Dİl Bİlİmİ(tÜrk Dİlİnİn DÜnya Dİllerİ Arasindakİ Yerİ)
Dünya üzerinde konuşulan ve yazılan diller, genellikle iki esasa göre sınıflandırılmaktadır:
1. Köken (soy, menşe) bakımından diller:
Aynı çekirdek anadilden türemiş diller bir dil ailesi kabul edilir. Bilinmeyen dönemlerde, aynı anadile yapısı ve köken bilgisi bakımlarından, geriye doğru gidildikçe birbirine yakınlıkları sonunda beliren bağlılıklardır. Soy bakımından akrabalıkta söz dağarcığındaki benzerlikler de dikkate alınan bir ölçüdür. Dikkat edilmesi gereken bir husus da şudur: Akraba dilleri kullanan milletlerin aynı ırktan geldikleri söylenemez. Aynı soydan gelen ve dilleri akraba olan milletler bulunduğu gibi, ırk bakımından birbirleri ile hiçbir ilişkisi bulunmayan, fakat aralarında kültür ilişkisi ve kültür bağı olan milletler de vardır. Nitekim,Hint-Avrupa dil ailesi içinde yer alan diller, birbirleriyle soy bakımından bir bağ bulunmayan birçok millet tarafından kullanılmaktadır. Aynı dil ailesindeki diller arasındaki akrabalık da derece derecedir. Bir anadilin ayrı ayrı kollarından gelen diller uzak akrabadırlar. İngilizce ile Farsça gibi. Aynı anadilin aynı dalından gelen kollar ise yakın akrabadırlar. Almanca ile İngilizce gibi.
Dünyadaki diller köken bakımından şu dil ailelerine bölünmektedir:
1:Hint-Avrupa dil ailesi
a)Asya kolu: Hintçe, Urduca, Farsça ,Ermenice, Hititçe...
b) Avrupa kolu:
1. Germen kolu:İngilizce , Almanca, Flamenkçe ...
2. Roman kolu:Lâtince, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca...
3. Slav kolu: Rusça, Sırpça, Bulgarca, Boşnakça, Lehçe...
Diğerleri: Yunanca, Arnavutça, Keltçe...
II. Hami-Sami dil ailesi: Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da konuşulan diller bu aileye mensuptur. Arapça, İbranice ve Berberi dilleri
III. Çin-Tibet dil ailesi: Çince,Tibetçe, Wietnamca ve Endenozya adalarında konuşulan diller.
IV. Bantu dil ailesi: Orta ve Güney Afrika’da konuşulan yerli diller.
V. Ural Altay dil birliği:
a) Ural kolu:
1. Fin –Ugor: Ugorca ve Permce (Fince ve Macarca’yı içine alır)
2. Samoyet: Samoyetçe
b) Altay kolu: Türkçe, Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Korece ve Japonca.
VI. Kafkas dilleri: Gürcüce, Çeçence, Lezgince, Çerkez-Abhaz dilleri.
2: Yapı bakımından dünya dilleri
Yapı bakımından benzerliklerine göre dünyadaki diller üç gruba ayrılmaktadır:
a) Tek heceli diller: Bu yapıdaki dillerde kelimeler tek heceden ibarettir. İsim veya fiillerde çekim yoktur. Zengin bir vurgu sistemi vardır. Kelimenin anlamı çoğu kez cümledeki sırasından anlaşılır. Çin-Tibet dilleri, yapı bakımından tek heceli dillerdir.
b) Çekimli diller: Çekimli dillerde tek ve çok heceli kökler ve bir takım ekler vardır. Fakat yeni kelime yaparken ve çekim sırasında çok defa ,köklerde bir değişiklik olur. Bazı dillerde bu değişiklik kelime kökünü tanınmaz hale getirir. Arapça ve Fransızca’yı bu dillere örnek gösterebiliriz.
c) Eklemeli diller (Bitişken diller): Türkçe ve diğer akraba diller ile Ural dil ailesine mensup diller yapı bakımından eklemeli dillerdir. Bu dillerde kelimeler isim veya fiil kökleri hâlinde bulunurlar. Kelime türetme bu köklere ekler getirmek suretiyle olur. Türkçe yapı yönüyle bu gruba girer.
Özetle, Türkçe’miz köken bakımından dünya dilleri arasında Ural-Altay dil birliğinin Altay kolunda, yapı bakımından ise eklemeli diller grubunda sondan eklemeli bir dildir.
Konuşma Dili Ve Yazı Dili
Konuşma Dili: Evde, sokakta, okulda, hulâsa günlük hayatta her yerde kullanılan dildir. Sosyal çevrelere göre, farklılıklar arz eder. Bundan da; lehçe, şive ve ağız terimleri ortaya çıkar.
Lehçe: Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihinden önce, kendisinden ayrılan ve çok büyük farklılıklar gösteren kollarına denir. Ses, şekil ve kelime farklılıklarına dayanır.
Örnek: Çuvaşça ve Yakutça, Türkçe''nin lehçelerindendir. Türkiye Türkçesindeki, "ayak" kelimesi, Çuvaşça''da, "ura" olarak geçmektedir.
Şive: Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihî döneminde kendisinden ayrılan ve ses, şekil değişikliği gösteren kollarına denir.
Örnek: Kırgız Türkçesi, Azerî Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kıpçak Türkçesi Türkçe''nin şivelerindendir. Türkiye Türkçesindeki "ben", Azerî Türkçesinde "men" olmaktadır.
Ağız: Bir şive içindeki, söyleyiş farklılıklarına dayanan küçük kollardır.
Örnek : Nevşehir ağzı, Aksaray ağzı, Yozgat ağzı ...
Biraz söyleyiş farklılıkları olsa da, bir şive içindeki çeşitli ağızları konuşan kişiler, birbirleriyle çok rahat anlaşırlar. Şiveleri farklı olan kişilerin, birbirleriyle anlaşmaları biraz daha zordur. Kelimelerde, az da olsa farklılıklar görülmektedir. Lehçeleri farklı olan kişilerin,birbirleriyle anlaşmaları ise diğerlerine göre çok daha zordur.
Yazı Dili: Yazıda kullanılan dildir, aynı zamanda medeniyet dilidir. Tarih boyunca, ancak; medeniyeti, kültürü ve edebiyatı olan milletler, yazı dilini kullanmışlardır. Bu dile, kültür dili, edebiyat dili de denir. Yazı diline, konuşma dilindeki farklılıkların hiçbiri aktarılmaz. Çünkü, her milletin bir tek yazı dili bulunur . Hiç kimse, konuştuğu gibi yazamaz.
Yazı dili sun’i; konuşma dili tabiîdir
Dünya üzerinde konuşulan ve yazılan diller, genellikle iki esasa göre sınıflandırılmaktadır:
1. Köken (soy, menşe) bakımından diller:
Aynı çekirdek anadilden türemiş diller bir dil ailesi kabul edilir. Bilinmeyen dönemlerde, aynı anadile yapısı ve köken bilgisi bakımlarından, geriye doğru gidildikçe birbirine yakınlıkları sonunda beliren bağlılıklardır. Soy bakımından akrabalıkta söz dağarcığındaki benzerlikler de dikkate alınan bir ölçüdür. Dikkat edilmesi gereken bir husus da şudur: Akraba dilleri kullanan milletlerin aynı ırktan geldikleri söylenemez. Aynı soydan gelen ve dilleri akraba olan milletler bulunduğu gibi, ırk bakımından birbirleri ile hiçbir ilişkisi bulunmayan, fakat aralarında kültür ilişkisi ve kültür bağı olan milletler de vardır. Nitekim,Hint-Avrupa dil ailesi içinde yer alan diller, birbirleriyle soy bakımından bir bağ bulunmayan birçok millet tarafından kullanılmaktadır. Aynı dil ailesindeki diller arasındaki akrabalık da derece derecedir. Bir anadilin ayrı ayrı kollarından gelen diller uzak akrabadırlar. İngilizce ile Farsça gibi. Aynı anadilin aynı dalından gelen kollar ise yakın akrabadırlar. Almanca ile İngilizce gibi.
Dünyadaki diller köken bakımından şu dil ailelerine bölünmektedir:
1:Hint-Avrupa dil ailesi
a)Asya kolu: Hintçe, Urduca, Farsça ,Ermenice, Hititçe...
b) Avrupa kolu:
1. Germen kolu:İngilizce , Almanca, Flamenkçe ...
2. Roman kolu:Lâtince, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca...
3. Slav kolu: Rusça, Sırpça, Bulgarca, Boşnakça, Lehçe...
Diğerleri: Yunanca, Arnavutça, Keltçe...
II. Hami-Sami dil ailesi: Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da konuşulan diller bu aileye mensuptur. Arapça, İbranice ve Berberi dilleri
III. Çin-Tibet dil ailesi: Çince,Tibetçe, Wietnamca ve Endenozya adalarında konuşulan diller.
IV. Bantu dil ailesi: Orta ve Güney Afrika’da konuşulan yerli diller.
V. Ural Altay dil birliği:
a) Ural kolu:
1. Fin –Ugor: Ugorca ve Permce (Fince ve Macarca’yı içine alır)
2. Samoyet: Samoyetçe
b) Altay kolu: Türkçe, Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Korece ve Japonca.
VI. Kafkas dilleri: Gürcüce, Çeçence, Lezgince, Çerkez-Abhaz dilleri.
2: Yapı bakımından dünya dilleri
Yapı bakımından benzerliklerine göre dünyadaki diller üç gruba ayrılmaktadır:
a) Tek heceli diller: Bu yapıdaki dillerde kelimeler tek heceden ibarettir. İsim veya fiillerde çekim yoktur. Zengin bir vurgu sistemi vardır. Kelimenin anlamı çoğu kez cümledeki sırasından anlaşılır. Çin-Tibet dilleri, yapı bakımından tek heceli dillerdir.
b) Çekimli diller: Çekimli dillerde tek ve çok heceli kökler ve bir takım ekler vardır. Fakat yeni kelime yaparken ve çekim sırasında çok defa ,köklerde bir değişiklik olur. Bazı dillerde bu değişiklik kelime kökünü tanınmaz hale getirir. Arapça ve Fransızca’yı bu dillere örnek gösterebiliriz.
c) Eklemeli diller (Bitişken diller): Türkçe ve diğer akraba diller ile Ural dil ailesine mensup diller yapı bakımından eklemeli dillerdir. Bu dillerde kelimeler isim veya fiil kökleri hâlinde bulunurlar. Kelime türetme bu köklere ekler getirmek suretiyle olur. Türkçe yapı yönüyle bu gruba girer.
Özetle, Türkçe’miz köken bakımından dünya dilleri arasında Ural-Altay dil birliğinin Altay kolunda, yapı bakımından ise eklemeli diller grubunda sondan eklemeli bir dildir.
Konuşma Dili Ve Yazı Dili
Konuşma Dili: Evde, sokakta, okulda, hulâsa günlük hayatta her yerde kullanılan dildir. Sosyal çevrelere göre, farklılıklar arz eder. Bundan da; lehçe, şive ve ağız terimleri ortaya çıkar.
Lehçe: Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihinden önce, kendisinden ayrılan ve çok büyük farklılıklar gösteren kollarına denir. Ses, şekil ve kelime farklılıklarına dayanır.
Örnek: Çuvaşça ve Yakutça, Türkçe''nin lehçelerindendir. Türkiye Türkçesindeki, "ayak" kelimesi, Çuvaşça''da, "ura" olarak geçmektedir.
Şive: Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihî döneminde kendisinden ayrılan ve ses, şekil değişikliği gösteren kollarına denir.
Örnek: Kırgız Türkçesi, Azerî Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kıpçak Türkçesi Türkçe''nin şivelerindendir. Türkiye Türkçesindeki "ben", Azerî Türkçesinde "men" olmaktadır.
Ağız: Bir şive içindeki, söyleyiş farklılıklarına dayanan küçük kollardır.
Örnek : Nevşehir ağzı, Aksaray ağzı, Yozgat ağzı ...
Biraz söyleyiş farklılıkları olsa da, bir şive içindeki çeşitli ağızları konuşan kişiler, birbirleriyle çok rahat anlaşırlar. Şiveleri farklı olan kişilerin, birbirleriyle anlaşmaları biraz daha zordur. Kelimelerde, az da olsa farklılıklar görülmektedir. Lehçeleri farklı olan kişilerin,birbirleriyle anlaşmaları ise diğerlerine göre çok daha zordur.
Yazı Dili: Yazıda kullanılan dildir, aynı zamanda medeniyet dilidir. Tarih boyunca, ancak; medeniyeti, kültürü ve edebiyatı olan milletler, yazı dilini kullanmışlardır. Bu dile, kültür dili, edebiyat dili de denir. Yazı diline, konuşma dilindeki farklılıkların hiçbiri aktarılmaz. Çünkü, her milletin bir tek yazı dili bulunur . Hiç kimse, konuştuğu gibi yazamaz.
Yazı dili sun’i; konuşma dili tabiîdir
