1 Haziran 1850'de Fraşer'de (Arnavutluk) doğmuştur. İlkokulu (İptidaî Mektebi) Fraşer'de okuyan Şemseddin Sami ayrıca Doğu kültürüne ait özel dersler alır. Yanya'da bir Rum lisesine devam eder. Burada Rumca, İtalyanca, Eski Yunanca ve Fransızca öğrenir. Bu arada Yanya'da bulunan devrinin önemli müderrislerinden olan Yakub Efendi'den de Arapça ve Farsça öğrenir ve İslam ve Doğu kültürü hakkında derin bilgiler alır. Daha sonra Sami, 1871 ya da 1872 yılında İstanbul'a gelir ve matbuat kalemine girer. Yazı hayatına burada atılan Şemseddin Sami, 1872'de Tarih-i Mücmel-i Fransa adlı tercümeyle ilk kitabını yayınlar. Aynı yılın sonlarında hem kendisinin ilk telif eseri olan hem de Türkçe'deki ilk Batılı tarzda roman denemesi kabul edilen Taaşuk-ı Talat ve Fitnat adlı romanını yayınlar. Sirâc, Vilayet, Muharrir, Sabah, Tercüman-ı Şark gibi gazetelerde yazarlıktan yöneticiliğe çeşitli görevlerde çalışır. 1878'de Tercüman-ı Şark gazetesinin de kapanması üzerine aktif gazetecilik hayatı sona erer. Fransızca'dan Türkçe'ye Kamûs-i Fransevî'yi tercüme edişiyle onun lügatçilik dönemi başlamış olur. Altı cilt olarak yayınlanan ilk Türkçe ansiklopedi özelliğine sahip olan Kamûs-u A'lâm adlı bir ansiklopediyi hazırlar. Ayrıca Kamûs-i Arabî adlı büyük bir sözlük telif eder. Daha sonra da Tuhfat al-Zakiya fi Lugat al Turkiya ve 1904'de de Lehce-i Türkiye-i Memâlik-i Mısır, adlı Kıpçak Türkçesinin sözlüğünü hazırlar. 18 Haziran 1904'de vefat eder ve Erenköy, Sahrâ-yi Cedid Camisinin karşısında bulunan ilk eşinin mezarının yanına defnedilir. Yukarıda adı geçenler dışındaki eserlerinden bazıları şunlardır: Besa, Seydî Yahyâ, Medeniyyet-i İslamiyye, Kadınlar, İnsan, Yer, Lisan, Usul-i Tenkid ve Tertib, Arnavutça Gramer, Tasrifat-ı Arabiyye, Yeni Usul Elifba-i Türki, Tatbikat-ı Arabiyye.