIOS ve anakartlar 4 IDE sürücüye (sabit disk veya CD-ROM) destekler.
IDE disketlerinizin ayarlarını "Hard Disks" adlı bu bölmede görebilirsiniz. Ancak sisteminizdeki
IDE CD sürücüler veya SCSI sürücüler burada görünmez. Burada disklerinizin MODE bilgisini tüm
disk sürücülerinizin için AUTO olarak seçmenizi öneririz. Böylese BIOS, POST sırasında
diskinizin özelliklerini belirleyip sistemi ona göre açabilir. BIOS diskinizi bu şekilde, ana
BIOS Setup menüsünden "IDE HDD Auto Detection" seçeneği ile BIOS'un diskinizi bulmasını
sağlayabilirsiniz. Hard Disk bölmesindeki parametreler diskinizin kafa, silindir, sektör sayısı
ve teknoloji ile ilgili bazı bilgiler içerirler. Nadirende olsa BIOS bazı diskleri otomatik
olarak tanımayabilir. Bu durumda disk türünü (Type) "User"(Kullanıcı) olarak seçip disk üzerinde
yazan bu parametreleri elle girerek diskinizi tanıtabilirsiniz. Neyse ki günümüzde tüm yeni
anakartlarda "IDE HDD Auto Detection" seçeneği vardır ve bu çoğu diski tanımamazlık etmez.
Disk Sürücüler :
Hemen hemen her PC'de bir disket sürücü vardır. Hatta bazılarında iki tane
olabilir. Işte bu bölmeden disket sürücünüzün tipini seçeceksiniz. Tek bir disket sürücünüz
varsa bunu 1.44M, 3.5" olarak seçebilirsiniz. Diğer disket sürücü (Drive B) ise "Not Installed"
(Kurulmamış) olarak bırakılır. Günümüzde çoğu disket sürücü 1.44MB'lık diskleri okur. Bir ara
2.88MB'lık disket sürücülerde çıktı ama bu kapasiteye sahip diskler pek yaygınlaşmadığından sürücüleride yaygınlaşmadı.
Video :
Bu, monitörünüzün tipi ile ilgili bir ayardır. Eskiden 40 veya 80 sütunluk CGA
monitörler veya mono monitörler varken bu ayar işe yarardı. Artık hep renkli VGA veya SVGA monitörler
kullanıldığı için bu ayar EGA/VGA olarak bırakılıyor.
Halt-On :
POST, yani BIOS'un gerçekleştirdiği donanım testleri sırasında bir donanım hatası ile
karşılaşılırsa sistem durur. Halt-On seçeneği ile bazı hataların dikkate alınmamasını, POST
işleminin devam ederek sistemin açılmasını söyleyebilirsiniz. Bu seçenekler aşağıdaki gibidir.
No errors POST hiçbir hatada durmaz.
All errors BIOS bir hata tespit ettiğinde durur ve size bu hatayı düzentmeniz için uyarıda bulunur.
All, But Keyboard POST klavye hataları dışındaki hatalarda durur.
All, But Diskette POST disket sürücü hataları dışındaki hatalarda durur.
All, But Disk/Key POST klavye ve disket sürücü hataları dışındaki hatalarda durur.
Bellek Bilgileri : Bu alandaki bilgilerde değişiklik yapamazsınız. Burada geleneksel (base),
uzatılmış (extended) ve diğer bellek kapasiteleri hakkında bilgi yer alır.
BIOS Features Setup
CPU Internal Core Speed :
Bu sayıdaki ekran görüntüsünde görülmese de bazı anakartların
özelliğine bağlı olarak burada işlemcinin hızı görünür. (233MHz, 300MHz gibi). Bazı BIOS'larda
bu değiştirilebilir bir değildir. Ancak yeni Abit, Chaintech gibi anakartlarda işlemci terfileri
için bu bir seçenek olarak verilmiştir ve işlemci hızını anakart üzerindeki karmaşık jumperler
ile değil doğrudan BIOS yazılımından ayarlamanıza izin verir. Bazı BIOS'larda ana menüde
CPU&CHIPSET SETUP adlı ayrı bir bölümde de yer alabilir.
Virus Warning :
Bu seçenek "Enabled" konumuna getirilmişse diskin boot sektöründe veya bölmeleme
tablosunda (partition table) kazara veya virüsler marifeti ile değişiklik yapılması engeller.
Boot virüsleri için güzel bir önlemdir. Ancak diski FDISK ile biçimlerken veya Windows 95
kurulurken de bu bölmeler değiştirildiği için, bu seçenek "Disabled" konumuna getirmezseniz,
diski FDISK ile bölmeleyip format atamazsınız. Anakart kitapçığınızda bu seçeneğin sürekli
"Disabled" konumda tutulması gerektiği de yazıyor olabilir. Bunun nedeni, yeni işletim
sistemlerinin bunu gerektirmesidir.
CPU Internal Cache :
Bazı BIOS'larda "CPU Level 1 cache/CPU Level 2 Cache" olarak da görünür.
Yeni PII işlemcilerde önbellek işlemci üzerindedir. Sık kullanılan bazı bilgiler disk veya
sistem belleği (RAM) yerine, geçici olarak hızlı önbellekte tutulabilir. Böylece bazı işlemler
daha hızlı gerçekleştirilir. Sisteminizin performansını artırmak için bu seçeneği sürekli
"Enabled" konumunda tutmalısınız.
BIOS Update :
BIOS yongası ile bütünleşik BIOS güncelleme modülünün işlemciye gerekli bilgileri
iletmesini sağlar. Enabled konumunda durmalıdır.
CPU Fast String :
Performansı artırır. Bu yüzden "Enabled" konumda olması gerekir.
Bazı BIOS'larda bulunmayabilir.
Quick Power On Self Test :
POST işleminin 4 kez yerine (bazı PC'lerde 3 kez) bie kez
yapılmasını sağlar. Sistemin hızlı açılmasını sağlamak için "Enabled" konumuna getirebilirsiniz.
Boot Sequence :
PC'niz açıldığında BIOS'un işletim sistemi için önce hangi sürücüye bakması
gerektiğini söyler. Sisteminizi açılış disketi ile açacaksanız bu sırayı A, C ... olarak
değiştirebilirsiniz. Normalde ise açılışın hızlanması için C, A ... olarak durmalıdır. Yeni
BIOS'larda sistemin CD-ROM'dan veya diğer sürücülerden açılması için CD-ROM, E, F, LS/ZIP gibi
seçenekler de bulunur.
HDD Sequence SCSI/IDE First :
Bazı yeni BIOS'larda SCSI ve IDE diskleri bir arada kullananlar
için konulan bu yeni seçenek, SCSI'ye ayarlandığında sistemin SCSI sürücüler üzerinde birden
fazla işletim sisteminin boot edilmesinde de kullanılabilir.
Boot Up Floppy Seek :
Bu seçenek "Enabled" konumda ise açılışta disket sürücü bir kez aranır.
Ama "Disabled" konumda ise sistem ara sıra disket sürücüyü yoklayarak doğru çalışıp çalışmadığını
kontrol eder. Sisteminizin ara sıra işlem yapmayı kesip disket sürücüyü aramasını istemiyorsanız
"Eisabled" konumuna getirin; çünkü default ayarı "Disabled" dır.
Floppy Disk Access Control :
Bazı BIOS'larda bulunan bu ayar, sabit diskten disket sürücüye
dosya kopyalamasını engeller. R/W (Read/Write) seçilmişse, diskete yazdırma yapılabilir ve
disket okunabilir.
IDE HDD Block Mode Sectors :
Bu seçenek, disketlerde veri transferi başına bir sektör yerine
her transferde birden fazla sektörün işleme alınmasını sağlayarak disk performansını artırır.
Tüm yeni diskler bu özelliği destekler. Bu tür yeni disketlerde seçenek "HDD Max" olmalıdır.
Boot Up NumLock Status :
Klavyenizin sağındaki numerik tuş dizisi-klavyenizde NumLock tuşu
basılı ise - rakamları yazmak için de kullanılabilir, ok ve fonksiyon (sayfa yukarı/aşağı
kaydırma, metin sonuna/başına gitme vs.) tuşları olarak da. BIOS'ta bu seçeneği "On" durumuna
getirirseniz; sistem açıldığında NumLock tuşuna basmışsanız gibi olur ve numerik klavye rakamları
yazar.
Boot Up System Speed :
Yeni bazı BIOS'larda bulunan bu ayarı, sistemin işlemci hızınıza uygun
olarak açılması için "High" konumuna getirmelisiniz. "Low" konumda iken sistem dahili veriyolu
hızında açılır. Bazı çok eski çevre birimleri ve oyunlar bu hıza alışık olmadığı için, Low
seçeneği konulmuştur. Normalde "High" konumda durmalıdır.
Gate A20 Option :
Bu seçenek, sistemin 1 MB üzerindeki uzatılmış belleği (extended memory)
nazıl kullanacağı ile ilgilidir. "Fast" seçilmişse, sistem yonca seti Gate A20'yi kontrol eder.
"Normal"e ayarlanmışsa, klavye denetçisindeki bir pin bunu denetler. Gate A20'yi "Fast" olarak
seçmek, özellik Windows ve OS/2'de sistem performansını artırır.
Typematic Rate :
Üç seçenek halinde bulunur. (Bazı BIOS'larda, "BIOS Features Setup" ekranının
sağ tarafında yer alır.) Klavyede bazılı tutulan bir tuşun tekrarlanma hızını ayarlayan bu
seçeneklerden ilki 'Typematic Rate Setting' dir ve "Enabled" konumuna getirildiğinde ikinci ve
üçüncü seçeneklerin ayarlanabilmesini sağlar. "Typematic Rate (chars/sec)" adlı ikinci seçenek,
klavyede bir tuşu basılı tuttuğunuzda, saniyede aynı karakterden kaç adet yazılacağını belirler.
Pek gerekli bir ayar olduğu söylenemez. Üçüncü ayar olan Typematic Rate Delay ise, bir klavye
tuşunu basılı tuttuğunuzda aynı karakterin tekrarlanarak yazılması için arada kaç milisaniye
süre olması gerektiğini belirler.
Security Option :
Sisteminize ve BIOS Setup'daki ayarlara başkalarının ulaşamaması için BIOS
Setup'tan nasıl şifre koyabileceğinizi biraz ileride açıklayacağız. Bu seçenek ise bu şifrenin
sistem için mi BIOS Setup için mi olması gerektiğini belirler. Hani bazen BIOS Setup'ta şifre
koymanıza rağmen sistem takır takır açılır, yoksa sistemin şifre özelliği çalışmıyor mu diye
sinirleriniz bozulur ya... Işte o zaman bu ayar "Startup" konumuna getirilmiş demektir. Oysa bu
ayar "System" konumuna getirilirse, sistem açılışta şifre sorar ve şifreyi girmeden PC'nizi
açamazsınız.
PS/2 Mouse Function Control :
Yeni sistemlerde fare bir COM portuna değil, yuvarlak bir PS/2
portuna bağlanır (tabii bunun için PS/2 farenizin olması gerekir.) Işte bu ayar "Auto" ise
sistem açılışta PS/2 fareyi tanır ve IRQ12'yi bu fareye ayırır. Aksi halde IRQ12 başka kartlara ayrılabilir.
PCI/VGA Palette Snoop :
Bazı grafik kartları (örneğin grafik hızlandırıcılar ve MPEG kartları)
standart VGA olmayabilir ve renkleri düzgün şekilde göstermeyebilir. Bu ayarın "Enabled" yapılması sorunu giderir. "Disabled" olarak bırakılması önerilir.
OS/2 Onboard Memory >64MB : OS/2 işletim sistemi ile birlikte 64MB'tan büyük DRAM
kullanıyorsanız bu ayarın "Enabled" yapın. Aksi halde "Disabled" olsun.
Video ROM BIOS Shadow : Bu ayar "Enabled" yapıldığında video BIOS'unun ROM tipi bellekten
RAM tipi bellek ROM'dan hızlı olduğu için, "Shadow" adı verilen bu işlem sayesinde sistem
performansı artar. Hemen bu seçeneği altında bir dizi bellek adresi göreceksiniz. Bunlar ROM
kullanan diğer kartlara aynı işlemi uygulamak içindir. Ancak kitapçıklarına bakarak bu kartların
hangi adresleri kullandığını öğrenmeli, ona göre bu seçenekleri "Enabled" konuma getirmelisiniz. Çünkü bu işlem
640-1024K arasındaki bellekten çalar.
CHIPSET Features Setup
Anakartın yonga seti ile ilgili ayarlar bu kısımda bulunur. Günümüzde çoğu anakartta bulunan
yonga seti ve bellek ayarları ile ilgili seçenekleri bu bölümde anlatacağız.
EDO Auto Configuration :
Bu ayar genelde default olarak 60 ns'ye ayarlanmıştır.
50 veya 70 ns'lik EDO RAM'ler kullanıyorsanız bu ayarı 50 veya 70 ns'ye getirebilirsiniz.
EDO RAM ile ilgili teknik bilgiler içeren diğer ayarları olduğu gibi bırakmanız önerilir.
SDRAM Configuration :
Sisteminizde SDRAM tipinde bellek kullanıyorsanız belleklerinizin hızını
burada belirleyebilirsiniz. LX yonga setli anakartlarda bu ayar 8, 10 veya 12 ns olabilir.
BX anakartlar için geliştirilen 100MHz'lik belleklerde ise bu ayar 6 veya 8 ns olmalıdır.
SDRAM ile ilgili teknik bilgiler içeren diğer ayarları olduğu gibi bırakmanız önerilir.
8/16 Bit I/O Recovery Time : 8 ve 16 bitlik ISA kartlar için zamanlama. Dafault ayarlarda
bırakılmalıdır.
Memory Hole at 15M-16M :
Bu ayarı "Enabled" yapmak, belleği 15-16 MB arasındaki kısmını bu
ayarı özellikle gerektiren ISA kartlara ayırır. Sisteminizde bu tür bir ISA kart yoksa ve bu
ayar "Enabled" edilmişse sistem belleği 1 MB az görünebilir. Özel bir durum olmadıkça bu ayarı
"Disabled" olarak bırakın.
PCI 2.1 Support :
Bazı BIOS'larda bulunan bu ayar PCI 2.1 standardının desteklenmesini sağlar.
"Enabled" konumda tutulmalıdır.
DRAM are xx bits wide :
Pariteli bellek kullanıyorsanız bunlar 36 bit'lik olarak kabul edilir.
Örneğin iki pariteli bellek modülü varsa bu ayar 72 olarak görünür. Paritesiz bellekler ise 32
bitliktir. Yine iki bellek modülü varsa bu ayar 64 olarak görünür.
Data Integrity Mode :
Hata düzeltmeli (ECC) bellek kullanıyorsanız bu ayar ECC yapılmalı, aksi
halde Non-ECC olarak bırakılmalıdır.
Onboard Serial Port 1 :
Birinci seri portun bellek adresini ve IRQ'sunu gösterir. Bazı dahili
modemler bu portu (COM 1) kullanır ve seri portun iptal edilerek dahili veriyoluna
yönlendirilmesini gerektirir. Bu durumda Seri port "Disabled" ayarına getirilir. Seri Port 1'in
default bellek adresi ve IRQ'su 3F8H/IRQ4'tür.
Onboard Serial Port 2 :
Ikinci seri portun bellek adresini ve IRQ'sunu gösterir. Seri port 1 için söylediklerimiz bu port için de geçerlidir. Seri Port 2'nin default bellek adresi ve IRQ'su 2F8H/IRQ3'tür.
Onboard Parallel Board :
Paralel portun bellek adresini ve IRQ'sunu gösterir. Default değeri
378H/IRQ7'dir. Bir PC'ye paralel portlu giriş çıkış (I/O) kartı bağlanarak paralel port sayısı
üçe çıkarılabilir. Ancak bu bellek adresi ve IRQlarında çakışma olmamalıdır.
Paralel Port Mode :
Default ayar "Normal" dir. Bu, portun normal hızda ama tek yönlü
çalışmasını sağlar. EPP modu portun çift yönlü ve maksimum hızda çalışmasını, ECP çift yönlü ve
maksimum veri transfer hızında daha hızlı çalışmasını, ECP+EPP modu ise normal hızda çift yönlü
çalışmasını sağlar. Özellikle tarayıcı, yazıcı gibi cihazlar bu modları kullanabilir.
ECP DMA Select :
ECP modu hızlıdır ama bir DMA (Direct Memory Access - Doğrudan Bellek Erişimi)
kanalının kendisine ayrılmasını ister. Seri porta ECP veya ECP+EPP modlarından birini kullanan
bir aygıt takmışsanız ve seri portu buna göre ayarlamışsanız işte bu seçeneği default ayarı
olan "Disabled" dan çıkarıp DMA 1 veya 3 kanalına ayarlamalısınız.
UART2 Use Infrared :
Bu ayar "Enabled" konuma getirildiğinde anakart üzerindeki infrared
özelliği devreye girer ve ikinci seri UART portu anakart üzerindeki infrared konnektörüne
ayırır. (Infrared cihazlar, kablo gerektirmeden kızıl ötesi ışınlarla PC ile veri alış
verişinde bulunurlar; ancak bunun içinde sisteme bu konnektör yardımı ile bir IrDA cihazlar
pek piyasaya çıkmadığı için bu ayarı "Disabled" konumda tutabilirsiniz. )
Onboard PCI IDE Enabled :
Bu ayarı kullanarak IDE kanalını, ikinci IDE kanalını veya her
ikisini birden ("both" seçeneği ile) aktif konuma getirebilirsiniz. Normalde her iki IDE
kanalını da açık tutmalısınız, ancak sadece SCSI sürücüye sahip sistemler için her iki kanal da
"Disabled" konuma getirilebilir.
IDE Master/Slave PIO/DMA Mode :
IDE kanallarına (0 ve 1) master ve slave olmak üzere ikişerden
dört IDE sürücü bağlanabilir. IDE aygıtları farklı modlarda (0, 1, 2, 3) sahip olduğu için
bunların bağımsız olması gerekir. IDE sürücüleriniz optimum performansa göre ayarlanır.
CPU Warning Temperature :
Işlemci ısısı kaç dereceye gelince sistemin alarm vereceğini belirler.
Işlemci ısısının üst ve alt limitlerini buradan belirleyebilirsiniz. Işlemci ısısı belirlenen
limitleri aşarsa sisteminize kurulu uyarı mekanizması devreye girer.
Current CPU Temperature :
Anakartınızda ısı sensörleri varsa, bu alan işlemci ısısını gösterir.
Current System Temperature :
Sisteminizde (anakartın çeşitli yerlerinde) ısı sensörleri varsa,
bu alan sistem ısısını gösterir.
Current CPUFAN 1/2/3 Speed :
Anakartınızda bu iş için bir denetleme sistemi varsa sisteminizdeki
üç CPU fanının hızını gösterir.
POWER Management Setup
Bu bölümde sisteminizin güç tüketimini azaltmak için için ayarlar bulunur.
Power Management :
Güç yönetim modlarının ana denetim masasıdır. Ayarı "Max Saving"e getirirseniz
sistem kısa bir süre kullanılmadan durursa güç tasarruf moduna geçer. "Min Saving"de de aynı
işlem olur ama bu sefer sistem güç tasarruf moduna daha uzun sürede geçer. "Disabled" seçeneği
tüm güç yönetim modunu tümüyle devreden çıkarır. "User Define" seçeneği ise bu bölümdeki diğer
seçenekleri ayarlanabilir konuma getirerek, kullanıcının kendi tercihlerini yapabilmesini
sağlar.
PM Control By APM :
Sisteminizde gelişmiş güç yönetimi yüklüyse bu seçeneği "Yes" olarak
ayarlamak güçten daha fazla tasarruf sağlar.
Video Off Option :
Bu seçenek monitörün ne zaman güç koruma tasarruf geçirilebileceğini gösterir.
All Modes Off (tüm modlarda kapama); Always On (daima açık); Suspend Off (suspend modunda kapama)
ve Susp, Styb Off (suspend ve standby modlarında kapama) seçenekleri vardır.
Video Off Method :
Monitörün ne şekilde askıya alınacağını belirler. Şu seçenekler olabilir:
DPMS, Blank Screen, V/H Sync+Blank. DPMS ( Display Power Management - Görüntü Güç Yönetimi )
özelliği, ekran kartınızı - tabii bu VESA DPMS özelliği destekliyorsa - denetler. Blank Screen
sadece ekranı karartır ve sadece güç yönetim özelliği olmayan monitörlerde kullanılır.
V/H Sync+Blank seçeneği ekranı karartır ve yatay/dikey taramayı kapatır. Yeni monitör ve ekran
kartlarında DPMS seçeneği kullanılır.
Video Off After :
Sistemin sırayla daha düşük güç koruması modlarından daha yüksek olanlara
geçmesini sağlamışsanız, hangi modda monitörün kapanacağını belirler.
Modem Use IRQ :
Sistemi modem sinyali ile uyandıracaksanız, varsa bu seçenekte modeminizin
IRQ'sunu seçmelisiniz.
PM Timers : Bazı BIOS'larda, bu pencerenin çizgilerle sınırlanmış ayrı bir bölümünde bulunan
PM Timers ayarları güç yönetim zamanlarını belirler. Bu bölümde diski güç tasarruf moduna
geçiren "HDD Power Down" süresi, ve sistemin Uyku, Bekletme ve Askıya Alma (Doze, Standby,
Suspend) modlarına geçmeleri için gerekli süreler ayarlanabilir. Sistem bir aktivite olunca,
örneğin klavyede basılan bir tuş ilgili IRQ kanalına sinyal gönderince tekrar harekete geçer.
Power Up Control : Yine aynı pencerede ayrı bir bölmede yer alan bu grupta ayrı bir bölmede
yer alan bu grupta sistemin ne zaman otomatik açılacağını belirlenir. 'Soft-Off' özelliğine
sahip anakartlarda sistem bir düğme ile veya yazılım aracılığı ile kapatıldığında elektrik
doğrudan kesilmez, sistem askıya alınır.
PWR Button<4 sec :
Bu ayar 'Soft Off'a getirildiğinde PC açma/kapama düğmesi 4 saniyeden
sistem normal olarak kapanır. Suspend seçeneğinde ise düğmenin iki yönlü işlevi vardır; 4
saniyeden az basıldığında sistem uyku moduna geçer. "No Function" seçeneğinde ise düğme 4
saniyeden az basılı tutulduğunda Soft-off düğmesinin bu işlevi devreden çıkarır. Bu ayarlardan
bağımsız olarak düğme 4 saniyeden fazla basılı tutulduğunda sistem elektriği kesilerek kapanır.
PWR Up On Modem Act :
Bu seçenek "Enabled" duruma getirildiğinde bilgisayar kapalı durumdayken
modemden gelen bir sinyalle (modeme bağlı telefon numarası arandığında) açılır. Ancak işletim
sistemi hemen devreye girmediği için modem aracılığı ile bir faks, dosya vs. gönderiliyorsa,bu ilk denemede gerçekleşmez.
Automatic Power Up : Sisteminizin günün belirlediğiniz saatlerde otomatik olarak açılmasını sağlar.
PNP/PCI Setup
Bu pencerede BIOS'u kullanmak yerine PCI veriyolu yuvalarını ayarlayarak Tak Çalıştır (PnP)
işletim sistemlerinden yararlanmak için gerekli seçenekler bulunur. Ayarların karşısında "Yes"
seçilmişse işletim sistemi aygıtla ilgili kesmeleri kendi ayarlar. Tak Çalıştır işletim sistemi
kullanmıyorsanız veya kesme ayarlarının (IRQ) sizin ayarladığınız gibi kalmasını istemiyorsanız bu "No" ayarları seçilmelidir.
PnP Os Installed :
Tak Çalıştır destekli bir işletim sistemi kullanıyorsanız (OS/2, Win 95/98) bu ayarı "Yes" yapın.
Resources Controlled By :
Tak Çalıştır BIOS'lar tüm boot işlemlerini ve Tak Çalıştır aygıtları
kontrol edebilir. Bu ayar 'Auto'ya getirilirse tüm IRQ ve DMA atamaları kaldırılır; çünkü BIOS
bu işlemi devralır. Bu ayar tüm PCI yarıkları için ayrı ayrı olabilir (4'e kadar). Bu durumda
"Recourses Controlled By" yerine Slot 1 IRQ, Slot 2 IRQ vs. seçenekleri vardır. Tak Çalıştır
işletim sistemlerinde tümü de Auto'ya getirilebilir.
IRQ n Assigned to :
Tak Çalıştır olmayan kartlar ve aygıtlar belirli bir IRQ'da çalışmak
isteyecektir. Işte bir IRQ'yu (kesme istemi) Tak Çalıştır olan veya olmayan kartlara göre
buradan ayarlayabilirsiniz. Tak Çalıştır olmayan bir aygıt veya kart bu IRQ'ya takılmış ise
bu seçenek "Legacy ISA" (bazı BIOS'larda "No/ICU") olarak ayarlanmalıdır. Tak Çalıştır
kartlarda ise ayar "PCI/IS PnP" (bazı BIOS'larda "Yes") olmalıdır. Aynı şekilde "DMA n Assigned
To" diye bir seçenek de vardır. Aynı şey bu DMA ayarı için de geçerlidir.
Load BIOS Defaults
Bazı kullanıcılar, ana menüdeki bu seçeneğini, BIOS'u fabrika ayarlarına getirmeye yaradığını düşünür. Ancak tüm yüksek
performans özelliklerini kapatan bu seçenek, BIOS ayarları ile ilgili herhangi ciddi bir problem ile karşılaştığınızda
kullanılır. Seçeneğin üzerine gelip Enter tuşuna bastığınızda işlemi onaylayıp onaylamadığınıza dair bir soru ekrana gelir.
Klavyede Y (Yes - Evet) tuşuna basarsanız işlem onaylanır ve Default BIOS ayarları yüklenir, N (No - Hayır)
tuşuna basarsanız işlem iptal edilir.
Load Setup Defaults
Işte bu BIOS'un optimize edilmiş fabrika ayarlarını yükler. Ancak kullanılan aygıtlar, işletim
sistemi vs. sistemden sisteme değiştiği için bu fabrika ayarlarının yüklemesi her zaman optimum
performans sağlıyor anlamına gelmez. Ayarlarınızı yukarıdaki açıklamalara göre yapmalısınız.
Burada da standart Setup ayarlarını yükleme işlemi aynıdır.
Supervisor/User Password
Supervisor Password, hem BIOS Setup'a hem de sisteme şifre koyar. Yani şifreyi yazmadan BIOS
ayarlarına da giremezsiniz, PC'niz de açılmaz. (Ancak BIOS Features Setup kısmında anlattığımız
"Security Option" ayarına dikkat!) User Password ise sadece PC'nin açılışına şifre koyar.
Sisteminiz ilk geldiğinde şifresizdir. Ilk kez şifre girerken yazdığınız şifreyi kontrol
amacıyla iki kez girersiniz. Şifreyi kaldırmak içinse bu seçeneklere basıp şifre yazma satırını
boş bırakmanız yeterlidir.
HDD Low Level Format
Bazı BIOS'larda bulunan bu seçenek sabit diske düşük seviyeli format atar. Bir anlamda disk
yüzeyini kazır diyebiliriz. Çok tekrarlanması diski bozabilir. Bu yüzden disk gözden
çıkarılmadan kullanılmayacak bir format işlemidir.
Save & Exit Setup
BIOS Setup'da yaptığınız değişikliklerin hiçbiri BIOS'a kaydedilmeden devreye girmez. Işte bu
seçeneğe 'Enter'leyip Y tuşuna basarak yaptıklarınızı kaydedecek ve tekrar sistem açılışına
geri döneceksiniz. Yaptığınız değişiklikleri kaydetmeden önce bir hata yapmadığınızdan emin olun.
Exit Without Saving
Yaptığınız değişiklikleri kaydetmeden, yani bu değişiklikleri işleme sokmadan BIOS Setup'tan
çıkmak için bu seçeneğin üzerine gelip Enter tuşuna basın. Yine olay için klavyede Y tuşuna
bastığınızda sistem açılışına geri dönecektir.
Hata
Anlamı
1
Sürekli Ses
Güç kaynağı arızası
2
Birçok kısa bip
Anakart arızası
3
1 uzun
Bellek tazelenmesinde hata
4
1 uzun 1 kısa
Anakart veya BIOS çipi arızası
5
1 uzun 2 kısa
Ekran kartı arızası (Genellikle eski kartlardaki DIP switch kaynaklıdır)
6
1 uzun 3 kısa
Ekran kartı arızası
7
2 uzun 1 kısa
Ekran kartı arızası (RAMDAC kaynaklı (?) )
8
2 kısa
Bellek parity (eşlik) hatası
9
3 kısa
Belleğin ilk 64k’lık bölümünde hata
10
4 kısa
Timer hatası
11
5 kısa
İşlemci hatası
12
6 kısa
Klavye işlemcisi hatası
13
7 kısa
İşlemci hatası
14
8 kısa
Ekran kartı belleğinde okuma/yazma hatası
15
9 kısa
BIOS ROM hatası
16
10 kısa
CMOS okuma/yazma hatası
17
11 kısa
Tampon Bellek Hatası
Gördüğünüz gibi bu bip sesleri hiç de hayırlı manalara gelmiyor. Madem anlamlarını
verdik size sorun çözümlemede yardımcı olabilecek birkaç çözüm yolu da vermemek şanımıza yakışmaz.
1. hata için, güç kaynağınızın bağlantılarını kontrol edip bir deneme daha yapın.
Eğer sorun devam ediyorsa, üç vakte kadar size yeni bir güç kaynağı gelecek demektir.
2, 4, 10, 12, 15 e 16 numaralı hatalar için, tüm kartları işlemciyi ve RAM’leri söküp
tekrar takın. Öncelikle mümkün olduğunca az bileşenle bilgisayarı başlatmaya çalışın.
4, 15 ve 16 numaralı hatalarda BIOS çipinin yerine düzgünce oturduğundan emin olmak için
üstüne hafifçe bastırın. Değişen bir şey yoksa 4, 15 ve 16 numaralı hatayla karşı
karşıyaysanız yeni bir BIOS çipi edinin, yok eğer değilseniz zaten yeni bir anakartınız
olacağınız için BIOS çipiniz otomatik olarak değişmiş olacaktır.
3, 8 ve 9 numaralı hatalarla baş etmek için öncelikle RAM’lerinizin yerlerine düzgün
oturduklarından ve yuvalarla aralarında herhangi bir yabancı maddenin bulunmadığından
emin olun. Eğer birden fazla bellek modülü kullanıyorsanız değişik kombinasyonlar deneyin.
Hata hala devam ediyorsa belleklerinizi tek tek deneyerek sorunun hangisi/hangilerinde olduğunu
bulabilirsiniz.
5, 6 ve 7 numaralı mesajı alıyorsanız, ekran kartınızın yerine iyice oturduğundan ve
monitör bağlantısının düzgünce bir şekilde yapıldığından emin olun. Problem sürüyorsa
başka bir ekran kartı ile bilgisayarı başlatmayı deneyin. Sonuç alırsanız sizi tebrik
ederiz çok yakın bir zamanda yepyeni bir ekran kartınız olacak. Ekran kartlarıyla ilgili
alacağınız sesli hata mesajlarının neredeyse tamamı 6 numara olacaktır. Bu nedenle şimdiden
“diii di dit dit” sesine alışmanızda fayda var.
11, 13 ve 17 numaralı hatalar için işlemcinizin düzgün bir şekilde takıldığından emin olun.
Mümkünse başka bir işlemciyle denemelerde bulunun, sonuç alamazsanız özellikle 17 numaralı
hata için anakartınızdan şüphelenin.
CMOS Setup Utility
CMOS, BIOS verilerini tutan yarı iletkene verilen isimdir. ( Complementary Metal Qxide Semiconductor). BIOS
Setup'ı ilk açtığınızda ekrana gelen menüye de CMOS Setup adı verilir.Ok tuşları ile buradaki seçeneklerden birinin
üzerine gelip enter tuşuna bastığınızda ya alt menülere geçilir, ya da bu seçenekler zaten kendi başına birer komuttur;
bu komut yerinegetirilir. BIOS Setup'ın tüm pencerelerinde olduğu gibi bu pencereden de Esc tuşuna basılarak
çıkabilir veya F10 tuşuna basarak yaptığınız değişiklikleri kaydederek çıkabilirsiniz.
Not : BIOS ayarlarını anlatırken "Enabled" ve "Disabled" terimlerini kullanacağız.Çoğu BIOS ayarlarının karşısında
bulunana bu seçeneklerden ilki yani, "Enabled" o ayarın aktifolduğunu, "Disabled" ise devreden çıkarılmış olduğunu gösterir.
Standart CMOS Setup
Ana Menüden bu bölüme girdiğinizde, temel sistem ayarları ve sistem saati ile ilgili seçeneklere ulaşırsınız.
Bunların işlevleri aşağıda sunulmuştur.
Date/Time :
Sistem saatini ve tarihini buradan ayarlayabilirsiniz. Aslında sistem saatini ve
tarihini Windows veya DOS'tan da ayarlayabilirsiniz. Işletim sistemlerinin saat ve tarihleri
BIOS'dakilerden farkı olmaz. Tarih konusunda küçük bir not düşmek gerekli: Yıl iki basamaklı
görünüyorsa 2000 yılı sorununuz olabiliyor. Yani 2000 yılında tarih 00 olarak görünecektir.
Sistem ve uygulamalarınızın tümü 1900 yılı gibi algılayabilir. Ancak uzunca bie süredir
anakartlarda bu sorun, yıl dört haneye çıkarılarak giderilmiştir ve tarihin 2079 yılına kadar
gösterilmesi sağlanmıştır. Tabi anakartlarda bu sorunun çözülmesi her şeyi halletmeyebilir;
bazı kritik yazılımlarda tarih yazılım tarafından belirleniyor olabilir. Bu durumda yazılımların güncellenmesi gerekir.
Sabit Diskler :
BIOS ve anakartlar 4 IDE sürücüye (sabit disk veya CD-ROM) destekler.
IDE disketlerinizin ayarlarını "Hard Disks" adlı bu bölmede görebilirsiniz. Ancak sisteminizdeki
IDE CD sürücüler veya SCSI sürücüler burada görünmez. Burada disklerinizin MODE bilgisini tüm
disk sürücülerinizin için AUTO olarak seçmenizi öneririz. Böylese BIOS, POST sırasında
diskinizin özelliklerini belirleyip sistemi ona göre açabilir. BIOS diskinizi bu şekilde, ana
BIOS Setup menüsünden "IDE HDD Auto Detection" seçeneği ile BIOS'un diskinizi bulmasını
sağlayabilirsiniz. Hard Disk bölmesindeki parametreler diskinizin kafa, silindir, sektör sayısı
ve teknoloji ile ilgili bazı bilgiler içerirler. Nadirende olsa BIOS bazı diskleri otomatik
olarak tanımayabilir. Bu durumda disk türünü (Type) "User"(Kullanıcı) olarak seçip disk üzerinde
yazan bu parametreleri elle girerek diskinizi tanıtabilirsiniz. Neyse ki günümüzde tüm yeni
anakartlarda "IDE HDD Auto Detection" seçeneği vardır ve bu çoğu diski tanımamazlık etmez.
Disk Sürücüler :
Hemen hemen her PC'de bir disket sürücü vardır. Hatta bazılarında iki tane
olabilir. Işte bu bölmeden disket sürücünüzün tipini seçeceksiniz. Tek bir disket sürücünüz
varsa bunu 1.44M, 3.5" olarak seçebilirsiniz. Diğer disket sürücü (Drive B) ise "Not Installed"
(Kurulmamış) olarak bırakılır. Günümüzde çoğu disket sürücü 1.44MB'lık diskleri okur. Bir ara
2.88MB'lık disket sürücülerde çıktı ama bu kapasiteye sahip diskler pek yaygınlaşmadığından sürücüleride yaygınlaşmadı.
Video :
Bu, monitörünüzün tipi ile ilgili bir ayardır. Eskiden 40 veya 80 sütunluk CGA
monitörler veya mono monitörler varken bu ayar işe yarardı. Artık hep renkli VGA veya SVGA monitörler
kullanıldığı için bu ayar EGA/VGA olarak bırakılıyor.
Halt-On :
POST, yani BIOS'un gerçekleştirdiği donanım testleri sırasında bir donanım hatası ile
karşılaşılırsa sistem durur. Halt-On seçeneği ile bazı hataların dikkate alınmamasını, POST
işleminin devam ederek sistemin açılmasını söyleyebilirsiniz. Bu seçenekler aşağıdaki gibidir.
No errors POST hiçbir hatada durmaz.
All errors BIOS bir hata tespit ettiğinde durur ve size bu hatayı düzentmeniz için uyarıda bulunur.
All, But Keyboard POST klavye hataları dışındaki hatalarda durur.
All, But Diskette POST disket sürücü hataları dışındaki hatalarda durur.
All, But Disk/Key POST klavye ve disket sürücü hataları dışındaki hatalarda durur.
Bellek Bilgileri : Bu alandaki bilgilerde değişiklik yapamazsınız. Burada geleneksel (base),
uzatılmış (extended) ve diğer bellek kapasiteleri hakkında bilgi yer alır.
BIOS Features Setup
CPU Internal Core Speed :
Bu sayıdaki ekran görüntüsünde görülmese de bazı anakartların
özelliğine bağlı olarak burada işlemcinin hızı görünür. (233MHz, 300MHz gibi). Bazı BIOS'larda
bu değiştirilebilir bir değildir. Ancak yeni Abit, Chaintech gibi anakartlarda işlemci terfileri
için bu bir seçenek olarak verilmiştir ve işlemci hızını anakart üzerindeki karmaşık jumperler
ile değil doğrudan BIOS yazılımından ayarlamanıza izin verir. Bazı BIOS'larda ana menüde
CPU&CHIPSET SETUP adlı ayrı bir bölümde de yer alabilir.
Virus Warning :
Bu seçenek "Enabled" konumuna getirilmişse diskin boot sektöründe veya bölmeleme
tablosunda (partition table) kazara veya virüsler marifeti ile değişiklik yapılması engeller.
Boot virüsleri için güzel bir önlemdir. Ancak diski FDISK ile biçimlerken veya Windows 95
kurulurken de bu bölmeler değiştirildiği için, bu seçenek "Disabled" konumuna getirmezseniz,
diski FDISK ile bölmeleyip format atamazsınız. Anakart kitapçığınızda bu seçeneğin sürekli
"Disabled" konumda tutulması gerektiği de yazıyor olabilir. Bunun nedeni, yeni işletim
sistemlerinin bunu gerektirmesidir.
CPU Internal Cache :
Bazı BIOS'larda "CPU Level 1 cache/CPU Level 2 Cache" olarak da görünür.
Yeni PII işlemcilerde önbellek işlemci üzerindedir. Sık kullanılan bazı bilgiler disk veya
sistem belleği (RAM) yerine, geçici olarak hızlı önbellekte tutulabilir. Böylece bazı işlemler
daha hızlı gerçekleştirilir. Sisteminizin performansını artırmak için bu seçeneği sürekli
"Enabled" konumunda tutmalısınız.
BIOS Update :
BIOS yongası ile bütünleşik BIOS güncelleme modülünün işlemciye gerekli bilgileri
iletmesini sağlar. Enabled konumunda durmalıdır.
CPU Fast String :
Performansı artırır. Bu yüzden "Enabled" konumda olması gerekir.
Bazı BIOS'larda bulunmayabilir.
Quick Power On Self Test :
POST işleminin 4 kez yerine (bazı PC'lerde 3 kez) bie kez
yapılmasını sağlar. Sistemin hızlı açılmasını sağlamak için "Enabled" konumuna getirebilirsiniz.
Boot Sequence :
PC'niz açıldığında BIOS'un işletim sistemi için önce hangi sürücüye bakması
gerektiğini söyler. Sisteminizi açılış disketi ile açacaksanız bu sırayı A, C ... olarak
değiştirebilirsiniz. Normalde ise açılışın hızlanması için C, A ... olarak durmalıdır. Yeni
BIOS'larda sistemin CD-ROM'dan veya diğer sürücülerden açılması için CD-ROM, E, F, LS/ZIP gibi
seçenekler de bulunur.
HDD Sequence SCSI/IDE First :
Bazı yeni BIOS'larda SCSI ve IDE diskleri bir arada kullananlar
için konulan bu yeni seçenek, SCSI'ye ayarlandığında sistemin SCSI sürücüler üzerinde birden
fazla işletim sisteminin boot edilmesinde de kullanılabilir.
Boot Up Floppy Seek :
Bu seçenek "Enabled" konumda ise açılışta disket sürücü bir kez aranır.
Ama "Disabled" konumda ise sistem ara sıra disket sürücüyü yoklayarak doğru çalışıp çalışmadığını
kontrol eder. Sisteminizin ara sıra işlem yapmayı kesip disket sürücüyü aramasını istemiyorsanız
"Eisabled" konumuna getirin; çünkü default ayarı "Disabled" dır.
Floppy Disk Access Control :
Bazı BIOS'larda bulunan bu ayar, sabit diskten disket sürücüye
dosya kopyalamasını engeller. R/W (Read/Write) seçilmişse, diskete yazdırma yapılabilir ve
disket okunabilir.
IDE HDD Block Mode Sectors :
Bu seçenek, disketlerde veri transferi başına bir sektör yerine
her transferde birden fazla sektörün işleme alınmasını sağlayarak disk performansını artırır.
Tüm yeni diskler bu özelliği destekler. Bu tür yeni disketlerde seçenek "HDD Max" olmalıdır.
Boot Up NumLock Status :
Klavyenizin sağındaki numerik tuş dizisi-klavyenizde NumLock tuşu
basılı ise - rakamları yazmak için de kullanılabilir, ok ve fonksiyon (sayfa yukarı/aşağı
kaydırma, metin sonuna/başına gitme vs.) tuşları olarak da. BIOS'ta bu seçeneği "On" durumuna
getirirseniz; sistem açıldığında NumLock tuşuna basmışsanız gibi olur ve numerik klavye rakamları
yazar.
Boot Up System Speed :
Yeni bazı BIOS'larda bulunan bu ayarı, sistemin işlemci hızınıza uygun
olarak açılması için "High" konumuna getirmelisiniz. "Low" konumda iken sistem dahili veriyolu
hızında açılır. Bazı çok eski çevre birimleri ve oyunlar bu hıza alışık olmadığı için, Low
seçeneği konulmuştur. Normalde "High" konumda durmalıdır.
Gate A20 Option :
Bu seçenek, sistemin 1 MB üzerindeki uzatılmış belleği (extended memory)
nazıl kullanacağı ile ilgilidir. "Fast" seçilmişse, sistem yonca seti Gate A20'yi kontrol eder.
"Normal"e ayarlanmışsa, klavye denetçisindeki bir pin bunu denetler. Gate A20'yi "Fast" olarak
seçmek, özellik Windows ve OS/2'de sistem performansını artırır.
Typematic Rate :
Üç seçenek halinde bulunur. (Bazı BIOS'larda, "BIOS Features Setup" ekranının
sağ tarafında yer alır.) Klavyede bazılı tutulan bir tuşun tekrarlanma hızını ayarlayan bu
seçeneklerden ilki 'Typematic Rate Setting' dir ve "Enabled" konumuna getirildiğinde ikinci ve
üçüncü seçeneklerin ayarlanabilmesini sağlar. "Typematic Rate (chars/sec)" adlı ikinci seçenek,
klavyede bir tuşu basılı tuttuğunuzda, saniyede aynı karakterden kaç adet yazılacağını belirler.
Pek gerekli bir ayar olduğu söylenemez. Üçüncü ayar olan Typematic Rate Delay ise, bir klavye
tuşunu basılı tuttuğunuzda aynı karakterin tekrarlanarak yazılması için arada kaç milisaniye
süre olması gerektiğini belirler.
Security Option :
Sisteminize ve BIOS Setup'daki ayarlara başkalarının ulaşamaması için BIOS
Setup'tan nasıl şifre koyabileceğinizi biraz ileride açıklayacağız. Bu seçenek ise bu şifrenin
sistem için mi BIOS Setup için mi olması gerektiğini belirler. Hani bazen BIOS Setup'ta şifre
koymanıza rağmen sistem takır takır açılır, yoksa sistemin şifre özelliği çalışmıyor mu diye
sinirleriniz bozulur ya... Işte o zaman bu ayar "Startup" konumuna getirilmiş demektir. Oysa bu
ayar "System" konumuna getirilirse, sistem açılışta şifre sorar ve şifreyi girmeden PC'nizi
açamazsınız.
PS/2 Mouse Function Control :
Yeni sistemlerde fare bir COM portuna değil, yuvarlak bir PS/2
portuna bağlanır (tabii bunun için PS/2 farenizin olması gerekir.) Işte bu ayar "Auto" ise
sistem açılışta PS/2 fareyi tanır ve IRQ12'yi bu fareye ayırır. Aksi halde IRQ12 başka kartlara ayrılabilir.
PCI/VGA Palette Snoop :
Bazı grafik kartları (örneğin grafik hızlandırıcılar ve MPEG kartları)
standart VGA olmayabilir ve renkleri düzgün şekilde göstermeyebilir. Bu ayarın "Enabled" yapılması sorunu giderir. "Disabled" olarak bırakılması önerilir.
OS/2 Onboard Memory >64MB : OS/2 işletim sistemi ile birlikte 64MB'tan büyük DRAM
kullanıyorsanız bu ayarın "Enabled" yapın. Aksi halde "Disabled" olsun.
Video ROM BIOS Shadow : Bu ayar "Enabled" yapıldığında video BIOS'unun ROM tipi bellekten
RAM tipi bellek ROM'dan hızlı olduğu için, "Shadow" adı verilen bu işlem sayesinde sistem
performansı artar. Hemen bu seçeneği altında bir dizi bellek adresi göreceksiniz. Bunlar ROM
kullanan diğer kartlara aynı işlemi uygulamak içindir. Ancak kitapçıklarına bakarak bu kartların
hangi adresleri kullandığını öğrenmeli, ona göre bu seçenekleri "Enabled" konuma getirmelisiniz. Çünkü bu işlem
640-1024K arasındaki bellekten çalar.
CHIPSET Features Setup
Anakartın yonga seti ile ilgili ayarlar bu kısımda bulunur. Günümüzde çoğu anakartta bulunan
yonga seti ve bellek ayarları ile ilgili seçenekleri bu bölümde anlatacağız.
EDO Auto Configuration :
Bu ayar genelde default olarak 60 ns'ye ayarlanmıştır.
50 veya 70 ns'lik EDO RAM'ler kullanıyorsanız bu ayarı 50 veya 70 ns'ye getirebilirsiniz.
EDO RAM ile ilgili teknik bilgiler içeren diğer ayarları olduğu gibi bırakmanız önerilir.
SDRAM Configuration :
Sisteminizde SDRAM tipinde bellek kullanıyorsanız belleklerinizin hızını
burada belirleyebilirsiniz. LX yonga setli anakartlarda bu ayar 8, 10 veya 12 ns olabilir.
BX anakartlar için geliştirilen 100MHz'lik belleklerde ise bu ayar 6 veya 8 ns olmalıdır.
SDRAM ile ilgili teknik bilgiler içeren diğer ayarları olduğu gibi bırakmanız önerilir.
8/16 Bit I/O Recovery Time : 8 ve 16 bitlik ISA kartlar için zamanlama. Dafault ayarlarda
bırakılmalıdır.
Memory Hole at 15M-16M :
Bu ayarı "Enabled" yapmak, belleği 15-16 MB arasındaki kısmını bu
ayarı özellikle gerektiren ISA kartlara ayırır. Sisteminizde bu tür bir ISA kart yoksa ve bu
ayar "Enabled" edilmişse sistem belleği 1 MB az görünebilir. Özel bir durum olmadıkça bu ayarı
"Disabled" olarak bırakın.
PCI 2.1 Support :
Bazı BIOS'larda bulunan bu ayar PCI 2.1 standardının desteklenmesini sağlar.
"Enabled" konumda tutulmalıdır.
DRAM are xx bits wide :
Pariteli bellek kullanıyorsanız bunlar 36 bit'lik olarak kabul edilir.
Örneğin iki pariteli bellek modülü varsa bu ayar 72 olarak görünür. Paritesiz bellekler ise 32
bitliktir. Yine iki bellek modülü varsa bu ayar 64 olarak görünür.
Data Integrity Mode :
Hata düzeltmeli (ECC) bellek kullanıyorsanız bu ayar ECC yapılmalı, aksi
halde Non-ECC olarak bırakılmalıdır.
Onboard Serial Port 1 :
Birinci seri portun bellek adresini ve IRQ'sunu gösterir. Bazı dahili
modemler bu portu (COM 1) kullanır ve seri portun iptal edilerek dahili veriyoluna
yönlendirilmesini gerektirir. Bu durumda Seri port "Disabled" ayarına getirilir. Seri Port 1'in
default bellek adresi ve IRQ'su 3F8H/IRQ4'tür.
Onboard Serial Port 2 :
Ikinci seri portun bellek adresini ve IRQ'sunu gösterir. Seri port 1 için söylediklerimiz bu port için de geçerlidir. Seri Port 2'nin default bellek adresi ve IRQ'su 2F8H/IRQ3'tür.
Onboard Parallel Board :
Paralel portun bellek adresini ve IRQ'sunu gösterir. Default değeri
378H/IRQ7'dir. Bir PC'ye paralel portlu giriş çıkış (I/O) kartı bağlanarak paralel port sayısı
üçe çıkarılabilir. Ancak bu bellek adresi ve IRQlarında çakışma olmamalıdır.
Paralel Port Mode :
Default ayar "Normal" dir. Bu, portun normal hızda ama tek yönlü
çalışmasını sağlar. EPP modu portun çift yönlü ve maksimum hızda çalışmasını, ECP çift yönlü ve
maksimum veri transfer hızında daha hızlı çalışmasını, ECP+EPP modu ise normal hızda çift yönlü
çalışmasını sağlar. Özellikle tarayıcı, yazıcı gibi cihazlar bu modları kullanabilir.
ECP DMA Select :
ECP modu hızlıdır ama bir DMA (Direct Memory Access - Doğrudan Bellek Erişimi)
kanalının kendisine ayrılmasını ister. Seri porta ECP veya ECP+EPP modlarından birini kullanan
bir aygıt takmışsanız ve seri portu buna göre ayarlamışsanız işte bu seçeneği default ayarı
olan "Disabled" dan çıkarıp DMA 1 veya 3 kanalına ayarlamalısınız.
UART2 Use Infrared :
Bu ayar "Enabled" konuma getirildiğinde anakart üzerindeki infrared
özelliği devreye girer ve ikinci seri UART portu anakart üzerindeki infrared konnektörüne
ayırır. (Infrared cihazlar, kablo gerektirmeden kızıl ötesi ışınlarla PC ile veri alış
verişinde bulunurlar; ancak bunun içinde sisteme bu konnektör yardımı ile bir IrDA cihazlar
pek piyasaya çıkmadığı için bu ayarı "Disabled" konumda tutabilirsiniz. )
Onboard PCI IDE Enabled :
Bu ayarı kullanarak IDE kanalını, ikinci IDE kanalını veya her
ikisini birden ("both" seçeneği ile) aktif konuma getirebilirsiniz. Normalde her iki IDE
kanalını da açık tutmalısınız, ancak sadece SCSI sürücüye sahip sistemler için her iki kanal da
"Disabled" konuma getirilebilir.
IDE Master/Slave PIO/DMA Mode :
IDE kanallarına (0 ve 1) master ve slave olmak üzere ikişerden
dört IDE sürücü bağlanabilir. IDE aygıtları farklı modlarda (0, 1, 2, 3) sahip olduğu için
bunların bağımsız olması gerekir. IDE sürücüleriniz optimum performansa göre ayarlanır.
CPU Warning Temperature :
Işlemci ısısı kaç dereceye gelince sistemin alarm vereceğini belirler.
Işlemci ısısının üst ve alt limitlerini buradan belirleyebilirsiniz. Işlemci ısısı belirlenen
limitleri aşarsa sisteminize kurulu uyarı mekanizması devreye girer.
Current CPU Temperature :
Anakartınızda ısı sensörleri varsa, bu alan işlemci ısısını gösterir.
Current System Temperature :
Sisteminizde (anakartın çeşitli yerlerinde) ısı sensörleri varsa,
bu alan sistem ısısını gösterir.
Current CPUFAN 1/2/3 Speed :
Anakartınızda bu iş için bir denetleme sistemi varsa sisteminizdeki
üç CPU fanının hızını gösterir.
POWER Management Setup
Bu bölümde sisteminizin güç tüketimini azaltmak için için ayarlar bulunur.
Power Management :
Güç yönetim modlarının ana denetim masasıdır. Ayarı "Max Saving"e getirirseniz
sistem kısa bir süre kullanılmadan durursa güç tasarruf moduna geçer. "Min Saving"de de aynı
işlem olur ama bu sefer sistem güç tasarruf moduna daha uzun sürede geçer. "Disabled" seçeneği
tüm güç yönetim modunu tümüyle devreden çıkarır. "User Define" seçeneği ise bu bölümdeki diğer
seçenekleri ayarlanabilir konuma getirerek, kullanıcının kendi tercihlerini yapabilmesini
sağlar.
PM Control By APM :
Sisteminizde gelişmiş güç yönetimi yüklüyse bu seçeneği "Yes" olarak
ayarlamak güçten daha fazla tasarruf sağlar.
Video Off Option :
Bu seçenek monitörün ne zaman güç koruma tasarruf geçirilebileceğini gösterir.
All Modes Off (tüm modlarda kapama); Always On (daima açık); Suspend Off (suspend modunda kapama)
ve Susp, Styb Off (suspend ve standby modlarında kapama) seçenekleri vardır.
Video Off Method :
Monitörün ne şekilde askıya alınacağını belirler. Şu seçenekler olabilir:
DPMS, Blank Screen, V/H Sync+Blank. DPMS ( Display Power Management - Görüntü Güç Yönetimi )
özelliği, ekran kartınızı - tabii bu VESA DPMS özelliği destekliyorsa - denetler. Blank Screen
sadece ekranı karartır ve sadece güç yönetim özelliği olmayan monitörlerde kullanılır.
V/H Sync+Blank seçeneği ekranı karartır ve yatay/dikey taramayı kapatır. Yeni monitör ve ekran
kartlarında DPMS seçeneği kullanılır.
Video Off After :
Sistemin sırayla daha düşük güç koruması modlarından daha yüksek olanlara
geçmesini sağlamışsanız, hangi modda monitörün kapanacağını belirler.
Modem Use IRQ :
Sistemi modem sinyali ile uyandıracaksanız, varsa bu seçenekte modeminizin
IRQ'sunu seçmelisiniz.
PM Timers : Bazı BIOS'larda, bu pencerenin çizgilerle sınırlanmış ayrı bir bölümünde bulunan
PM Timers ayarları güç yönetim zamanlarını belirler. Bu bölümde diski güç tasarruf moduna
geçiren "HDD Power Down" süresi, ve sistemin Uyku, Bekletme ve Askıya Alma (Doze, Standby,
Suspend) modlarına geçmeleri için gerekli süreler ayarlanabilir. Sistem bir aktivite olunca,
örneğin klavyede basılan bir tuş ilgili IRQ kanalına sinyal gönderince tekrar harekete geçer.
Power Up Control : Yine aynı pencerede ayrı bir bölmede yer alan bu grupta ayrı bir bölmede
yer alan bu grupta sistemin ne zaman otomatik açılacağını belirlenir. 'Soft-Off' özelliğine
sahip anakartlarda sistem bir düğme ile veya yazılım aracılığı ile kapatıldığında elektrik
doğrudan kesilmez, sistem askıya alınır.
PWR Button<4 sec :
Bu ayar 'Soft Off'a getirildiğinde PC açma/kapama düğmesi 4 saniyeden
sistem normal olarak kapanır. Suspend seçeneğinde ise düğmenin iki yönlü işlevi vardır; 4
saniyeden az basıldığında sistem uyku moduna geçer. "No Function" seçeneğinde ise düğme 4
saniyeden az basılı tutulduğunda Soft-off düğmesinin bu işlevi devreden çıkarır. Bu ayarlardan
bağımsız olarak düğme 4 saniyeden fazla basılı tutulduğunda sistem elektriği kesilerek kapanır.
PWR Up On Modem Act :
Bu seçenek "Enabled" duruma getirildiğinde bilgisayar kapalı durumdayken
modemden gelen bir sinyalle (modeme bağlı telefon numarası arandığında) açılır. Ancak işletim
sistemi hemen devreye girmediği için modem aracılığı ile bir faks, dosya vs. gönderiliyorsa,bu ilk denemede gerçekleşmez.
Automatic Power Up : Sisteminizin günün belirlediğiniz saatlerde otomatik olarak açılmasını sağlar.
PNP/PCI Setup
Bu pencerede BIOS'u kullanmak yerine PCI veriyolu yuvalarını ayarlayarak Tak Çalıştır (PnP)
işletim sistemlerinden yararlanmak için gerekli seçenekler bulunur. Ayarların karşısında "Yes"
seçilmişse işletim sistemi aygıtla ilgili kesmeleri kendi ayarlar. Tak Çalıştır işletim sistemi
kullanmıyorsanız veya kesme ayarlarının (IRQ) sizin ayarladığınız gibi kalmasını istemiyorsanız bu "No" ayarları seçilmelidir.
PnP Os Installed :
Tak Çalıştır destekli bir işletim sistemi kullanıyorsanız (OS/2, Win 95/98) bu ayarı "Yes" yapın.
Resources Controlled By :
Tak Çalıştır BIOS'lar tüm boot işlemlerini ve Tak Çalıştır aygıtları
kontrol edebilir. Bu ayar 'Auto'ya getirilirse tüm IRQ ve DMA atamaları kaldırılır; çünkü BIOS
bu işlemi devralır. Bu ayar tüm PCI yarıkları için ayrı ayrı olabilir (4'e kadar). Bu durumda
"Recourses Controlled By" yerine Slot 1 IRQ, Slot 2 IRQ vs. seçenekleri vardır. Tak Çalıştır
işletim sistemlerinde tümü de Auto'ya getirilebilir.
IRQ n Assigned to :
Tak Çalıştır olmayan kartlar ve aygıtlar belirli bir IRQ'da çalışmak
isteyecektir. Işte bir IRQ'yu (kesme istemi) Tak Çalıştır olan veya olmayan kartlara göre
buradan ayarlayabilirsiniz. Tak Çalıştır olmayan bir aygıt veya kart bu IRQ'ya takılmış ise
bu seçenek "Legacy ISA" (bazı BIOS'larda "No/ICU") olarak ayarlanmalıdır. Tak Çalıştır
kartlarda ise ayar "PCI/IS PnP" (bazı BIOS'larda "Yes") olmalıdır. Aynı şekilde "DMA n Assigned
To" diye bir seçenek de vardır. Aynı şey bu DMA ayarı için de geçerlidir.
Load BIOS Defaults
Bazı kullanıcılar, ana menüdeki bu seçeneğini, BIOS'u fabrika ayarlarına getirmeye yaradığını düşünür. Ancak tüm yüksek
performans özelliklerini kapatan bu seçenek, BIOS ayarları ile ilgili herhangi ciddi bir problem ile karşılaştığınızda
kullanılır. Seçeneğin üzerine gelip Enter tuşuna bastığınızda işlemi onaylayıp onaylamadığınıza dair bir soru ekrana gelir.
Klavyede Y (Yes - Evet) tuşuna basarsanız işlem onaylanır ve Default BIOS ayarları yüklenir, N (No - Hayır)
tuşuna basarsanız işlem iptal edilir.
Load Setup Defaults
Işte bu BIOS'un optimize edilmiş fabrika ayarlarını yükler. Ancak kullanılan aygıtlar, işletim
sistemi vs. sistemden sisteme değiştiği için bu fabrika ayarlarının yüklemesi her zaman optimum
performans sağlıyor anlamına gelmez. Ayarlarınızı yukarıdaki açıklamalara göre yapmalısınız.
Burada da standart Setup ayarlarını yükleme işlemi aynıdır.
Supervisor/User Password
Supervisor Password, hem BIOS Setup'a hem de sisteme şifre koyar. Yani şifreyi yazmadan BIOS
ayarlarına da giremezsiniz, PC'niz de açılmaz. (Ancak BIOS Features Setup kısmında anlattığımız
"Security Option" ayarına dikkat!) User Password ise sadece PC'nin açılışına şifre koyar.
Sisteminiz ilk geldiğinde şifresizdir. Ilk kez şifre girerken yazdığınız şifreyi kontrol
amacıyla iki kez girersiniz. Şifreyi kaldırmak içinse bu seçeneklere basıp şifre yazma satırını
boş bırakmanız yeterlidir.
HDD Low Level Format
Bazı BIOS'larda bulunan bu seçenek sabit diske düşük seviyeli format atar. Bir anlamda disk
yüzeyini kazır diyebiliriz. Çok tekrarlanması diski bozabilir. Bu yüzden disk gözden
çıkarılmadan kullanılmayacak bir format işlemidir.
Save & Exit Setup
BIOS Setup'da yaptığınız değişikliklerin hiçbiri BIOS'a kaydedilmeden devreye girmez. Işte bu
seçeneğe 'Enter'leyip Y tuşuna basarak yaptıklarınızı kaydedecek ve tekrar sistem açılışına
geri döneceksiniz. Yaptığınız değişiklikleri kaydetmeden önce bir hata yapmadığınızdan emin olun.
Exit Without Saving
Yaptığınız değişiklikleri kaydetmeden, yani bu değişiklikleri işleme sokmadan BIOS Setup'tan
çıkmak için bu seçeneğin üzerine gelip Enter tuşuna basın. Yine olay için klavyede Y tuşuna
bastığınızda sistem açılışına geri dönecektir.
