- 28 Ocak 2007
- 6,759
- 48
Örgütsel Kültürün Temel Öğeleri
Kültür, birbiriyle ilişkili çeşitli değişkenlerin oluşturduğu bir yumak ve karmaşık bir bütün olarak düşünüldüğünde bu bütünü oluşturan öğeleri, birbirinden soyutlayarak ele almak da pek işlevsel olmayabilir. Ancak kültür, çözümleme amacıyla değişik biçimlerde bölümlenebilmektedir. Bu noktadan hareketle, örgütsel kültürlerin temelini neyin oluşturduğu, bu kültürlerin içeriklerinin evrensel bazı başlıklarla ifade edilip edilemeyeceği konusunda da bilim adamı ve araştırmacılar arasında çeşitli tartışmalar yapılmaktadır. Kilmann and Saxon, örgüt kültürünün temelini grup normlarının oluşturduğunu ileri sürerek, kültürel içeriği oluşturan başlıkların da gruba göre değişebileceğini belirtmiştir.
Lundberg (1985a) ve Dyer (1988) örgüt kültürünün öğelerini (1) artifaktlar (insanlar tarafından yapılan şeyler), (2) perspektifler, (3) değerler ve (4) sayıltılar olmak üzere dört boyutta açıklamışlardır. Bu bilim adamlarına göre;
(1) artifaktlar, kültürün elle tutulur ve gözle görülür yönü olup örgütsel dil, hikayeler ve mitler sözel artifaktları ayin ve törenler davranışsal artifaktlar; teknoloji ve üyeler tarafından sergilenen sanat da fiziksel artifaktları oluşturmaktadır.
(2) perspektifler, bir duruma ilişkin olarak bir insanın tercih ettiği eşgüdümlü düşünce ve eylemler; üyelerin sosyal olarak paylaştıkları ve herhangi bir duruma uygulanabilen kural ve normlar olmaktadır.
(3) değerler, insanların içinde bulundukları durumları, eylemleri, nesneleri ve insanları değerlendirme ve yargılamada benimsedikleri örüntüler olmaktadır.
(4) Sayıltılar da üyelerin kendileri ve başkaları hakkındaki gizli inançları olmaktadır.
Schein (1983; 1984; 1985) da örgüt kültürünü üç boyutta açıklamıştır. Bunlar;
(1) temel sayıltılar (örgüt üyelerinin, çevreyle ilişkiler, gerçek, insan eylemleri ve insan ilişkilerinin doğasıyla ilgili olarak paylaştıkları temel inançlar),
(2) temel değerler (örgüt üyelerinin, olay, durum ve davranışları değerlendirmede, yargılamada benimsemiş oldukları ölçütler.)
(3) artifaktlar (daha çok kültürün gözle görülen yönünü oluşturmakta, teknoloji, üyeler tarafından sergilenen sanat –mitler, semboller, hikayeler, efsaneler- ve görülebilen, işitilebilen davranış görüntülerinden oluşmaktadır).
Temel Değerler
Felsefenin bir alanı olan aksiyolojinin de konusunu oluşturan değer sözcüğü, soyut bir kavram olup benimsenen, üstün tutulan, aranan, gerçekleştirilmek ya da ulaşılmak istenen, ilgi çeken; iyi, doğru, güzel gibi çeşitli anlamları kapsamaktadır. Genel anlamda etik (ahlaki) ve estetik olmak üzere iki tür değerden söz edilmiş; bunlara ilişkin çeşitli kuramlar geliştirilmiştir. Ayrıca, evrensel ve ulusal değerlerin varlığından söz edilerek bazı değerlerin değişip değişmeyeceği, değerlerin kaynağının ne olduğu gibi konularda da çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.
Genel olarak değerler, “bireylerin düşünce, tutum, davranış ve yapıtlarında birer ölçüt olarak ortaya çıkmakta ve toplumsal bütünselliğin ayrılmaz bir öğesini oluşturmaktadır”. Günlük yaşamda değerler, herhangi bir sosyal grubun üyesi olan bireyler için temel algı dayanağını oluşturmaktadır. Örgüt ve yönetim açısından ise değerler, “bir örgütte neyin istenir, neyin istenmez olduğunu belirleyen ve işgörenlerce benimsenen inançlar”; bir başka tanımla da “örgüt üyelerinin durum, eylem, nesne ve bireyleri, iyi ve kötü biçiminde yargılamada kullandıkları ölçütler” olarak tanımlanmıştır.
Geniş anlamda değerler, kültürün daha çok gözle görülmeyen, öznel, içsel yönünü oluşturmakta, örgütsel sorunların çözümünde makul, uygun olarak kabul edilen çözüm biçimini göstermektedir. Örgütlerde diğer bazı kültürel öğelerin (semboller( de örgütün temel değerlerini ve inançlarını açıladığı ve vurguladığı söylenebilir. Aynı zamanda söz konusu değerler, bir örgütün genel amaçlarını, idealleini, standartlarını yansıtır ve örgütsel kimlik veya yönetim felsefesi içinde de çeşitli biçimlerde dile getirilir.
Başaran’a göre, örgütsel değerlerin temel kaynağını, “örgütün içinde yer aldığı toplumun dinsel, törel ve işlevsel sistemlerinin geliştirdiği inançlar” oluşturmakta; buna bağlı olarak ayrıca her örgüt, kendine özgü bazı değerler de geliştirebilmektedir. Schein’a göre de örgütsel değerlerin kaynağını; örgüt üyelerinin insan, çevre ve bu ikisinin etkileşimi sonucu ortaya çıkan durumlarla ilgili olarak kabul ettikleri temel sayıltılar oluşturmaktadır. Aşağıdaki sayfalarda ayrıntılı olarak açıklanacak söz konusu sayıltılar, örgütsel kültürün de özünü oluşturmakta, örgüt üyeleri için örgütsel olaylar dünyasına açılan bir pencere oluşturmaktadır.
Bir örgüt için değerler, kısaca “neyin önemli olarak görüldüğünü”; sayıltılar da “neyin doğru olarak kabul edildiği” ifade etmektedir. Bireylerin sahip olduğu sayıltı, inanç ve değerler, onların tutumları üzerinde de etkisini göstermektedir. Çeşitli tanımları yapılan tutum, “bireyin kendi dünyasının bir yönü ile ilgili olarak, belirli inançlara ve değer yargılarına bağlı biçimde ortaya çıkan coşku ve tanıma süreçleri” olarak tanımlandığında, tutumların arkasında da belirli sayıltıların, inançların ve değer yargılarının gizli olduğu söylenebilir.
Kültür, birbiriyle ilişkili çeşitli değişkenlerin oluşturduğu bir yumak ve karmaşık bir bütün olarak düşünüldüğünde bu bütünü oluşturan öğeleri, birbirinden soyutlayarak ele almak da pek işlevsel olmayabilir. Ancak kültür, çözümleme amacıyla değişik biçimlerde bölümlenebilmektedir. Bu noktadan hareketle, örgütsel kültürlerin temelini neyin oluşturduğu, bu kültürlerin içeriklerinin evrensel bazı başlıklarla ifade edilip edilemeyeceği konusunda da bilim adamı ve araştırmacılar arasında çeşitli tartışmalar yapılmaktadır. Kilmann and Saxon, örgüt kültürünün temelini grup normlarının oluşturduğunu ileri sürerek, kültürel içeriği oluşturan başlıkların da gruba göre değişebileceğini belirtmiştir.
Lundberg (1985a) ve Dyer (1988) örgüt kültürünün öğelerini (1) artifaktlar (insanlar tarafından yapılan şeyler), (2) perspektifler, (3) değerler ve (4) sayıltılar olmak üzere dört boyutta açıklamışlardır. Bu bilim adamlarına göre;
(1) artifaktlar, kültürün elle tutulur ve gözle görülür yönü olup örgütsel dil, hikayeler ve mitler sözel artifaktları ayin ve törenler davranışsal artifaktlar; teknoloji ve üyeler tarafından sergilenen sanat da fiziksel artifaktları oluşturmaktadır.
(2) perspektifler, bir duruma ilişkin olarak bir insanın tercih ettiği eşgüdümlü düşünce ve eylemler; üyelerin sosyal olarak paylaştıkları ve herhangi bir duruma uygulanabilen kural ve normlar olmaktadır.
(3) değerler, insanların içinde bulundukları durumları, eylemleri, nesneleri ve insanları değerlendirme ve yargılamada benimsedikleri örüntüler olmaktadır.
(4) Sayıltılar da üyelerin kendileri ve başkaları hakkındaki gizli inançları olmaktadır.
Schein (1983; 1984; 1985) da örgüt kültürünü üç boyutta açıklamıştır. Bunlar;
(1) temel sayıltılar (örgüt üyelerinin, çevreyle ilişkiler, gerçek, insan eylemleri ve insan ilişkilerinin doğasıyla ilgili olarak paylaştıkları temel inançlar),
(2) temel değerler (örgüt üyelerinin, olay, durum ve davranışları değerlendirmede, yargılamada benimsemiş oldukları ölçütler.)
(3) artifaktlar (daha çok kültürün gözle görülen yönünü oluşturmakta, teknoloji, üyeler tarafından sergilenen sanat –mitler, semboller, hikayeler, efsaneler- ve görülebilen, işitilebilen davranış görüntülerinden oluşmaktadır).
Temel Değerler
Felsefenin bir alanı olan aksiyolojinin de konusunu oluşturan değer sözcüğü, soyut bir kavram olup benimsenen, üstün tutulan, aranan, gerçekleştirilmek ya da ulaşılmak istenen, ilgi çeken; iyi, doğru, güzel gibi çeşitli anlamları kapsamaktadır. Genel anlamda etik (ahlaki) ve estetik olmak üzere iki tür değerden söz edilmiş; bunlara ilişkin çeşitli kuramlar geliştirilmiştir. Ayrıca, evrensel ve ulusal değerlerin varlığından söz edilerek bazı değerlerin değişip değişmeyeceği, değerlerin kaynağının ne olduğu gibi konularda da çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.
Genel olarak değerler, “bireylerin düşünce, tutum, davranış ve yapıtlarında birer ölçüt olarak ortaya çıkmakta ve toplumsal bütünselliğin ayrılmaz bir öğesini oluşturmaktadır”. Günlük yaşamda değerler, herhangi bir sosyal grubun üyesi olan bireyler için temel algı dayanağını oluşturmaktadır. Örgüt ve yönetim açısından ise değerler, “bir örgütte neyin istenir, neyin istenmez olduğunu belirleyen ve işgörenlerce benimsenen inançlar”; bir başka tanımla da “örgüt üyelerinin durum, eylem, nesne ve bireyleri, iyi ve kötü biçiminde yargılamada kullandıkları ölçütler” olarak tanımlanmıştır.
Geniş anlamda değerler, kültürün daha çok gözle görülmeyen, öznel, içsel yönünü oluşturmakta, örgütsel sorunların çözümünde makul, uygun olarak kabul edilen çözüm biçimini göstermektedir. Örgütlerde diğer bazı kültürel öğelerin (semboller( de örgütün temel değerlerini ve inançlarını açıladığı ve vurguladığı söylenebilir. Aynı zamanda söz konusu değerler, bir örgütün genel amaçlarını, idealleini, standartlarını yansıtır ve örgütsel kimlik veya yönetim felsefesi içinde de çeşitli biçimlerde dile getirilir.
Başaran’a göre, örgütsel değerlerin temel kaynağını, “örgütün içinde yer aldığı toplumun dinsel, törel ve işlevsel sistemlerinin geliştirdiği inançlar” oluşturmakta; buna bağlı olarak ayrıca her örgüt, kendine özgü bazı değerler de geliştirebilmektedir. Schein’a göre de örgütsel değerlerin kaynağını; örgüt üyelerinin insan, çevre ve bu ikisinin etkileşimi sonucu ortaya çıkan durumlarla ilgili olarak kabul ettikleri temel sayıltılar oluşturmaktadır. Aşağıdaki sayfalarda ayrıntılı olarak açıklanacak söz konusu sayıltılar, örgütsel kültürün de özünü oluşturmakta, örgüt üyeleri için örgütsel olaylar dünyasına açılan bir pencere oluşturmaktadır.
Bir örgüt için değerler, kısaca “neyin önemli olarak görüldüğünü”; sayıltılar da “neyin doğru olarak kabul edildiği” ifade etmektedir. Bireylerin sahip olduğu sayıltı, inanç ve değerler, onların tutumları üzerinde de etkisini göstermektedir. Çeşitli tanımları yapılan tutum, “bireyin kendi dünyasının bir yönü ile ilgili olarak, belirli inançlara ve değer yargılarına bağlı biçimde ortaya çıkan coşku ve tanıma süreçleri” olarak tanımlandığında, tutumların arkasında da belirli sayıltıların, inançların ve değer yargılarının gizli olduğu söylenebilir.