Temel Masa¨ust¨u ˙Ihtiyac¸ları
16 Mart 2005
˙Icindekiler
1 Tanımlar 2
2 Bilis¸im okur-yazarı bir kullanıcının temel masa¨ ust ¨u ihtiyac¸ları 2
3 Masa¨ ust ¨u ortamında c¸alıs¸ma 3
4 T¨urkc¸e ve T¨urkiye’ye uygun bir masa¨ ust ¨u 4
5 Bilgilendirme mesajları 4
6 Uygulamalar 4
1
1 Tanımlar
Bizim anlayıs¸ımız ile, temel masa¨ust¨u ihtiyac¸larını kars¸ılayan is¸letim sistemi kullanıcının
kars¸ısına kolay kullanımlı, yapılandırılabilir ve ¨ozelles¸tirilebilir bir masa¨ust¨u sunabilir
Masa¨ut¨u ortamı, benzer aray¨uzler ile is¸lemler arasında bilgi akıs¸ı ve iletis¸imin oldu˘gu,
uygulamalar arasında s¨ur¨ukle-bırak, kes-yapıs¸tır ¨ozellikleri kullanılabilen grafiksel bir
kullanıcı aray¨uz¨ud¨ur. Masa¨ust¨u ortamı men¨u, panel ve masa¨ust¨un¨un kendisinden (dosya,
dizin, uygulama bas¸latıcıları ve c¸evresel aygıtlar ic¸in ikon ve kısayolların bulundu˘gu
yer) olus¸ur.
Temel masa¨ust¨u ihtiyac¸larını kars¸ılarken kullanıcının sistemdeki en yetkili kullanıcı
olan root kullanıcısının haklarına ihtiyac¸ duymaması istenen durumdur.
Temel masas¨ut¨u ihtiyac¸larının grafik aray¨uzler ile ve/veya otomatik olarak sa˘glanması
bir di˘ger gerektir. Kullanılan donanımlar otomatik olarak yapılandırılmalı, kullanıcı
m¨udahalesi gereken yerlerde yalnızca grafik aray¨uzler ile c¸alıs¸ılmalıdır. Yazılım kurma/kaldırma/g¨uncelleme
ve yapılandırma is¸leri de benzer bir s¸ekilde grafik aray¨uzlerden yapılabilmelidir. Kullanıcı
hic¸bir ihtiyacı ic¸in konsol (komut satırı) ekranı ile c¸alıs¸mak zorunda kalmamalıdır.
Yukarıdakilere ek olarak Ulusal Da˘gıtım’da t¨um uygulamaların varsayılan T¨urkc¸e ve
UTF-8 kullanıyor olmaları gerekmektedir.
Bir GNU/Linux da˘gıtımı olan Uluda˘g ¨uzerindeki yazılımlar, herhangi Linux kullanıcısının
ihtiyac¸larını da kars¸ılayabilmelidir. Bu y¨uzden temel sistem(Unix) arac¸larının da yazılım
listesinde bulunması gerekir.
Bu tanımlar es¸li˘ginde temel masa¨ust¨u sisteminin as¸a˘gıdaki ¨ozellikleri sa˘glıyor olması
gerekmektedir.
2 Bilis¸im okur-yazarı bir kullanıcının temel masa¨ ust ¨u ihtiyac¸ları
1. Temel masa¨ust¨u donanımlarını tanıtma, yapılandırma ve kullanma
Bu donanımlar1
• Her t¨ur Monit¨or
• Her t¨ur Klavye
• Her t¨ur Fare
• Depolama aygıtları: disket s ¨ur¨uc¨u, CDROM/DVD s ¨ur¨uc¨u, usb depolama
aygıtı, CD-RW/DVD-RW s ¨ur¨uc¨u
• Yazıcı (a˘g yazıcıları, paralel port ve usb’den ba˘glanan yazıcılar)
• Tarayıcı (paralel port ve usb’den ba˘glanan tarayıcılar)
1Donanımların Linux uyumlu oldu˘gu var sayılmaktadır. Listede “Her t¨ur” ifadesi “Linux ile kullanılabilen
her t¨ur” anlamı tas¸ımaktadır.
2
• Her t¨ur c¸evirmeli a˘g modemi
• A˘g kartı (PCI ve usb a˘g kartları)
• Her t¨ur Tv kartı
• Kızıl ¨otesi ve Bluetooth destekleri
olabilir.
Bilgisayarda takılan ya da a˘gda bulunan donanımların otomatik olarak tanınmıs¸ ve
yapılandırılmıs¸ olması tercih edilir.
3 Masa¨ ust ¨u ortamında c¸alıs¸ma
1. ˙Istedi˘gi uygulamaya men¨uler aracılı˘gı ile ulas¸abilme
2. O¨ zelles¸tirilebilir bir arayu¨z
• Temalar
• Duvar ka˘gıdı
• Ekran koruyucu
• Fontlar
• Dosya tipleri ic¸in ¨ontanımlı uygulama sec¸imi
3. Yapılandırılabilir panel
4. Kısayollar
5. S¨ur¨ukle-bırak
6. Uygulamalar arası kes-yapıs¸tır
7. Ara/Bul fonksiyonları
8. Simgeler ile dosyalara kolay eris¸im, simgelerin/dosyaların dizilis¸lerini de˘gis¸tirebilme
9. Tarih ve saat ayarlarının yapılabilmesi
10. U¨ lke, bo¨lge ve dil ayarlarının yapılabilmesi
3
4 T¨urkc¸e ve T¨urkiye’ye uygun bir masa¨ ust ¨u
Ulusal Da˘gıtım ic¸in kullanıcı ile etkiles¸en t¨um aray¨uzlerde T¨urkc¸e deste˘gi bir zorunluluktur.
Bu aray¨uzler as¸a˘gıdaki gibi sınıflandırılabilir.
• Uygulama aray¨uzleri
• Men¨uler
• Yardım dosyaları
• Sistem ve uygulama mesajları
Bununla birlikte T¨urkc¸e bir aray¨uz ic¸in uygun yazı tiplerinin sistemde bulunması ve ¨on
tanımlı olarak kullanılıyor olması gerekmektedir.
Da˘gıtımın yazılımlarda T¨urkiye’ye uygun sec¸imler yapılmıs¸ ve veriler (Takvim bilgileri
gibi) eklenmis¸ olarak sunulması istenmektedir.
5 Bilgilendirme mesajları
Kullanıcıyı bilgilendirme mesajlarının teknik detaylardan arındırılmıs¸ olması gerekir.
Mesajların sorunları teknik bir dil ile is¸aret etmek yerine asistan programlar ile sorunun
c¸ ¨oz¨um¨un¨u sa˘glamaları idealdir.
6 Uygulamalar
Temel masa¨ust¨u sisteminde as¸a˘gıdaki t¨ur ve niteliklerde uygulamalar bulunmalıdır.
1. ˙Internet
(a) Web tarayıcısı (browser)
(b) E-posta istemcisi
(c) Hızlı mesajlas¸ma istemcisi
(d) Dosya transferi uygulaması
(e) Web sayfaları d¨uzenleyicisi
(f) Dosya paylas¸ımı (yerel a˘g ve internet ¨uzerinde)
2. C¸ oklu ortam
(a) CD c¸alıcı
(b) M¨uzik c¸alıcı
4
(c) DVD/VCD/DivX oynatıcı
(d) D¨on¨us¸t¨ur¨uc¨u (encoder)
(e) Resim/grafik g¨osterici
(f) Resim/grafik d¨uzenleyici
3. Ofis
(a) Kelime is¸lemci
(b) Hesap c¸izelgesi
(c) Sunumcu
(d) Adres defteri
(e) Ajanda
4. Sistem
(a) Yapılandırma arac¸ları
i. Donanım yapılandırması (klavye, fare, ekran boyutu/c¸ ¨oz¨un¨url¨u˘g¨u, yazıcı,
tarayıcı, modem, tv kartı, cd yazıcı
ii. Yazılımların yapılandırılması
A. Y¨ukle, kaldır, g¨uncelle
B. O¨ n tanımlı yazılım sec¸imi
iii. A˘g yapılandırması
A. C¸ evirmeli ba˘glantı
B. ADSL/Kablo-Net ba˘glantısı
C. Yerel a˘g ba˘glantısı
(b) Dosya y¨oneticisi
i. Dosya y¨oneticisi grafik aray¨uz¨u
ii. Kolayca dosya ve dizin olus¸turabilme
iii. Kes, kopyala, yapıs¸tır, sil, tas¸ı, yeniden adlandır
iv. Arama yapabilme
v. Paylas¸tırma
vi. Sahiplik ve izinler
vii. Ars¸ivleme ve sıkıs¸tırma
viii. D¨on¨us¸t¨urme (pdf -> ps, vb.)
ix. Saklama aygıtları ile c¸alıs¸abilme (disket, CD/DVD, usb disk, CD/DVD
yazıcı)
x. Masa¨ust¨unden kolayca ulas¸ılabilir, dosya y¨oneticisinin sildi˘gi ¨o˘geleri
saklayan ve istendi˘ginde silme is¸lemini geri alabilen bir c¸ ¨op kutusu
5. Di˘ger
(a) Metin d¨uzenleyici
5
16 Mart 2005
˙Icindekiler
1 Tanımlar 2
2 Bilis¸im okur-yazarı bir kullanıcının temel masa¨ ust ¨u ihtiyac¸ları 2
3 Masa¨ ust ¨u ortamında c¸alıs¸ma 3
4 T¨urkc¸e ve T¨urkiye’ye uygun bir masa¨ ust ¨u 4
5 Bilgilendirme mesajları 4
6 Uygulamalar 4
1
1 Tanımlar
Bizim anlayıs¸ımız ile, temel masa¨ust¨u ihtiyac¸larını kars¸ılayan is¸letim sistemi kullanıcının
kars¸ısına kolay kullanımlı, yapılandırılabilir ve ¨ozelles¸tirilebilir bir masa¨ust¨u sunabilir
Masa¨ut¨u ortamı, benzer aray¨uzler ile is¸lemler arasında bilgi akıs¸ı ve iletis¸imin oldu˘gu,
uygulamalar arasında s¨ur¨ukle-bırak, kes-yapıs¸tır ¨ozellikleri kullanılabilen grafiksel bir
kullanıcı aray¨uz¨ud¨ur. Masa¨ust¨u ortamı men¨u, panel ve masa¨ust¨un¨un kendisinden (dosya,
dizin, uygulama bas¸latıcıları ve c¸evresel aygıtlar ic¸in ikon ve kısayolların bulundu˘gu
yer) olus¸ur.
Temel masa¨ust¨u ihtiyac¸larını kars¸ılarken kullanıcının sistemdeki en yetkili kullanıcı
olan root kullanıcısının haklarına ihtiyac¸ duymaması istenen durumdur.
Temel masas¨ut¨u ihtiyac¸larının grafik aray¨uzler ile ve/veya otomatik olarak sa˘glanması
bir di˘ger gerektir. Kullanılan donanımlar otomatik olarak yapılandırılmalı, kullanıcı
m¨udahalesi gereken yerlerde yalnızca grafik aray¨uzler ile c¸alıs¸ılmalıdır. Yazılım kurma/kaldırma/g¨uncelleme
ve yapılandırma is¸leri de benzer bir s¸ekilde grafik aray¨uzlerden yapılabilmelidir. Kullanıcı
hic¸bir ihtiyacı ic¸in konsol (komut satırı) ekranı ile c¸alıs¸mak zorunda kalmamalıdır.
Yukarıdakilere ek olarak Ulusal Da˘gıtım’da t¨um uygulamaların varsayılan T¨urkc¸e ve
UTF-8 kullanıyor olmaları gerekmektedir.
Bir GNU/Linux da˘gıtımı olan Uluda˘g ¨uzerindeki yazılımlar, herhangi Linux kullanıcısının
ihtiyac¸larını da kars¸ılayabilmelidir. Bu y¨uzden temel sistem(Unix) arac¸larının da yazılım
listesinde bulunması gerekir.
Bu tanımlar es¸li˘ginde temel masa¨ust¨u sisteminin as¸a˘gıdaki ¨ozellikleri sa˘glıyor olması
gerekmektedir.
2 Bilis¸im okur-yazarı bir kullanıcının temel masa¨ ust ¨u ihtiyac¸ları
1. Temel masa¨ust¨u donanımlarını tanıtma, yapılandırma ve kullanma
Bu donanımlar1
• Her t¨ur Monit¨or
• Her t¨ur Klavye
• Her t¨ur Fare
• Depolama aygıtları: disket s ¨ur¨uc¨u, CDROM/DVD s ¨ur¨uc¨u, usb depolama
aygıtı, CD-RW/DVD-RW s ¨ur¨uc¨u
• Yazıcı (a˘g yazıcıları, paralel port ve usb’den ba˘glanan yazıcılar)
• Tarayıcı (paralel port ve usb’den ba˘glanan tarayıcılar)
1Donanımların Linux uyumlu oldu˘gu var sayılmaktadır. Listede “Her t¨ur” ifadesi “Linux ile kullanılabilen
her t¨ur” anlamı tas¸ımaktadır.
2
• Her t¨ur c¸evirmeli a˘g modemi
• A˘g kartı (PCI ve usb a˘g kartları)
• Her t¨ur Tv kartı
• Kızıl ¨otesi ve Bluetooth destekleri
olabilir.
Bilgisayarda takılan ya da a˘gda bulunan donanımların otomatik olarak tanınmıs¸ ve
yapılandırılmıs¸ olması tercih edilir.
3 Masa¨ ust ¨u ortamında c¸alıs¸ma
1. ˙Istedi˘gi uygulamaya men¨uler aracılı˘gı ile ulas¸abilme
2. O¨ zelles¸tirilebilir bir arayu¨z
• Temalar
• Duvar ka˘gıdı
• Ekran koruyucu
• Fontlar
• Dosya tipleri ic¸in ¨ontanımlı uygulama sec¸imi
3. Yapılandırılabilir panel
4. Kısayollar
5. S¨ur¨ukle-bırak
6. Uygulamalar arası kes-yapıs¸tır
7. Ara/Bul fonksiyonları
8. Simgeler ile dosyalara kolay eris¸im, simgelerin/dosyaların dizilis¸lerini de˘gis¸tirebilme
9. Tarih ve saat ayarlarının yapılabilmesi
10. U¨ lke, bo¨lge ve dil ayarlarının yapılabilmesi
3
4 T¨urkc¸e ve T¨urkiye’ye uygun bir masa¨ ust ¨u
Ulusal Da˘gıtım ic¸in kullanıcı ile etkiles¸en t¨um aray¨uzlerde T¨urkc¸e deste˘gi bir zorunluluktur.
Bu aray¨uzler as¸a˘gıdaki gibi sınıflandırılabilir.
• Uygulama aray¨uzleri
• Men¨uler
• Yardım dosyaları
• Sistem ve uygulama mesajları
Bununla birlikte T¨urkc¸e bir aray¨uz ic¸in uygun yazı tiplerinin sistemde bulunması ve ¨on
tanımlı olarak kullanılıyor olması gerekmektedir.
Da˘gıtımın yazılımlarda T¨urkiye’ye uygun sec¸imler yapılmıs¸ ve veriler (Takvim bilgileri
gibi) eklenmis¸ olarak sunulması istenmektedir.
5 Bilgilendirme mesajları
Kullanıcıyı bilgilendirme mesajlarının teknik detaylardan arındırılmıs¸ olması gerekir.
Mesajların sorunları teknik bir dil ile is¸aret etmek yerine asistan programlar ile sorunun
c¸ ¨oz¨um¨un¨u sa˘glamaları idealdir.
6 Uygulamalar
Temel masa¨ust¨u sisteminde as¸a˘gıdaki t¨ur ve niteliklerde uygulamalar bulunmalıdır.
1. ˙Internet
(a) Web tarayıcısı (browser)
(b) E-posta istemcisi
(c) Hızlı mesajlas¸ma istemcisi
(d) Dosya transferi uygulaması
(e) Web sayfaları d¨uzenleyicisi
(f) Dosya paylas¸ımı (yerel a˘g ve internet ¨uzerinde)
2. C¸ oklu ortam
(a) CD c¸alıcı
(b) M¨uzik c¸alıcı
4
(c) DVD/VCD/DivX oynatıcı
(d) D¨on¨us¸t¨ur¨uc¨u (encoder)
(e) Resim/grafik g¨osterici
(f) Resim/grafik d¨uzenleyici
3. Ofis
(a) Kelime is¸lemci
(b) Hesap c¸izelgesi
(c) Sunumcu
(d) Adres defteri
(e) Ajanda
4. Sistem
(a) Yapılandırma arac¸ları
i. Donanım yapılandırması (klavye, fare, ekran boyutu/c¸ ¨oz¨un¨url¨u˘g¨u, yazıcı,
tarayıcı, modem, tv kartı, cd yazıcı
ii. Yazılımların yapılandırılması
A. Y¨ukle, kaldır, g¨uncelle
B. O¨ n tanımlı yazılım sec¸imi
iii. A˘g yapılandırması
A. C¸ evirmeli ba˘glantı
B. ADSL/Kablo-Net ba˘glantısı
C. Yerel a˘g ba˘glantısı
(b) Dosya y¨oneticisi
i. Dosya y¨oneticisi grafik aray¨uz¨u
ii. Kolayca dosya ve dizin olus¸turabilme
iii. Kes, kopyala, yapıs¸tır, sil, tas¸ı, yeniden adlandır
iv. Arama yapabilme
v. Paylas¸tırma
vi. Sahiplik ve izinler
vii. Ars¸ivleme ve sıkıs¸tırma
viii. D¨on¨us¸t¨urme (pdf -> ps, vb.)
ix. Saklama aygıtları ile c¸alıs¸abilme (disket, CD/DVD, usb disk, CD/DVD
yazıcı)
x. Masa¨ust¨unden kolayca ulas¸ılabilir, dosya y¨oneticisinin sildi˘gi ¨o˘geleri
saklayan ve istendi˘ginde silme is¸lemini geri alabilen bir c¸ ¨op kutusu
5. Di˘ger
(a) Metin d¨uzenleyici
5