- 17 Nis 2015
- 1,650
- 1,578
- 25
Manipülasyon Nedir?
Bu makalede manipülasyonun insan psikolojisinde nasıl uygulandığından, manipülasyonu kimler tarafından uygulandığından ve manipülasyona uğrayan birinin bunu nasıl fark edip kurtulabileceğinden bahsedeceğiz. Bir şeyi kendi isteği dışında onu etkileyerek yönlendirmeye manipülasyon denir.
Psikolojik Manipülasyon Nedir?
Psikolojik manipülasyon, en genel şekilde ifade edecek olursak manipüle edilen kurbanı veya insan topluluğunu kendi etkisi altına alarak yönlendirmedir. Kişiyi veya insan topluluğunu duygusal yönde etkileyerek yönlendirme ve kendi istekleri\kazançları doğrultusunda kullanmaya, kendi bilinçleri dışında veya fark etmeden etki altına alarak yönlendirme psikolojik manipülasyondur. Manipülasyonu uygulayan kişiye manipülatör denir. Manipülatörlerin ortak kişilik özellikleri vardır. Manipülatörler karşısındaki kişinin duygusal ve psikolojik zayıflıklarını çok iyi gözlemler ve hangi tekniğin karşı tarafta en etkili olabileceğini iyi bilirler. Manipülatörler aynı zamanda karşısındaki kişinin etki altındayken onlara ne kadar zarar verebileceklerini empati edemeyecek kadar duygusuz insanlardır. Manipülasyona uğrayan kişi bu etkinin altında olduğunu fark etmez ve manipülatörün istediği yönde hareket eder. Acımasız bir manipülatörün sizi bir kaç manipülasyon tekniği ile etkisi altına aldıktan sonra size siz aslında istemeseniz de onun yönlendirmesi doğrultusunda hareket edebilir ve bir anda bunu yapmak istemediğinizi ve aslında o an ne yapıyorsanız o şeyi nasıl yaptığınızı sorgulamaya başlarken bulabilirsiniz. Bir manipülatörün etkisi altındayken artık onun isteklerini ret edemediğinizi ve her istediğini yapma durumuna geliyorsunuz. Psikolojik manipülasyon kandırmaya yönelik hatta istismar edici hareketlerle başkalarının düşüncelerini ve duygularını etkileyerek isteklerini yönlendirmeyi sağlayan bir sosyal etki türü olarak bilinir. Manipülasyon tekniklerini zaman zaman sizin yakın çevreniz, patronunuz, öğretmenleriniz, erkek/kız arkadaşlarınız, eşiniz gibi beklemediğiniz kişiler veya daha yüksek olasılıkla siyasetçiler gibi daha çok topluma karşı konuşan kişi veya kişiler tarafından size karşı uygulanabilir. Çoğu zaman siz farkında bile olmadan bu saydığım örnekteki kişi veya kişiler gibi birileri tarafından manipülasyona uğrayabilirsiniz. Manipülasyon etkisi altındaki bir çok kişi bu psikolojik etkiden çıkana kadar bu durumu fark etmez. Her insanın düşünceleri ve duyguları birbirinden farklı olduğundan bir çok manipülasyon tekniği mevcuttur. Şimdi manipülasyon tekniklerinden ve nasıl uygulandığından bahsedelim.
Manipülasyon teknikleri ve nasıl uygulandıkları
Birinci teknikte karşı taraftan bir şey isterken önce küçük sonra büyük bir şey istemek
Manipülatör bu tekniği uygularken öncelikle sizden küçük bir şey için ricada bulunur, bu sırasında sizin güvenini kazanır ve ardından daha büyük şeyler talep etmeye başlar. Örneklendirecek olursan, önce sizden küçük bir tutarda borç talep eder, küçük ve önemsiz tutar olduğundan hemen kabul eder ve borç verirsiniz, manipülatör bunu kısa sürede öder ve daha sonra sizden daha büyük tutarda borç para ister, bir önceki sefer borcunu hemen verdiği için siz bu tutarı vermeden önce güvenir ve isteği borcu verirsiniz. İlk talebinde sizden yüksek miktarda borç isterse bu kadar güvenmezdiniz.
İkinci manipülasyon tekniği karşısındaki insanı kendisine karşı borçlu hissettirme
Türkiye'deki turistlere rehberler tarafından verilen bir bilgiyi sizlere ileterek bu tekniğe başlamak istiyorum; Türkiye'de rehberler turistler gezi sırasında veya hemen öncesinde bir çok defa ayakkabı boyacılarına karşı dikkatli olmaları için uyarıda bulunuyormuş. Bu uyarının nedeni ayakkabı boyacılarının bu bahsedeceğimiz tekniği bilmeden de olsa kullanmalarıdır. Bilinene göre ayakkabı boyacıları yolda yürürken boya fırçalarını bilerek düşürür ve fark etmemiş gibi yaparak yollarına devam ederlermiş, ardından birisi bu durumu fark eder ve fırçayı yerden alıp boyacıya verirse ayakkabı boyacısı da bunun karşılığında onun ayakkabısını boyamayı teklif edermiş, fırçayı veren kişi bu teklifi kabul etmek istemese bile çok ısrar ederek boyamaya başlarmış. Ayakkabı boyacısı boyama sırasında çeşit çeşit şovlar yapar ve normalde daha zor bir iş yaparcasına zorlandığını karşısındakine hissettirerek işini yapmaya devam edermiş, karşıdaki de bunca emeği görünce karşılığını vermek ister ve para teklif eder, bu şekilde boyacı kendi müşterisini bulurmuş. Yani manipülatör birisine yardım eder gibi gözükür ve normal bir işi veya örnekte göreceğimiz gibi bir yardımın karşılığını o kadar büyüterek adeta şov yaparcasına veya olduğundan daha zahmetli bir şekilde göstererek karşısındakini karşılığını verme ihtiyacı hissettirerek onu manipüle eder.
Üçüncü yöntem özgüven yıkma
Tekniği uygulayan kişi hedef aldığı kişiye her fırsatta hakaret ederek ve her hareketinde onu aşağılayarak onun özgüvenini kırıp kendisine bağlı tutar. Manipülatör o kadar çok hakaret ve aşağılayıcı söz söyler ki hedefindeki kişinin özgüveni tamamen yerle bir olur ve kendisini değersiz hissederek tekniği uygulayan kişiye bağlanır. Örnek vermek gerekirse, bir çift düşünün. Erkek her fırsatta ve kızın her hareketinde kıza yavaş yavaş hakaret ederek onu küçük düşürüyor. Sanki şaka yapar gibi gülerek karşısındakine yemek yerken " yarım dünya oldun az ye" gibi, kıyafet satın alırken "o kıyafet sana olmaz görmüyor musun halini", bir işle uğraşırken hata yaparsa “sen zaten beceriksizsin” şeklinde şakayla karışık aşağılamada bulunuyor. Kızın özgüveni kırıldığından bir süre sonra ayrılıp kurtulmak istese bile kimse için çekici olmadığını, beceriksiz, yeteneksiz ve değersiz olduğunu düşünüp kimsenin ona ilgi göstermeyeceğini düşünerek o erkeğe bağlı kalmaya devam eder. Etrafınıza biraz dikkatli bakarsanız farkında olmasalar bile bu tekniği uygulayan bir çok kişi ile karşılaşabilirsiniz. Bu kişiler farkında olmasalar bile etrafındaki kişilere her zaman hakaret ederek aşağılayıp onların özgüvenlerini kırarak etkisi altına alırlar. Kendinizi eğiterek ve bu tekniklerde ustalaşarak bunları başkalarına karşı kullanabilirsiniz fakat etrafınızda bunları istemeden de olsa yapan bir çok kişi vardır.
Dördüncü teknik küçük düşürme ve kışkırtma
En çok kullanılan yöntemlerden biridir. Durmadan çalışanları diğer mesai arkadaşlarının yanında aşağılayan, laf atan, özgüvenini kıran yönetici hayal edin. Size bir iş verirken bile “senin bunu yapabilecek kadar becerikli olduğundan emin değilim ama yapılması gereken bir iş mecbur sana vereceğim bu işi” tarzı cümleler ile karşıdakini durmadan rencide eden bir yönetici. Yönetici bu şekilde tepkiler verdiği için çalışan patrona kendisini gösterebilmek veya sırf bu tepkileri veren yöneticisini bunu yaptığına utandırmak için işi daha özenli ve daha dikkatli yapar. Bu bahsettiğimiz yöntem zaman zaman manipülatör tarafından abartılarak o kadar çok uygulanır ki etkisi altında kalan kişi kendisini önemsiz hisseder. Bu tekniğin uygulanması sonucunda personel maaşına zam aldığı zaman bunca kötü davranış ve hakarete rağmen en azından zam alabildiği içi aldığı zam tutarına hiç itiraz etmeden razı olur, bu da manipülatöre bu teknikte sonucu kazanç sağlamış olur. Bu teknik uygulanırken personelin motivasyonun düşeceğini ve daha kötü bir performans sergileteceğini düşünebilirsiniz ama önceden de söylediğim gibi manipülatörler karşısındaki kişileri çok iyi tanır ve teknikleri ona göre uygular.
Beşinci teknik ise kademe kademe artan talep
Bu teknik ile büyük bir eşya veya elektrik-elektronik mağazasında alış veriş yaparken veya bilgisayar, motosiklet vs. alırken mutlaka herkesin başına gelmiştir. Örneklendirecek olursak, bilgisayar almak için bir teknoloji mağazasına gittiniz ve satıcı size uygun bir bilgisayar gösterdi, fiyatı “2000 TL”, siz fiyata baktınız, laptopu incelediniz ve çok uygun buldunuz ve kasaya gittiniz. Satıcı size “bu laptop FREEDOS yani işletim sistemi yok dedi ve yüklenen işletim sisteminin deneme sürümü bir ay sonra bitiyor, dilerseniz bir ay sonra hiç uğraşmayın, şimdiden yükleyelim ” der ve siz de kabul edersiniz, ardından “bu laptop da 2 GB ram var, rami de yükseltmek ister misiniz?” diye size sorar, eğer siz bu teklifi de kabul ederseniz bu sefer size “ bu laptopta 512 GB HARDDİSK var, eğer şuan yanına SSD alırsanız hem alacağınız laptop daha hızlı çalışacak hem de bilgisayarı satın aldığınızdan SSD için indirim kazanacaksınız” diyecek ve siz bunu da kabul ederseniz 2000TL olan laptopa 3000TL ödersiniz. Satışın en başında fiyatın 3000TL olduğunu bilseydiniz bu laptopu çok pahalı bulacak ve almak istemeyecektiniz.
Altıncı teknik ise sizden önce büyük sonra küçük bir şey talep etmek
Bu teknikte ise ilk teknikten farklı olarak manipülatör önce karşı tarafa kabul etmeyeceği kadar büyük bir teklif yapar ve karşı taraf kabul etmeyince bu sefer manipülatör daha küçük olan kendi teklifini sunar. Böyle bir durumda hem siz bir önceki teklifi kabul etmediğiniz için kendinizi suçlu hisseder hem de bu sunulan teklifin daha kabul edilebilir olduğunu düşündüğünüzden teklifi kabul edersiniz. Bu yöntemdeki esas amaç, hem sunduğu teklifi daha makul göstermek hem de ilk teklifte hayır dediğiniz için size suçlu hissettirip bir sonraki teklif için size psikolojik baskı kurmak. Bu yönteme örnek olarak; patronunuz size “önümüzde ay her gün 2 saat daha fazla mesai yapman gerekiyor” der ve siz de bu durumu haklı olarak kabul etmezsiniz ve ret edersiniz, ardından patronunuzda sanki lütfeder gibi “tamam tamam, sadece bu hafta sonu için fazladan mesaiye kal da şu işi bitirelim, sonra fazladan mesaiye gerek kalmaz” der ve sizde bir ay boyunca her gün mesaiye kalmaktansa sadece hafta sonu kalmayı cazip diye düşünür ve sorgulamadan kabul edersiniz. Fakat ilk olarak bu “hafta sonu iki saat fazladan mesai yapman gerekiyor” deseydi bu teklif az öncekine nazaran daha fazla rahatsız eder ve rahat kabul etmezdiniz.
Yedinci teknik manipülasyon uyguladığı kendisine mecbur bırakma
Karşı tarafı kendi ihtiyaçlarını karşılayan bir köle gibi kullanarak onu istediği şekilde yönlendirmek için kişiyi en çok neyi istiyorsa onu kısıtlamak en çok kullanılan tekniklerindendir. Maddiyat, duygusallık, özgürlük veya cinsellik gibi durumlardan karşıyı bu duygu ve isteklerden mahrum bırakabilir. Kendi maddi özgürlüğünüzü kazanmak ve bir birey olarak kendi kararlarınızı vermek bu tekniğin size uygulanmasını engellemek için en iyi yöntemdir. Manipülatörün size bu tekniği uygulayabilmesi için sizin bir şeylere ihiyat duymanız, muhtaç olmanız gerekir. Aile bu yöntem için en iyi örnektir. Daha önce de bahsettiğim gibi manipülasyon yapan kişiler zaman zaman bunu fark etmez, bu durum aile için de geçerlidir. Kişisel maddi özgürlüğünüz olmadığı için aile büyüklerinize hem manevi hem de maddi yönden bağlı olmanız bir şey yapmak istediğinizde özgürce yapamadan onlardan izin almanıza sebep olur veya onlar ne isterse, siz istemeseniz bile sizi bu isteği yerine yetirmek zorunda bırakır. Bu durum siz maddi özgürlüğünüzü kazanıp bir birey olana kadar devam eder.
Sekizinci teknik mağduru oynama
Bu tekniğin birkaç yöntemi mevcut, ilk yöntem sanki nasıl yapacağını bilmiyormuş gibi bir aptal taklidi yapma,” Sık sık çoğu şeyi yanlış yapıyorum ama ne olduğunu bilmiyorum”, ikincisi kader kurbanı taklidi,” tamam sorun değil, zaten benim her zaman başıma geliyor alıştım artık", üçüncüsü kendini acındırma,” tamam ben tek yaparım, önemli değil ben tek başıma giderim” gibi cümlelerle ilgiyi kendi üzerine çekerek mağduru oynar ve duygu sömürüsü yaparak üstünlük sağlar.
Dokuzuncu teknik karşısındakinin egosunu kullanma
Duygusal manipülasyonun popüler tekniğinden birisidir. Manipülatör karşı tarafa yalakalık yaparak daha ziyade yalan söyleyerek karşısındakinin egosunu şişirir ve bunların karşılığında duygusal manipülasyona uğrayan kişi manipülatör hakkında daha pozitif karar vermeye ve daha pozitif düşünmeye başlar. Kendisini aşağılayarak karşısındakini yücelten arkadaş tiplerini etrafınızda mutlaka görmüşsünüzdür. “Ya sen çok karizmatiksin, bir de bizim tipimize bak”,” Sen çok hoş ve alımlı bir kızsın”, “Sen var ya adamın dibisin dibi...” gibi bu cümleleri tekrar tekrar dile getiren kişilere mutlaka etrafınızda denk gelmişsinizdir. Bu kişiler karşıdakine sen şöylesin böylesin diyerek iyi hissetmesini sağlayıp kendisi hakkında daha pozitif düşünmesini bazen de kendi yararına şeyler yapması için etkilerler.
Onuncu teknik karşıdakini suçlu hissettirme
Manipülatör bu teknikte karşısındaki kişiyi suçlu hissettirecek davranışlarda bulunarak karşıdakinin duygusal boşluğundan yararlanır. Manipülasyon uyguladığı kişinin her hatasını toplar ve elinde bir koz olarak tutar. Bu tekniği bir çok defa kullanarak manipülasyon etkisi altına aldığı kişiye karşı kullanır. Örnek verecek olursak, bir gün paranızı yanınıza almayı unuttunuz ve manipülatör size bir şey ısmarladı, veya bir gün beraber bir kafeye veya farklı bir yere gideceksiniz ve siz bazı sorunlar sebebi ile geç kaldınız, bunlara anlayış göstermek yerine bir sonraki görüşmelerde “eğer yine beni bekleteceksen ben gelmeyeceğim”, “bu sefer de yine bana ödetmezsin değil mi?” gibi cümlelerle sizi suçlu hissettirir ve bir bakarsınız her buluşmaya siz ondan daha siz gidiyorsunuz veya durmadan kendisine sizden bir şeyler ısmarlatıyor.
Bu şekilde birçok teknik var, bu konuda en popüler tekniklerin hangileri olduğunu ve nasıl uygulandığını öğrendik, bu tekniklerin nasıl uygulandığını ve nasıl etkiler bıraktığını artık biliyorsunuz ve bu tip durumlarda manipüle edilmeye çalıştığınızı biraz dikkat ederek fark edebilirsiniz. Bunları uygulamanın ve karşı tarafı kendi çıkarları için yönlendirmenin kişiye nasıl avantajlar sağladığını fark edip bunları sık sık uygulamaya çalışan ama uygularken aslında etrafındakileri aslında manipüle ettiklerini fark etmeyen birçok insan vardır. Etrafınızda sizin dengenizi bozan ve her ilişkiden zararlı çıkmanıza neden olan birçok psikolojik manipülasyon tekniği ve etrafta bunları uygulayan birçok manipülatör var ve siz manipülasyona uğradığınızı bile fark etmeden sizi çok büyük duygusal çöküntülere, özgüven kırılmalarına, maddi manevi zararlara uğratabilirler. Bunlara karşı dikkatli olmalı ve bir şeylerin ters gittiğini veya bir ilişkide, iletişimde huzursuzluk hissettiğinizde bunları düşünüp acaba manipülasyona mı uğruyorum diye durumu kontrol altına almalısınız.
Kendi ekonomik özgürlüğünüzü kazanmalı, kendi kararlarınızı vererek bir birey olmalı ve son olarak insan ilişkilerinizde sınırlarınız olmalıdır. Unutmayın fazla iyilik fazla minnet duygusu demektir. Birisi size iyilik yaptığında kendinizi ne kadar vefalı ve iyi hissetseniz de bu yapılan iyilikler sizde oluşturduğu minnet duygusundan dolayı elinizi kolunu bağlar ve yapmadığınız her istekte kendinize kızmaya başlarsınız. “Bana çok yardım etti onunla gitmem gerekiyor, çok iyi birisi bunu onun için yapmalıyım” gibi düşünceler de kaybolur ve istemediğiniz şeyleri yaparken kendinizi bulursunuz. İnsan ilişkilerinizde mutlaka sınırlarınız olsun aksi halde sınırlarınız aşılacak ve sizi sinirlendirecek, yıpratacaklardır.
Son düzenleme:
