- 28 Mar 2020
- 6,308
- 4,733
Giriş
Merhaba, bu yazımda sizlere kriptonun temellerini anlatmaya çalışacağım.
Bu yazı sayesinde temel düzeyde de olsa kripto dünyasını anlayacağınızı düşünüyorum.
Tabi bu içerikte edineceğiniz bilgiler yatırım tavsiyesi değil, genel kripto dünyasının tanımı için olacaktır.
Hepinize iyi okumalar dilerim!
Kriptonun Temelleri
ICO (Initial Coin Offering)
ICO Nedir?
ICO, Initial Coin Offering (İlk Coin Teklifi)'nin kısaltmasıdır ve genellikle erken aşama kripto projeleri için sermaye toplama yöntemi olarak kullanılan bir terimidir.
ICO'da, bir blockchain tabanlı startup, kendi yerel dijital jeton(token)'ının belirli bir miktarını üretir ve bunları genellikle Bitcoin veya Ether gibi diğer kriptolara karşılık olarak erken yatırımcılara sunar.
Dijital bir kitle fonlaması türü olarak ICO'lar, startup'ların hem sermaye toplamalarına hem de hisselerini vermeden bir topluluk oluşturmalarına olanak tanır.
Bu topluluk, projenin başarılı olmasını isteyen ve ön satış jeton(token)'larının değer kazanmasını isteyen teşvikli kullanıcılardan oluşur.
ICO'lar, startup'ların kolay bir finansman mekanizması ve para toplama yöntemi sunabilirken, alıcılar aynı zamanda jeton(token)'un başarılı bir platform durumunda değer kazanması ve jeton(token)un fiyatının artması yoluyla avantaj elde edebilir. Bu kazançlar, jeton(token)'lar borsaya kote olduktan sonra bunları satmak suretiyle elde edilebilir.
Ya da alıcılar, jeton(token)'lar piyasaya sürüldüğünde daha fazla jeton(token) satın alarak projeye daha fazla yatırım yapabilirler.
ICO Süreci ve Riskleri Nelerdir?
ICO'lar erken yatırım yapan kişilere iyi para kazandırma potansiyeline sahip olsa da bununla birlikte risklere de sahiptir.
Genellikle ICO aracılığı ile satılan jeton(token)'lar yüksek riskli bir yatırım olarak kabul edilir.
Ayrıca kripto piyasası hâlâ yeterince düzenlenmeye sahip değildir.
Dolandırıcı ICO'lar yaygın ve yatırımcılar, bir ICO başarısız olursa veya sahte çıkarsa herhangi bir korumaya durumu yoktur.
2018'de Bloomberg için hazırlanan bir rapora göre o dönemde neredeyse ICO'ların %80'inin sahte satışlar olduğunu belirtti.
Okumak isteyenler için Bloomberg raporu: https://research.bloomberg.com/pub/res/d28giW28tf6G7T_Wr77aU0gDgFQ
DeFi (Decentralized Finance)
DeFi Kavramı ve Temel Prensipleri
DeFi'nin açılımı: "Decentralized Finance", Türkçesi ise: "Merkezsiz Finans"tır.
Finansal hizmetleri şeffaf, erişilebilir ve merkezi bir otorite olmadan sağlayarak geleneksel aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırmayı amaçlayan
blok zinciri teknolojisine dayalı bir finansal sistemi ifade eder.
DeFi hizmetleri, genellikle Ethereum blok zinciri olmak üzere bir blok zinciri ağı üzerinde yürütülen otonom programlar olan akıllı sözleşmeler aracılığıyla çalışır.
Temel ilkelerine bakmak gerekirse.
1. Merkezi Olmama
Merkezi Olmayan Finans'ta, finansal hizmetleri kontrol eden veya yöneten merkezi bir otorite veya aracı bulunmaz.
Bunun yerine, işlemler ve sözleşmeler otomatik olarak ve şeffaf bir şekilde blockchain üzerinde gerçekleştirilir,
bu da herkesin katılımına ve varlıkları üzerinde doğrudan kontrol sağlamasına olanak tanır.
2. Erişilebilirlik
DeFi'ye katılmak için geleneksel bir banka hesabına veya kredi geçmişine ihtiyaç duyulmaz.
Dijital bir cüzdan ve internet bağlantısı olan herkes bu hizmetlere erişebilir.
3. Şeffaflık
DeFi'deki tüm işlemler ve operasyonlar, herkesin görebileceği ve şeffaf bir şekilde blockchain üzerine kaydedilir. Herkes, işlemleri doğrulayabilir ve denetleyebilir,
bu da merkezi olmayan finansal sistemde güven ve bütünlüğü teşvik eder.
4. Etkileşim
DeFi uygulamaları birbirleriyle uyumlu ve etkileşimli olacak şekilde tasarlanmıştır.
Bu da kullanıcıların farklı entegre DeFi hizmetlerinden ve platformlardan faydalanabileceği bir bağlantılı finansal ekosistem oluşturulmasına olanak tanır.
5. Açık İnovasyon
Bu, herkesin yeni DeFi uygulamaları ve protokollerinin gelişimine katkıda bulunabileceği anlamına gelir.
Bu da merkezi olmayan finansal hizmetlerin hızlı bir evrim ve çeşitlenme geçirmesine neden olmuştur.
DeFi Projeleri ve Uygulamaları
1. Maker
DeFi Maker (MakerDAO), kullanıcıların merkezi olmayan bir şekilde kredi alabilmelerine ve stabil bir kripto para birimi kullanabilmelerine olanak tanıyan önemli bir DeFi platformudur.
2. Lido
DeFi Lido, Ethereum sahiplerinin teminat olarak kullandıkları Ethereum'larını likit hale getirmelerine ve DeFi projelerine entegre etmelerine yardımcı olan bir platformdur.
Ethereum 2.0'a geçiş sırasında Ethereum'un geçici olarak likit dışında kalmasını çözmeyi amaçlar. Kullanıcılar, Ethereum'larını Lido aracılığıyla staked olarak kilitleyebilir ve karşılığında likit staked Ethereum tokenları alabilirler. Bu jetonları DeFi projelerine entegre edilebilir ve kullanıcılar likidite üzerinden getiri elde edebilir.
3. Compound
Compound, Ethereum tabanlı bir DeFi protokolüdür. Kullanıcılara kripto varlıklarını ödünç alıp verme imkanı sağlar.
Kullanıcılar, kripto varlıklarını teminat olarak kilitleyerek likidite sağlar ve bu likidite üzerinden borç alabilir veya başkalarına borç verebilir.
Ayrıca bir faiz modeli üzerine kuruludur, kullanıcılar aldıkları veya verdikleri borçlar için belirli bir faiz oranı öder veya alır.
NFT (Non-Fungible Token):
NFT Nedir?
NFT'ler, blok zinciri teknolojisi kullanılarak oluşturulan dijital varlıklardır ve her biri eşsiz bir dijital kimlik taşır. Bu benzersizlik, NFT'leri diğer dijital varlıklardan ayıran temel özelliktir.
NFT'ler genellikle sanat eserleri, dijital koleksiyonlar, müzik parçaları, video oyunu içerikleri, sanal gayrimenkuller ve diğer dijital varlıkları temsil eder. Her NFT, kendine özgü bir dijital imza ve blok zincirde benzersiz bir konum (Token ID) taşır. Ethereum gibi blok zincir platformları, NFT'lerin oluşturulması, alım-satımı ve takibi için yaygın olarak kullanılmaktadır.
Popüler NFT Platformları
Oluşturduğumuz NFT koleksiyonlarını satmak için kullanabileceğimiz pek çok platform bulunmaktadır.
Bunlara örnek vermek gerekirse, sıralama aşağıdaki gibi olacaktır.
Opensea: OpenSea, the largest NFT marketplace
Rairble: Rarible - NFT Marketplace for Brands, Communites and Traders
Superrare: https://superrare.com/
NFT'lerin Sanat ve Diğer Sektörlerde Kullanımı
NFT'ler sanat ve diğer sektörler de aşağıdaki gibi kullanılabilir.
Sanat: Sanatçılar eserleri için benzersiz dijital kimlik oluşturabilir.
Oyun Endüstrisi: Video oyunlarındaki dijital varlıklar alınıp satabilir veya takas edilebilir.
Müzik: Sanatçılar NFT'lerle müzik parçalarını satışa sunabilir ve koruyabilir.
Eğlence ve Medya: Film sahneleri ve dijital içerikler NFT'lerle alınıp satılabilir.
Gayrimenkul: Sanal dünyalarda NFT'lerle sanal gayrimenkuller alınıp satılabilir.
Spor: Sporcuların dijital kartları veya özel anıları NFT formatında koleksiyonlanabilir.
7.Eğitim ve Sertifikasyon: Eğitim sertifikaları ve bilgiler NFT'lerle güvenli bir şekilde temsil edilebilir.
Kripto Cüzdanları
Sıcak (Hot) ve Soğuk (Cold) cüzdanlar
Bu iki türünde temel amacı kripto varlıklarımızı içinde barındırmasıdır ancak aralarında bir takım farklar vardır.
Sıcak Cüzdanlar
İnternet bağlantısı olan cihazlarda bulunur.
Kolay erişim sağlar ancak güvenlik riski taşır.
Özellikle günlük işlemler ve ticaret için kullanılır.
Web tabanlı cüzdanlar, masaüstü cüzdanlar ve mobil cüzdanlar örnek olarak verilebilir.
Soğuk Cüzdanlar
İnternet bağlantısız ortamlarda kullanılır.
Güvenliğe odaklanır ve çevrimdışı depolama sağlar.
Uzun vadeli saklama ve yüksek güvenlik gerektiren durumlar için idealdir.
Donanım cüzdanları ve kağıt cüzdanlar soğuk cüzdan örnekleridir.
Cüzdan Güvenliği ve Yönetimi
Kripto piyasasının her geçen gün büyüyen hacmi düşünülürse bu cüzdanların güvenliği bir hayli önemlidir.
Bu güvenliği sağlamak için ise aşağıdaki adımlar uygulanabilir.
Güvenli Şifreleme
Herkesin de ilk aklına gelecek güvenlik önlemidir.
Güçlü bir şifre ile hesap güvenliğinizi arttırabilirsiniz.
Bunun için şifre içinde sembol, büyük-küçük harf ve sayıların olması gerekmektedir.
Güncel Yazılım
Kullanılan yazılımların güncelliği olası saldırılardan korunmak için önemlidir.
Güvenilir Cüzdan Seçimi
Bu kısımda güvenlik standartlarına uyan cüzdan seçimi önem arz ediyor.
Ağ Güvenliği
Olası saldırılar düşünülürse ağınızı korumanız bu noktada çok önemli.
Bu tarz durumlardan korunmak için kamuya açık alanlarda internete bağlanmamak ve vpn tarzı araçlar kullanmak yararlı olacaktır.
Bilinçli İnternet Kullanımı
Hesap çalıntılarının en büyük sebeplerinden birisi bilinçsiz internet kullanımıdır.
Bu sebepten dolayı kendinizi bu tarz durumlardan korumak için kullanım şeklinizi düzenlemeniz gerekir.
Bu nokta da forumumuzdaki Genel Güvenlik ve Bilgisayar Güvenliği kısımlarından yardım alabilirsiniz.
Varlık İzleme
Varlıklarınızı düzenle bir şekilde kontrol etmeniz önemlidir, herhangi bir şüpheli işlem görürseniz bunu hızlı bir biçimde bildirmelisiniz ki olası para çalınmalarının önüne geçebilin.
Kripto Para Madenciliği
Kripto Madenciliği Nedir?
En basit tanımıyla kripto madenciliği, özel ekipman ve yazılımlar aracılığıyla gerçekleştirilen bir süreçtir ve bu süreçte belirli blok zincir işlemleri gerçekleştirilir.
Bu işlemlerin sonucunda ise kullanıcılar kripto para kazanırlar.
Proof of Work (PoW) ve Proof of Stake (PoS)
Proof of Work (PoW) ve Proof of Stake (PoS), kripto para ağlarında kullanılan iki farklı konsensüs algoritmasıdır.
Bu algoritmalar, blok zincirdeki işlemlerin onaylanması ve yeni blokların eklenmesi için kullanılır.
Bunları sırayla incelemek gerekirse
Proof of Work (PoW)
İşleyiş
PoW, ağdaki madencilerin matematiksel problemleri çözerek blokları onaylamasına dayanır. Bu problemlerin çözülmesi, işlem gücü ve enerji tüketimi gerektirir.
Madencilerin Rolü
PoW'da, blokları onaylayan ve ağa yeni bloklar ekleyen madenciler, karmaşık matematiksel problemleri çözen ilk kişilerdir.
Güvenlik
PoW, ağın güvenliğini sağlamak için kullanılır ve çoğu zaman Bitcoin gibi büyük kripto paralar tarafından benimsenmiştir.
Proof of Stake (PoS)
İşleyiş
PoS'te, blokları onaylama süreci rastgele seçilen bir veya birkaç kullanıcı tarafından gerçekleştirilir. Bu kullanıcılar, ağa ellerinde bulunan kripto paraları (stake) teminat olarak gösterirler.
Madencilerin Rolü
PoS'te madenciler yerine "forger" veya "validator" olarak adlandırılan kullanıcılar bulunur. Blokları onaylamak için ellerindeki kripto parayı teminat olarak kullanırlar.
Enerji Verimliliği
PoS, PoW'ye göre daha enerji dostu bir yaklaşımdır, çünkü işlem gücüne değil, kullanıcının sahip olduğu kripto paraya dayanır.
Kapanış
Evet, temel olarak konumuz bu kadardı. Okuduğunuz için teşekkür ederim.
İyi forumlar!
