bitcoin nedir ?
Bitcoin, Satoshi Nakamoto adını kullanmış bilinmeyen bir kişi veya grup tarafından 2008'de icat edilmiş bir kriptoparadır. 2009'da bir açık kaynak kodlu yazılım olarak piyasaya sürüldüğünde kullanılmaya başlandı
Blok zinciri tüm Bitcoin ağının dayandığı, paylaşılan bir genel toplumsal işlem. Bütün onaylanmış işlemler blok zincirine dahil olurlar. Bu şekilde Bitcoin cüzdanları harcanabilir bakiyeyi hesaplayabilir ve yeni işlemler harcayıcıya ait olan bitcoin harcamaları onaylanabilir. Blok zincirinin bütünlüğü ve kronolojik sırası kriptografi ile desteklenir.
Bitcoin nasıl işler anlamak için merkezi olmayan ağın ne demek olduğunu anlamak gerekli. Merkezi olmayan bir ağda, veri her yerdedir. Eğer Google merkezi olmayan bir ağ kullansaydı, verilerini hala görebiliyor olurdunuz; çünkü her yerde ve tek bir yerde değil. Bu da Google’ın asla çevrimdışı olmayacağı anlamına gelirdi!
Bitcoin the kriptografiyi aynı biçimde kullanır. Kripto para nedir sorusunun cevabı bu şifrelemede gizli. Ancak radyo mesajlarını çevirmek yerine, Bitcoin iletilen veriyi şifrelemek için kriptografiyi kullanır. Bu yüzden Bitcoin kripto para birimi olarak adlandırılır. Bunu bilmek sizi Bitcoin nedir anlamaya bir adım daha yaklaştıracaktır.
Bitcoin bunu blockchain kullanarak yapar. Kripto para nedir blockchain’le daha iyi anlayabilirsiniz. Bitcoin’in mucidi blockchain teknolojisini icat etmiştir!
Arz ve talebin ana mantığı budur. Bir şeyin sayısı sınırlıysa, değeri artar. Ne kadar çok insan bir şeyi istiyorsa, değeri o kadar artacaktır. Ender bulunan eski arabaların fiyatının çok fazla olmasının sebebi budur.
Bitcoin de aynı kavramı kullanır. Bitcoin’in arzı sınırlıdır. Bitcoin belli bir oranda üretilir, bu da zaman içerisinde azalacak. Her dört yılda bir yarıya iniyor. Bitcoin 21 milyon parayla sınırlıdır. 21 milyona ulaşıldı mı, daha fazla Bitcoin oluşturulamayacak. Peki şu anda ne kadar Bitcoin var? Eh, şimdilik (27.07.20) 18.5 milyon Bitcoin oluşturulmuş durumda. Yani daha 21 milyona ulaşmamız için uzun uzun yolumuz var.
Bu bölüm “Bitcoin nedir?” sorusunun cevabını veriyor. Ancak tamamını belirtmiyor. Bitcoin’in gerçekte nasıl çalıştığını öğrenmek için Bitcoin takasının nasıl olduğunu görmemiz gerekli…
Bitcoin Nasıl İşler: Takaslar Nasıl İşliyor?
Şimdi bu kavramların nasıl bir arada çalıştıklarını görelim. Takasları kaydetmek için onları bir veritabanına koymamız lazım (mesela Excel sayfasına).
Bu normalde merkezi bir ağda depolanır. Ancak Bitcoin merkezi olmayan bir ağ kullandığı için, Bitcoin’in verisi paylaşılmaktadır. Bu paylaşılan veritabanı dağıtılmış defter olarak bilinir. Buna da blockchain teknolojisi ulaşabilir. Blockchain teknolojisi hakkında daha fazla şey öğenmek ve Bitcoin nedir blockchain perspektifinden anlamak istiyorsanız, Açıklamalı Blockchain rehberimi okuyun.
Birine Bitcoin göndermek için dijital olarak “Peter’e 50 Bitcoin gönderiyorum” diyen bir mesajı imzalamanız gerekmektedir. Bu mesaj sonra ağdaki bütün bilgisayarlar aracılığıyla yayınlanacaktır. Mesajınızı veritabanında/defterde kaydederler.
Bitcoin Nasıl İşler: Birisi Benim Kimliğimi Taklit Edebilir Mi?
Bir Bitcoin cüzdanı (Bitcoin’inizi depolamak için) oluşturduğunuz zaman, açık bir anahtar ve özel bir anahtar alıyorsunuz. Kamuya açık anahtarlar ve özel anahtarlar birer uzun rakamlar ve harfler dizisidir. Bir şekilde kullanıcı adı ve şifrenizdir. İkisi de Bitcoin nedir ve nasıl çalışır anlamak için çok önemli.
Eğer size para göndereceklerse insanlar sizin kamuya açık anahtarınızı isteyeceklerdir. Bir dizi rakam ve sayıdan oluştukları için kimsenin email adresinize falan ihtiyacı yoktur. Bu da Bitcoin kullanıcılarının gizli kalmasını sağlıyor!
Özel anahtarınız ise, kimsenin görmesine izin vermeyin. Blockchain’de özel anahtarınız sizin kimliğinizdir. Özel anahtarınızla Bitcoin’e erişim sağlayabilirsiniz. Eğer birisi ele geçirirse bütün Bitcoin’inizi çalabilir. O yüzden çok dikkatli olun!
Yani evet, teknik olarak kimliğiniz taklit edilebilir. Birisi özel anahtarınızı ele geçirirse, bunu cüzdandan cüzdana Bitcoin göndermek için kullanabilirler. Bu yüzden özel anahtarınızı çok ama çok gizli bir yerde depolamanız gerekmektedir.
Gerçek kimliğiniz (adınız, adresiniz vs.) taklit edilemez, çünkü zaten Bitcoin alıp göndermek için bunlara ihtiyacınız yoktur.
Bitcoin Nasıl İşler: Bir İnsan Bitcoin’i İki Kere Harcayabilir Mi?
Bitcoin nedir sorusunu anlamanın yolu nasıl suistimal edilemeyeceğinden geçer. Bitcoin takasları blokların içinde bir araya getirilir ve depolanırlar. Bu bloklar da birbirlerine bir seri olarak bağlanırlar. Bu yüzden isimleri blockchain’dir.
Her takasın üzerinde kamuya açık bir anahtar yazılıdır. Eğer sizin Bitcoin’inizse, üzerinde sizin kamuya açık anahtarınız yazılı olacaktır. Her bir blok kendisinden önceki bloğa bağlı olduğu için, bir Bitcoin iki kere harcanamaz.
Bazı gerçek hayata dair örneklerle Bitcoin’in nasıl işlediğini anlamaya çalışalım. Eğer birisi Bitcoin’i iki kere göndermeye çalışsaydı, şunlar olacaktı:
Bitcoin Nasıl İşler: Ya Birisi Bloklarla Oynamaya Çalışırsa?
Eğer birisi bloklardan birindeki takas verisini değiştirmeye çalışırsa, ancak kendi versiyonlarında değiştirmiş olurlar. Aynı kendi bilgisayarınızdaki bir Microsoft Word belgesini değiştirmek gibi olur.
Paylaşılan veritabanındaki versiyonunu değiştirebilmesi ve herkes için etkin hale gelebilmesi için, ağda mevcut olan bilgisayarların %51’ini kontrol ediyor olmaları lazım.
Bitcoin Nasıl İşler: Ya Birisi Ağdaki Bilgisayarların %51’ini Kontrol Edebilirse?
Bu mümkün, ancak nerdeyse yapması imkansız. Birisi bir şekilde ağdaki bilgisayarların (aynı zamanda nodlar olarak da bilinirler) karşılarına çıkacak olan başka bir güvenlik engeli olacaktır.
Blockchain’e yeni bloklar eklemek için, bunların madencilikle çıkartılması gerekli. Bu işleme madencilik denilmesinin sebebi bunu yapan nodların Bitcoin’le ödüllendirilmeleridir. Aynı altın madencilerinin altınla ödüllendirilmeleri gibi.
Madencilikte, Bitcoin takaslarını nodların onaylaması ve gerçek olduğunu doğrulamaları gerekir. Bunu yapmak için de bir matematiksel problemi çözmeleri lazım. Problem çözüldüğü zaman, takas bloğu onaylanıyor ve yeni bir blok oluşturuluyor. Her bloğun yeni bir problemi vardır ve madenciler de bunlara bir çözüm bulurlar.
Bunu çözen ilk nod yeni Bitcoin elde eder. Madencilik çok fazla elektrik harcamaktadır, o yüzden madencilerin ödüllendirilmeleri gerekir!
Gerçek hayattan biraz daha fazla örnek vermek gerekirse, işte eğer bir hacker ağdaki nodların %51’ini ele geçirip bir nodu değiştirmeye çalışırsa neler olabileceği:
Daha hala bahsetmediğim bazı avantajları da var. O yüzden avantajlarla başlayalım ve sonra da dezavantajlara geçelim. İşte o zaman Bitcoin’in nasıl işlediği konusunda tam bir bilgi sahibi olacak ve işin uzmanı olacaksınız.
✓ İşlem ücretleri düşük;
✓ Blockchain - hacklemesi neredeyse imkansız;
✓ Merkezi değil - tek bir noktadan kapatılamaz;
✓ Şeffaf - kimseye güvenmek zorunda değilsiniz;
✓ Gizli - isminizi kullanmak zorunda değilsiniz;
✓ Topluluk tarafından çalıştırılıyor - ücretler tek bir noktaya gitmek yerine (bankada ya da PayPal’da olduğu gibi) paylaştırılıyor;
✓ Yeni kullanıcıların onaylanması söz konusu değil - herkes kullanabilir.
Yeni Kullanıcılara Onaylama Yok: Neden Bu Kadar Önemli
Bitcoin ile herhangi bir insan dünyanın herhangi bir yerindeki başka birine para gönderebilir. KYC (Müşterini Bil) süreci yoktur. Bitcoin cüzdanınızı açmak için kimliğinizi kullanmanıza gerek yoktur.
Bir bankada hesap açmak için kimliğinizi ibraz etmek zorundasınızdır. Bu sebepten dolayı dünya üzerinde yüzlerce milyon insanın banka hesabı yoktur. Para gönderip alamazlar. Ancak şimdi Bitcoin sayesinde yapabilecekler!
Uluslararası Ödemeler: En Büyük Avantaj
Eğer uluslararası bir ödeme yapmak istiyorsanız bu genelde bankanızın 3+ gün boyunca işlem yapması ve 10-15$ civarında hatta belki de daha fazla işlem ücreti alması anlamına gelir. Her ülke için farklıdır, ama her seferinde pahalıdır ve çok zaman alır.
Eğer Bitcoin kullanarak gönderirseniz, ancak 10 dakika sürecektir. Bazen daha fazla sürdüğü olur (bir saat ya da daha fazla), ama gene de 3+ günden daha hızlı. Bitcoin takası için ödemeniz gereken işlem ücreti değişmektedir ve geliştiriciler bunu olabildiğince az tutmak için uğraşıyorlar. Günümüzde (03.05.18) ortalama olarak 1$ civarında tutmakta.
Ucuz olmasının sebebi aracı (banka, PayPal vs.) olmaması! Bitcoin’i özel yapan tam olarak bu.
Bitcoin’in bir sürü avantajı var, ancak Bitcoin’in işlemesiyle ilgili bazı dezavantajlar da var…
✗ Diğer kripto paralar kadar hızlı değil;
✗ Ücretler çok değişken;
✗ Anonim - suç için kullanılabiliyor;
✗ Kullanması zor - özel anahtarlar, kamuya açık anahtarlar vs.
Ücretler ve Hız: Bitcoin Neredeyse 10 Yaşında
Bitcoin ilk olarak 2009 başlamıştı, hatırladınız mı? Kripto para nedir, ne için kullanılır bu kadar zaman içerisinde nerelere geldi. Eh, bu da neredeyse 10 yıl demek! O günden beri çok daha yeni kripto paralar Bitcoin’den daha hızlı olmak üzere üretildi. Ayrıca, Bitcoin’in ücretleri bazen 28$’a kadar çıktığı oldu!
Ücretlerin artması Bitcoin ağının popülerliğinin artmasından dolayı gerçekleşti - çok fazla insan bunu kullanıyor. Bu da Bitcoin geliştiricilerinin iyileştirmeye çalıştıkları bir şey, ve görünüyor ki işe yarıyor. Daha önce dediğim gibi, Bitcoin ücretleri 1$’a kadar düüştü!
Bitcoin’i Kullanmak Çok da Kolay Değil
Özel anahtarlar, kamuya açık anahtarlar, cüzdanı açmak ve kapatmak vs. Bütün bunlar bilgisayar kullanma konusunda kendisine güvenmeyen insanlar için kolay işlemler değil. Birisine ödeme yapmak istediğiniz zaman uzun uzun bir rakam ve harf dizisi (kamuya açık anahtarları) girmek zorundasınız.
Bu biraz da internet tarayıcılarının ilk çıktıkları günlerde olduğu gibi bir durum - adres çubuğuna uzun uzun rakamlar girmeniz gerekirdi. Daha sonra (www.) adresler geldi ve bunların yerini aldı. Bitcoin’in de kullanması kolay ve dünyadaki herkesi erişebileceği bir hale gelmesi lazım, aynı internette dolaşabilmek gibi.
Elektrik ve Çevre
Daha önce dediğim gibi, madencilik için gereken elektrik harcamaları çok fazla. Madenciler Bitcoin’le ödüllendiriliyorlar o yüzden hala kâr elde ediyorlar. Ancak madencilerin kullandıkları elektrik çevre için çok kötü (artık şimdi Bitcoin kullanmanın bazı kötü taraflarını biliyorsunuz).
Diğer kripto paralar, NEO ve Lisk gibi, çok daha az elektrik harcayan başka sistemler kullanıyorlar. Bu sistemin adı PoS (Proof of Stake).
Bitcoin’in sistemini hatırlıyor musunuz? Bloğu onaylayan ilk madenci Bitcoin’le ödüllendirilir. Bu sistemin adı PoW’dur (Proof of Work). Bir tür yarış gibi, değil mi?
Proof of Work
Bütün madenciler aynı blok üzerinde aynı anda çalışırlar, bir tür yarış kazanmak gibi. Bu da bütün madencilerin oluşturulan bloklar üzerinde aynı anda çalışarak elektrik harcaması demektir.
Proof of Stake
PoS’ta ise bir blokta yalnızca bir madenci çalışır. Bir diğer blok oluşturulduğu zaman, üzerinde çalışması için başka bir madenci seçilir. Bu şekilde tek bir blok üzerinde tek bir madenci elektrik harcayamakta. Bu da çok daha ucuza geliyor ve çevre için çok daha iyi!
Bitcoin’in Suç Sabıkası
Kimliğinizi kullanmanız gerekmediği için, Bitcoin haberlere genellikle suçlular tarafından kullanılmakla çıkar. Silk Road diye bir şeyi duymuş olabilirsiniz. Bu dark web üzerindeki bir pazar gibi bir şeydi. Dark web de açmak için özel bir tarayıcının gerektiği internetin gizli bir bölümüdür.
İpek Yolu’nda, çok ama çok fazla yasa dışı şey satın alabilirsiniz. Kullanılan para birimi de Bitcoin. İpek Yolu 2011 yılında kuruldu ancak 2013 yılında FBI tarafından kapatıldı.
Bu Bitcoin için çok kötü oldu ve bazı devletler bu yüzden dolayı Bitcoin’i yasaklamaya çalıştı. Bitcoin’in nasıl suistimal edilebileceğine dair en iyi örneklerden birisi. Ancak tabii ki suç bütün para birimleriyle gerçekleştirilebilir.
Üç ana seçenek var.
İşin iyi yanı banka transferi, debit/kredi kartı, hatta PayPal kullanarak ödeme yapabilmenizdir. Ben Binance'i öneriyorum çünkü kullanması kolay ve güvenilir.
Bir borsa komisyoncusunu kullanmak biraz da seyahat acentenize gidip bütün yerli paranızı yabancı dövize çevrimek gibi (USD’yi JPY’ye çevirmek gibi) bir işlem.
Amy her zaman John’a Bitcoin’i ödemek zorunda çünkü P2P takaslar bir escrow hizmeti kullanırlar. John Amy’den Bitcoin’i istediği zaman, Bitcoin escrow’a gönderiliyor. John Amy’e parasını ödediği zaman, escrow da John’a ödeme yapıyor. John ve Amy’nin escrow üzerinde bir kontrolleri yok, o yüzden her zaman adil. Adil takas da Bitcoin’in nasıl işlediği anlamak için gerekli olan esaslardan biridir.
P2P üzerindeki bazı satıcılar sizden kimlik isterler, ama bazıları istemez. O yüzden gizli olarak Bitcoin almak için P2P takaslarını kullanmak mümkündür. Hatta nakit ödeme (kağıt para) bile yapabilirsiniz!
Ayrıca banka transferiyle de ödeme yapabilirsiniz! Ben kullanmayı LocalBitcoins öneriyorum.
Bitcoin ATM’leri, P2P’ler ve broker takasları hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, Nasıl Bitcoin Alınır rehberimize göz atmalısınız. Bu rehberde sizlere cüzdanınızı kurmak üzerine tam talimatları vereceğim. Kimliğinizi doğrulamayı ve her ödeme şekliyle Bitcoin alma yöntemlerini göstereceğim.
NOT ÖNEMLİ: ALİNTİDİR
Bitcoin, Satoshi Nakamoto adını kullanmış bilinmeyen bir kişi veya grup tarafından 2008'de icat edilmiş bir kriptoparadır. 2009'da bir açık kaynak kodlu yazılım olarak piyasaya sürüldüğünde kullanılmaya başlandı
Yeni bir kullanıcı için temel bilgiler
Yeni bir kullanıcı olarak teknik detayları anlamadan da hemen başlayabilirsiniz. Bilgisayarınıza ya da akıllı telefonunuza Bitcoin cüzdanını yükledikten sonra ilk Bitcoin adresiniz yaratılacak ve ihtiyacınız olursa yenilerini yaratabileceksiniz. Bu adresleri herkesin görmesini sağlayarak arkadaşlarınızın size ödeme yapmasını ve tersini sağlayabilirsiniz. Yani elektronik posta sisteminin oldukça benzeridir fakat Bitcoin adresleri sadece bir işlem için kullanılmalıdır.Blok zinciri tüm Bitcoin ağının dayandığı, paylaşılan bir genel toplumsal işlem. Bütün onaylanmış işlemler blok zincirine dahil olurlar. Bu şekilde Bitcoin cüzdanları harcanabilir bakiyeyi hesaplayabilir ve yeni işlemler harcayıcıya ait olan bitcoin harcamaları onaylanabilir. Blok zincirinin bütünlüğü ve kronolojik sırası kriptografi ile desteklenir.
İşlemler - kişisel anahtarlar
Bir işlem blok zincirine dahil olan Bitcoin cüzdanları arası bir transferdir. Bitcoin cüzdanları, işlemleri gerçekleştirmek için kullanılan özel anahtar yada kaynak denilen bir parça bilgiyi saklar ve bu bilgi işlemlerin cüzdan sahibi tarafından yapıldığına dair matematiksel bir kanıttır. İmza, işlem bir kez tanımlandıktan sonra herhangi başka bir kullanıcı tarafından değiştirilebilmesini önler. Bütün işlemler kullanıcılar arasında yayınlanır ve çoğunlukla 10 dakika içinde madencilik diye adlandırılan işlem dahilinde ağ tarafından onaylanmaya başlar.İşleme - madencilik
Madencilik bekleyen işlemleri blok zincirine katarak onaylayan dağıtımlı fikirbirliği sistemidir. Blok zincirinde kronolojik sıra sağlar, ağın tarafsızlığını korur, ve farklı bilgisayarların sistemin durumunda uzlaşmasını sağlar. Onaylanmaları için işlemler ağ tarafından belirlenen çok sıkı kurallara uyan bir bloğa konurlar. Bu kurallar önceki blokların değiştirilmesini önler çünkü değiştirilirlerse bütün sonraki bloklar geçersiz kılınır. Madencilik ayrıca kimsenin kolayca ard arda yeni blokları blok zincirine eklemesini önleyerek rekabetli bir piyangonun eşdeğerini de yaratır. Bu şekilde kimse blok zincirine neyin dahil olup olmadığını kontrol edemez ve blok zincirinin kısımlarını değiştirip harcadıkları paralarını geri alamaz.Daha derine dalmak
Bu yalnızca sistemin kısa bir özetidir. Eğer detaylarına inmek isterseniz sistemin tasarımını tarif eden özgün makaleyi okuyabilirsiniz, geliştirici belgelemesini okuyabilirsiniz, veya Bitcoin wiki sayfasını inceleyebilirsiniz.Merkezi Olmayan Ağlar
İnternet tarayıcınızı açıp "www.google.com" yazdığınız zaman, bilgisayarınız Google’ın bilgisayarlarıyla iletişim kurmaya başlar. Sonra, her iki tarafın bilgisayarları birbileriyle diyaloğa girer ve tarayıcınız size görseller, düğmeler falan gösterir. Eğer Google’ın sunucuları bir sebepten dolayı çökmüşse, bu görselleri ve düğmeleri göremezsiniz. Bunun sebebi verinin merkezi bir ağda tutuluyor olmasıdır. Yani tek bir yerde.
Bitcoin nasıl işler anlamak için merkezi olmayan ağın ne demek olduğunu anlamak gerekli. Merkezi olmayan bir ağda, veri her yerdedir. Eğer Google merkezi olmayan bir ağ kullansaydı, verilerini hala görebiliyor olurdunuz; çünkü her yerde ve tek bir yerde değil. Bu da Google’ın asla çevrimdışı olmayacağı anlamına gelirdi!
Kriptografi
2. Dünya Savaşı’nda kriptografi çok kullanılırdı. Radyo sinyallerini kimsenin anlayamayacağı bir biçimde şifrelerdi. Okumak için orijinal mesaja geri çevirmeniz gerekirdi. Bunu yapmak için de anahtar kelimeye ihtiyacınız olurdu. Bunu yapmak da matematiksel formüllerle mümkündü!Bitcoin the kriptografiyi aynı biçimde kullanır. Kripto para nedir sorusunun cevabı bu şifrelemede gizli. Ancak radyo mesajlarını çevirmek yerine, Bitcoin iletilen veriyi şifrelemek için kriptografiyi kullanır. Bu yüzden Bitcoin kripto para birimi olarak adlandırılır. Bunu bilmek sizi Bitcoin nedir anlamaya bir adım daha yaklaştıracaktır.
Bitcoin bunu blockchain kullanarak yapar. Kripto para nedir blockchain’le daha iyi anlayabilirsiniz. Bitcoin’in mucidi blockchain teknolojisini icat etmiştir!
Arz ve Talep
Geçen hafta John fırına gitti. Yalnızca bir take kek kalmıştı. Dört kişi daha bu keki istiyordu. Normalde kekin fiyatı 2$’dır. Ancak 4 kişi de keki istediği için, kek için 10$ ödemek zorunda kaldı.Arz ve talebin ana mantığı budur. Bir şeyin sayısı sınırlıysa, değeri artar. Ne kadar çok insan bir şeyi istiyorsa, değeri o kadar artacaktır. Ender bulunan eski arabaların fiyatının çok fazla olmasının sebebi budur.
Bitcoin de aynı kavramı kullanır. Bitcoin’in arzı sınırlıdır. Bitcoin belli bir oranda üretilir, bu da zaman içerisinde azalacak. Her dört yılda bir yarıya iniyor. Bitcoin 21 milyon parayla sınırlıdır. 21 milyona ulaşıldı mı, daha fazla Bitcoin oluşturulamayacak. Peki şu anda ne kadar Bitcoin var? Eh, şimdilik (27.07.20) 18.5 milyon Bitcoin oluşturulmuş durumda. Yani daha 21 milyona ulaşmamız için uzun uzun yolumuz var.
Bu bölüm “Bitcoin nedir?” sorusunun cevabını veriyor. Ancak tamamını belirtmiyor. Bitcoin’in gerçekte nasıl çalıştığını öğrenmek için Bitcoin takasının nasıl olduğunu görmemiz gerekli…
Bitcoin Nasıl İşler: Takaslar Nasıl İşliyor?
Şimdi bu kavramların nasıl bir arada çalıştıklarını görelim. Takasları kaydetmek için onları bir veritabanına koymamız lazım (mesela Excel sayfasına).
Bu normalde merkezi bir ağda depolanır. Ancak Bitcoin merkezi olmayan bir ağ kullandığı için, Bitcoin’in verisi paylaşılmaktadır. Bu paylaşılan veritabanı dağıtılmış defter olarak bilinir. Buna da blockchain teknolojisi ulaşabilir. Blockchain teknolojisi hakkında daha fazla şey öğenmek ve Bitcoin nedir blockchain perspektifinden anlamak istiyorsanız, Açıklamalı Blockchain rehberimi okuyun.
Birine Bitcoin göndermek için dijital olarak “Peter’e 50 Bitcoin gönderiyorum” diyen bir mesajı imzalamanız gerekmektedir. Bu mesaj sonra ağdaki bütün bilgisayarlar aracılığıyla yayınlanacaktır. Mesajınızı veritabanında/defterde kaydederler.
Bitcoin Nasıl İşler: Birisi Benim Kimliğimi Taklit Edebilir Mi?
Bir Bitcoin cüzdanı (Bitcoin’inizi depolamak için) oluşturduğunuz zaman, açık bir anahtar ve özel bir anahtar alıyorsunuz. Kamuya açık anahtarlar ve özel anahtarlar birer uzun rakamlar ve harfler dizisidir. Bir şekilde kullanıcı adı ve şifrenizdir. İkisi de Bitcoin nedir ve nasıl çalışır anlamak için çok önemli.
Eğer size para göndereceklerse insanlar sizin kamuya açık anahtarınızı isteyeceklerdir. Bir dizi rakam ve sayıdan oluştukları için kimsenin email adresinize falan ihtiyacı yoktur. Bu da Bitcoin kullanıcılarının gizli kalmasını sağlıyor!
Özel anahtarınız ise, kimsenin görmesine izin vermeyin. Blockchain’de özel anahtarınız sizin kimliğinizdir. Özel anahtarınızla Bitcoin’e erişim sağlayabilirsiniz. Eğer birisi ele geçirirse bütün Bitcoin’inizi çalabilir. O yüzden çok dikkatli olun!
Yani evet, teknik olarak kimliğiniz taklit edilebilir. Birisi özel anahtarınızı ele geçirirse, bunu cüzdandan cüzdana Bitcoin göndermek için kullanabilirler. Bu yüzden özel anahtarınızı çok ama çok gizli bir yerde depolamanız gerekmektedir.
Gerçek kimliğiniz (adınız, adresiniz vs.) taklit edilemez, çünkü zaten Bitcoin alıp göndermek için bunlara ihtiyacınız yoktur.
Bitcoin Nasıl İşler: Bir İnsan Bitcoin’i İki Kere Harcayabilir Mi?
Bitcoin nedir sorusunu anlamanın yolu nasıl suistimal edilemeyeceğinden geçer. Bitcoin takasları blokların içinde bir araya getirilir ve depolanırlar. Bu bloklar da birbirlerine bir seri olarak bağlanırlar. Bu yüzden isimleri blockchain’dir.
Her takasın üzerinde kamuya açık bir anahtar yazılıdır. Eğer sizin Bitcoin’inizse, üzerinde sizin kamuya açık anahtarınız yazılı olacaktır. Her bir blok kendisinden önceki bloğa bağlı olduğu için, bir Bitcoin iki kere harcanamaz.
Bazı gerçek hayata dair örneklerle Bitcoin’in nasıl işlediğini anlamaya çalışalım. Eğer birisi Bitcoin’i iki kere göndermeye çalışsaydı, şunlar olacaktı:
- David, John’a bir Bitcoin gönderir;
- Takas blockchain üzerinde bir blokta depolanır;
- Ertesi gün, David aynı Bitcoini bir başkasına göndermeye çalışır;
- Bitcoin takası mevcut blockchain üzerindeki mevcut bloğa gider;
- Blockchain'i işleten bilgisayarlar Bitcoin’in en son kullanıldığı bloğu kontrol ederler;
- Bitcoin'in kullanıldığı son blokta işlem Bitcoin’in John’un açık anahtarına gönderildiğini söyler.
Bitcoin Nasıl İşler: Ya Birisi Bloklarla Oynamaya Çalışırsa?
Eğer birisi bloklardan birindeki takas verisini değiştirmeye çalışırsa, ancak kendi versiyonlarında değiştirmiş olurlar. Aynı kendi bilgisayarınızdaki bir Microsoft Word belgesini değiştirmek gibi olur.
Paylaşılan veritabanındaki versiyonunu değiştirebilmesi ve herkes için etkin hale gelebilmesi için, ağda mevcut olan bilgisayarların %51’ini kontrol ediyor olmaları lazım.
Bitcoin Nasıl İşler: Ya Birisi Ağdaki Bilgisayarların %51’ini Kontrol Edebilirse?
Bu mümkün, ancak nerdeyse yapması imkansız. Birisi bir şekilde ağdaki bilgisayarların (aynı zamanda nodlar olarak da bilinirler) karşılarına çıkacak olan başka bir güvenlik engeli olacaktır.
Blockchain’e yeni bloklar eklemek için, bunların madencilikle çıkartılması gerekli. Bu işleme madencilik denilmesinin sebebi bunu yapan nodların Bitcoin’le ödüllendirilmeleridir. Aynı altın madencilerinin altınla ödüllendirilmeleri gibi.
Madencilikte, Bitcoin takaslarını nodların onaylaması ve gerçek olduğunu doğrulamaları gerekir. Bunu yapmak için de bir matematiksel problemi çözmeleri lazım. Problem çözüldüğü zaman, takas bloğu onaylanıyor ve yeni bir blok oluşturuluyor. Her bloğun yeni bir problemi vardır ve madenciler de bunlara bir çözüm bulurlar.
Bunu çözen ilk nod yeni Bitcoin elde eder. Madencilik çok fazla elektrik harcamaktadır, o yüzden madencilerin ödüllendirilmeleri gerekir!
Gerçek hayattan biraz daha fazla örnek vermek gerekirse, işte eğer bir hacker ağdaki nodların %51’ini ele geçirip bir nodu değiştirmeye çalışırsa neler olabileceği:
- Hacker Bitcoin’in gönderildiği kamusal anahtarı Bitcoin üzerinde değiştirecektir.
- Blok üzerindeki veri değiştirildiği için, artık yeni bir matematiksel problem oluşacaktır ve hacker bunu çözmek zorundadır.
- Hacker’ın matematiksel formülü çözmesi için ihtiyacı olan elektrik, bloğun içindeki Bitcoin’den daha fazla para harcamaktadır.
- Hacker problemi çözmeye devam edebilir ama para kaybedecektir.
Bitcoin Nasıl Çalışır: Bitcoin’in Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Rehberi bu noktaya kadar okuduysanız avantajlarını çoktan anlamışsınızdır. Ancak dezavantajlarından çok bahsetmedim, değil mi?Daha hala bahsetmediğim bazı avantajları da var. O yüzden avantajlarla başlayalım ve sonra da dezavantajlara geçelim. İşte o zaman Bitcoin’in nasıl işlediği konusunda tam bir bilgi sahibi olacak ve işin uzmanı olacaksınız.
Bitcoin’in Avantajları
✓ Uluslararası ödemeleri bankalardan çok daha hızlı bir hale getiriyor;✓ İşlem ücretleri düşük;
✓ Blockchain - hacklemesi neredeyse imkansız;
✓ Merkezi değil - tek bir noktadan kapatılamaz;
✓ Şeffaf - kimseye güvenmek zorunda değilsiniz;
✓ Gizli - isminizi kullanmak zorunda değilsiniz;
✓ Topluluk tarafından çalıştırılıyor - ücretler tek bir noktaya gitmek yerine (bankada ya da PayPal’da olduğu gibi) paylaştırılıyor;
✓ Yeni kullanıcıların onaylanması söz konusu değil - herkes kullanabilir.
Yeni Kullanıcılara Onaylama Yok: Neden Bu Kadar Önemli
Bitcoin ile herhangi bir insan dünyanın herhangi bir yerindeki başka birine para gönderebilir. KYC (Müşterini Bil) süreci yoktur. Bitcoin cüzdanınızı açmak için kimliğinizi kullanmanıza gerek yoktur.
Bir bankada hesap açmak için kimliğinizi ibraz etmek zorundasınızdır. Bu sebepten dolayı dünya üzerinde yüzlerce milyon insanın banka hesabı yoktur. Para gönderip alamazlar. Ancak şimdi Bitcoin sayesinde yapabilecekler!
Uluslararası Ödemeler: En Büyük Avantaj
Eğer uluslararası bir ödeme yapmak istiyorsanız bu genelde bankanızın 3+ gün boyunca işlem yapması ve 10-15$ civarında hatta belki de daha fazla işlem ücreti alması anlamına gelir. Her ülke için farklıdır, ama her seferinde pahalıdır ve çok zaman alır.
Eğer Bitcoin kullanarak gönderirseniz, ancak 10 dakika sürecektir. Bazen daha fazla sürdüğü olur (bir saat ya da daha fazla), ama gene de 3+ günden daha hızlı. Bitcoin takası için ödemeniz gereken işlem ücreti değişmektedir ve geliştiriciler bunu olabildiğince az tutmak için uğraşıyorlar. Günümüzde (03.05.18) ortalama olarak 1$ civarında tutmakta.
Ucuz olmasının sebebi aracı (banka, PayPal vs.) olmaması! Bitcoin’i özel yapan tam olarak bu.
Bitcoin’in bir sürü avantajı var, ancak Bitcoin’in işlemesiyle ilgili bazı dezavantajlar da var…
Bitcoin’in Dezavantajları
✗ Madencilik çok elektrik hacıyor;✗ Diğer kripto paralar kadar hızlı değil;
✗ Ücretler çok değişken;
✗ Anonim - suç için kullanılabiliyor;
✗ Kullanması zor - özel anahtarlar, kamuya açık anahtarlar vs.
Ücretler ve Hız: Bitcoin Neredeyse 10 Yaşında
Bitcoin ilk olarak 2009 başlamıştı, hatırladınız mı? Kripto para nedir, ne için kullanılır bu kadar zaman içerisinde nerelere geldi. Eh, bu da neredeyse 10 yıl demek! O günden beri çok daha yeni kripto paralar Bitcoin’den daha hızlı olmak üzere üretildi. Ayrıca, Bitcoin’in ücretleri bazen 28$’a kadar çıktığı oldu!
Ücretlerin artması Bitcoin ağının popülerliğinin artmasından dolayı gerçekleşti - çok fazla insan bunu kullanıyor. Bu da Bitcoin geliştiricilerinin iyileştirmeye çalıştıkları bir şey, ve görünüyor ki işe yarıyor. Daha önce dediğim gibi, Bitcoin ücretleri 1$’a kadar düüştü!
Bitcoin’i Kullanmak Çok da Kolay Değil
Özel anahtarlar, kamuya açık anahtarlar, cüzdanı açmak ve kapatmak vs. Bütün bunlar bilgisayar kullanma konusunda kendisine güvenmeyen insanlar için kolay işlemler değil. Birisine ödeme yapmak istediğiniz zaman uzun uzun bir rakam ve harf dizisi (kamuya açık anahtarları) girmek zorundasınız.
Bu biraz da internet tarayıcılarının ilk çıktıkları günlerde olduğu gibi bir durum - adres çubuğuna uzun uzun rakamlar girmeniz gerekirdi. Daha sonra (www.) adresler geldi ve bunların yerini aldı. Bitcoin’in de kullanması kolay ve dünyadaki herkesi erişebileceği bir hale gelmesi lazım, aynı internette dolaşabilmek gibi.
Elektrik ve Çevre
Daha önce dediğim gibi, madencilik için gereken elektrik harcamaları çok fazla. Madenciler Bitcoin’le ödüllendiriliyorlar o yüzden hala kâr elde ediyorlar. Ancak madencilerin kullandıkları elektrik çevre için çok kötü (artık şimdi Bitcoin kullanmanın bazı kötü taraflarını biliyorsunuz).
Diğer kripto paralar, NEO ve Lisk gibi, çok daha az elektrik harcayan başka sistemler kullanıyorlar. Bu sistemin adı PoS (Proof of Stake).
Bitcoin’in sistemini hatırlıyor musunuz? Bloğu onaylayan ilk madenci Bitcoin’le ödüllendirilir. Bu sistemin adı PoW’dur (Proof of Work). Bir tür yarış gibi, değil mi?
Proof of Work
Bütün madenciler aynı blok üzerinde aynı anda çalışırlar, bir tür yarış kazanmak gibi. Bu da bütün madencilerin oluşturulan bloklar üzerinde aynı anda çalışarak elektrik harcaması demektir.
Proof of Stake
PoS’ta ise bir blokta yalnızca bir madenci çalışır. Bir diğer blok oluşturulduğu zaman, üzerinde çalışması için başka bir madenci seçilir. Bu şekilde tek bir blok üzerinde tek bir madenci elektrik harcayamakta. Bu da çok daha ucuza geliyor ve çevre için çok daha iyi!
Bitcoin’in Suç Sabıkası
Kimliğinizi kullanmanız gerekmediği için, Bitcoin haberlere genellikle suçlular tarafından kullanılmakla çıkar. Silk Road diye bir şeyi duymuş olabilirsiniz. Bu dark web üzerindeki bir pazar gibi bir şeydi. Dark web de açmak için özel bir tarayıcının gerektiği internetin gizli bir bölümüdür.
İpek Yolu’nda, çok ama çok fazla yasa dışı şey satın alabilirsiniz. Kullanılan para birimi de Bitcoin. İpek Yolu 2011 yılında kuruldu ancak 2013 yılında FBI tarafından kapatıldı.
Bu Bitcoin için çok kötü oldu ve bazı devletler bu yüzden dolayı Bitcoin’i yasaklamaya çalıştı. Bitcoin’in nasıl suistimal edilebileceğine dair en iyi örneklerden birisi. Ancak tabii ki suç bütün para birimleriyle gerçekleştirilebilir.
Bitcoin Nasıl Çalışır: Bitcoin’i Nasıl Alabilirim?
Bitcoin’in ne olduğunu ve nasıl işlediğini biliyorsunuz. Ne için iyi ne için kötü olduğunu biliyorsunuz. Geriye kalan tek şey nasıl alınacağını öğrenmek. O halde Bitcoin’i nasıl satın alıyoruz?Üç ana seçenek var.
Broker Takası
En basit yolu bu ama genel olarak kimliğinizi kullanmanız gerekli. Bu da isminizi, adresinizi, pasaport/ehliyet bilginizi vermeniz anlamına gelir. Exchange borsası için genellikle ücretler %1-5 arası olur ama nerede olduğunuza ve neyle ödediğinize göre de değişir.İşin iyi yanı banka transferi, debit/kredi kartı, hatta PayPal kullanarak ödeme yapabilmenizdir. Ben Binance'i öneriyorum çünkü kullanması kolay ve güvenilir.
Bir borsa komisyoncusunu kullanmak biraz da seyahat acentenize gidip bütün yerli paranızı yabancı dövize çevrimek gibi (USD’yi JPY’ye çevirmek gibi) bir işlem.
P2P (Peer-to-Peer) Takaslar
Bunlar biraz da broker takasları gibiler, ancak aracı kullanmıyorlar. Arada bir broker yok. Örnek olarak John, Amy’e para gönderiyor ve Amy de John’a Bitcoin gönderiyor. Arada bir broker yok, o yüzden komisyon ödemiyorlar!Amy her zaman John’a Bitcoin’i ödemek zorunda çünkü P2P takaslar bir escrow hizmeti kullanırlar. John Amy’den Bitcoin’i istediği zaman, Bitcoin escrow’a gönderiliyor. John Amy’e parasını ödediği zaman, escrow da John’a ödeme yapıyor. John ve Amy’nin escrow üzerinde bir kontrolleri yok, o yüzden her zaman adil. Adil takas da Bitcoin’in nasıl işlediği anlamak için gerekli olan esaslardan biridir.
P2P üzerindeki bazı satıcılar sizden kimlik isterler, ama bazıları istemez. O yüzden gizli olarak Bitcoin almak için P2P takaslarını kullanmak mümkündür. Hatta nakit ödeme (kağıt para) bile yapabilirsiniz!
Ayrıca banka transferiyle de ödeme yapabilirsiniz! Ben kullanmayı LocalBitcoins öneriyorum.
Bitcoin ATM’leri
Bitcoin almanın en sıradışı yöntemi budur. Dünyada çok fazla Bitcoin ATM’si yok, o yüzden yakınınzda olup olmadığını görmek için bu haritayı kullanmanız gerekli. Eğer varsa gidebilir ve nakit paranızla Bitcoin alabilirsiniz, ancak ücretler biraz pahalı - %5-10 kadar.
Bitcoin ATM’leri, P2P’ler ve broker takasları hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, Nasıl Bitcoin Alınır rehberimize göz atmalısınız. Bu rehberde sizlere cüzdanınızı kurmak üzerine tam talimatları vereceğim. Kimliğinizi doğrulamayı ve her ödeme şekliyle Bitcoin alma yöntemlerini göstereceğim.
NOT ÖNEMLİ: ALİNTİDİR
