- 17 Kas 2020
- 924
- 513
Sanal gerçeklik, teknoloji dünyası için oluşturulan kurgusallığın ve gerçekliğin birleştirilmesiyle meydana getirilmiş bir sistemdir. Bilgisayar teknolojisi ve kodlama dünyası kullanılarak sanal ortamlar oluşturularak gerçeklik algısına müdahale edilir. Sanal sözcüğü bazı uzmanlara göre, “gerçekte var olmayan” bir kavram olarak açıklanır. Bazı uzmanlara göreyse gerçek kelimesinin karşıtı sahte veya gerçek dışı diye ifade edildiği için, sanallığın gerçek dışı olmayan, sanmak fiilinden türetilen, sanrılarla var olduğu kabul edilen şeyler olarak açıklanmaktadır. Bir anlamda, insanların kendilerini uzay-zaman’dan bağımsızmış gibi farklı bir yerde hissetmelerini sağlayabilir.
Sanal gerçeklik kavramı çoğunlukla 3D bilgisayar oyunlarıyla tanıtılmaya çalışılmıştır. Bilgisayar oyunlarının müdavimleri oldukça fazla olduğu için sanal gerçeklik araçları ve bilinçaltında gerçeklik algısı oluşmasını sağlayan görseller çok fazla ilgi görmüştür. Ayrıca VR teknolojisinin en bilinen örneklerinden biri de 3D filmlerdir. Görsel anlamda gerçekte hiçbir şey olmamasına rağmen tüm görüntülerin önümüzde olduğuna beynimizi inandırır. Alt beynin buna inanmasının en bariz göstergelerinden biri de beynin ani görsel değişimlerine tepki vermesidir. Örneğin; bilinçaltı mekanizması düz mantık çalıştığı için 3D film izlenirken üzerine bir nesne geliyor gibi hissedip ani refleksler vererek kişi kendini geri çekebilir veya gözlerini kırpabilir, şiddet içerikli sahnelerde bir an kendine de bir zarar gelmiş gibi hissedebilir. Birçok VR oyunda da aynı hisler yaşanabilmektedir.
Sanal gerçeklik teknolojisi konusunda en fazla ilgiyi oyunlar görüyor gibi görünse de bu teknolojinin tek kullanıldığı alan oyun alanı değildir.
VR Teknolojisi Hangi Alanlarda Hizmet Sağlıyor?
Endüstri, savunma sanayi, eğitim, sağlık, oyun, turizm, eğlence bağlamlarında sanal gerçeklik teknolojisi konusunda çok fazla yenilik ve gelişim sağlanmıştır ve sağlanmaya devam etmektedir. Zaten malumdur ki teknoloji sürekli geliştiği için teknolojik sistem içerisindeki her şey de buna bağlı olarak gelişim halindedir. Sanal gerçeklik gelişim süreci, yeniliklerini hayal gücünden aldığı için uç noktalarda deneyimler sunmaktadır. Sadece oyunlarda bile her ne kadar oyun olduğu bilinse de insan üzerinde sağladığı büyük etkiyi görmek, sanal gerçeklik dünyasının ilgi görmesinin ve gelişim sağlamasının kaçınılmaz olduğunun anlaşılmasını sağlar. Hizmet sağladığı alanlara kısaca değinelim.
Endüstriyel Alan:
Endüstri sistemlerinde bakım süreçleri, sektöre yeni başlayan operatörlerin eğitim süreçleri, olumsuz dış etkenler veya bazı belirsizlikler sebebiyle işlerin yürümesinde bazı kısıtlamaların yaşanmasına sanal gerçeklik araçları ve uygulamalarıyla büyük ölçüde engel olunabilmekte ve operatörlerin bilgi düzeylerinin ve gerçeğe yakın düzeyde deneyim kazanmalarını sağlamaktadır. Hatta bütün bunlar daha az maliyetle VR teknolojisiyle gerçekleştirilmiş olur.
Savunma Sanayii Alanı:
Bu alan için büyük hacimli simülasyon (benzetim) ortamlarında deneyimsiz personellerin yetiştirilmesi, eğitilmesi konusunda ve operasyonların en iyi şekilde gerçekleştirilmesi için VR teknolojisiyle katkılar sağlanmaktadır.
Eğitim Alanı:
Okullarda uygulamaya dayalı derslerde öğrencilerin gerçeğe yakın bir deneyim kazanmalarını sağlamak için VR teknolojisi kullanılabilmektedir. Böylece öğrencinin hem derse ilgisi artar hem de uygulama konularında imkanları kısıtlı olan okullarda öğrencilerin deneyimleme şansları doğmuş olur.
Sağlık Alanı:
Sağlık alanında eğitim alan öğrenciler de kullanılabilir, ayrıca hastanelerde eğitim alması gereken personellerin hasta muayenesini ve ameliyatları simülasyon ortamında deneyimlemesine VR teknolojileri yardımcı olabilir. Psikiyatrik destek alan hastalar için de tedavi alanında kullanılabilir. Örneğin; fobiler, panik atak sorunu, takıntılar vb. konularda sanal gerçeklik katkıları vardır.
Oyun Alanı:
Oyun severlere farklı açıdan oyun deneyimleri sunarak, oyuncunun sanal dünyanın içerisindeki karakter gibi gerçeğe yakın şekilde ve oyunun içerisindeymiş izlenimi yaşamasını sağlamaktadır.
Turizm Alanı:
Turistlerin sanal ortamda, gidecekleri yer neresiyse orası hakkında ön bilgi almalarını sağlar. Örneğin; doğal yerleri, müzeleri, tarihi yapıları, mimari alanları, farklı ülkeleri vb. konularda yapacakları seyahatlerden önce gerçeğe yakın görüntülere sahip sanal ortamda deneyim yaşamalarını sağlar.
Sinema, Tiyatro, Konser, TV Alanı:
Kişilerin, sanal gerçeklik teknolojisini kullanarak sinemaya, tiyatroya, konser alanına gitmeden o ortamdaymış gibi hissetmelerini sağlar. Ayrıca sanal gerçeklik ekipmanlarına / donanımlarına uyumlu TV’ler ile kişilerin daha keyifli seyirler yaşamasını sağlar.
Sanal Gerçekliğe Eleştirel Bakış:
Birçok insanın bakış açısına göre çok olumlu bir yerde olan sanal gerçeklik algısı, maalesef bazı olumsuzluklar da taşımaktadır. Öncelikle bilinçaltımız “sanal” ve “gerçeklik” ibarelerinin bir arada kullanılmasını nasıl algılıyor, kabulleniyor mu, bilinçaltında nasıl bir algı oluşuyor; ruhsal, fiziksel, psikolojik anlamda etkileri nedir? vb. gibi soruların cevabı belirsizlik içermektedir.
Örneğin VR gözlüklerin uzun süre kullanılmasıyla göz sorunlarının oluşma riski yüksektir. Sanal görüntüden çıkıldığında belli bir süre el ve göz koordinasyonundaki denge bozuklukları devam edebilmektedir, yani bir nesne ile olan uzaklığı gerçek uzaklığından farklı görme durumu oluşabilir. Baş dönmeleri yaşanabilir. Uzmanlar bu sorunlara karşı 20-20-20 kuralını öneriyor. (20 dakika boyunca yapılan bir aktiviteden sonra 20 adım ilerimizdeki nesneye 20 saniye bakarak gözlerimizi rahatlatabiliriz.)
Zihinsel ve psikolojik anlamda baktığımızda, uzun süre sanal gerçeklik ile meşgul olan beynin, belirli bir süreden sonra gerçeklik algısını yitirme riski oluşabilir. Beyin, gerçek ve sanalı ayırt edemezse ve sanal dünyaya çok fazla adapte olursa, örneğin sanal dünyada savaş oyunu oynarken helikopterden açılan ateşi veya başka saldırıları gerçek dünyayla karıştırırsa, günün birinde dışarıda yürürken bir helikopter sesi duyduğunda bile bir anlık refleksle başını eğme veya saklanma refleksi çalışabilir. Bu örnek, bir haber programında bir gencin anlattığına göre gerçek bir tepkiyi ifade etmektedir.
Sanal gerçeklik kavramı çoğunlukla 3D bilgisayar oyunlarıyla tanıtılmaya çalışılmıştır. Bilgisayar oyunlarının müdavimleri oldukça fazla olduğu için sanal gerçeklik araçları ve bilinçaltında gerçeklik algısı oluşmasını sağlayan görseller çok fazla ilgi görmüştür. Ayrıca VR teknolojisinin en bilinen örneklerinden biri de 3D filmlerdir. Görsel anlamda gerçekte hiçbir şey olmamasına rağmen tüm görüntülerin önümüzde olduğuna beynimizi inandırır. Alt beynin buna inanmasının en bariz göstergelerinden biri de beynin ani görsel değişimlerine tepki vermesidir. Örneğin; bilinçaltı mekanizması düz mantık çalıştığı için 3D film izlenirken üzerine bir nesne geliyor gibi hissedip ani refleksler vererek kişi kendini geri çekebilir veya gözlerini kırpabilir, şiddet içerikli sahnelerde bir an kendine de bir zarar gelmiş gibi hissedebilir. Birçok VR oyunda da aynı hisler yaşanabilmektedir.
Sanal gerçeklik teknolojisi konusunda en fazla ilgiyi oyunlar görüyor gibi görünse de bu teknolojinin tek kullanıldığı alan oyun alanı değildir.
VR Teknolojisi Hangi Alanlarda Hizmet Sağlıyor?
Endüstri, savunma sanayi, eğitim, sağlık, oyun, turizm, eğlence bağlamlarında sanal gerçeklik teknolojisi konusunda çok fazla yenilik ve gelişim sağlanmıştır ve sağlanmaya devam etmektedir. Zaten malumdur ki teknoloji sürekli geliştiği için teknolojik sistem içerisindeki her şey de buna bağlı olarak gelişim halindedir. Sanal gerçeklik gelişim süreci, yeniliklerini hayal gücünden aldığı için uç noktalarda deneyimler sunmaktadır. Sadece oyunlarda bile her ne kadar oyun olduğu bilinse de insan üzerinde sağladığı büyük etkiyi görmek, sanal gerçeklik dünyasının ilgi görmesinin ve gelişim sağlamasının kaçınılmaz olduğunun anlaşılmasını sağlar. Hizmet sağladığı alanlara kısaca değinelim.
Endüstriyel Alan:
Endüstri sistemlerinde bakım süreçleri, sektöre yeni başlayan operatörlerin eğitim süreçleri, olumsuz dış etkenler veya bazı belirsizlikler sebebiyle işlerin yürümesinde bazı kısıtlamaların yaşanmasına sanal gerçeklik araçları ve uygulamalarıyla büyük ölçüde engel olunabilmekte ve operatörlerin bilgi düzeylerinin ve gerçeğe yakın düzeyde deneyim kazanmalarını sağlamaktadır. Hatta bütün bunlar daha az maliyetle VR teknolojisiyle gerçekleştirilmiş olur.
Savunma Sanayii Alanı:
Bu alan için büyük hacimli simülasyon (benzetim) ortamlarında deneyimsiz personellerin yetiştirilmesi, eğitilmesi konusunda ve operasyonların en iyi şekilde gerçekleştirilmesi için VR teknolojisiyle katkılar sağlanmaktadır.
Eğitim Alanı:
Okullarda uygulamaya dayalı derslerde öğrencilerin gerçeğe yakın bir deneyim kazanmalarını sağlamak için VR teknolojisi kullanılabilmektedir. Böylece öğrencinin hem derse ilgisi artar hem de uygulama konularında imkanları kısıtlı olan okullarda öğrencilerin deneyimleme şansları doğmuş olur.
Sağlık Alanı:
Sağlık alanında eğitim alan öğrenciler de kullanılabilir, ayrıca hastanelerde eğitim alması gereken personellerin hasta muayenesini ve ameliyatları simülasyon ortamında deneyimlemesine VR teknolojileri yardımcı olabilir. Psikiyatrik destek alan hastalar için de tedavi alanında kullanılabilir. Örneğin; fobiler, panik atak sorunu, takıntılar vb. konularda sanal gerçeklik katkıları vardır.
Oyun Alanı:
Oyun severlere farklı açıdan oyun deneyimleri sunarak, oyuncunun sanal dünyanın içerisindeki karakter gibi gerçeğe yakın şekilde ve oyunun içerisindeymiş izlenimi yaşamasını sağlamaktadır.
Turizm Alanı:
Turistlerin sanal ortamda, gidecekleri yer neresiyse orası hakkında ön bilgi almalarını sağlar. Örneğin; doğal yerleri, müzeleri, tarihi yapıları, mimari alanları, farklı ülkeleri vb. konularda yapacakları seyahatlerden önce gerçeğe yakın görüntülere sahip sanal ortamda deneyim yaşamalarını sağlar.
Sinema, Tiyatro, Konser, TV Alanı:
Kişilerin, sanal gerçeklik teknolojisini kullanarak sinemaya, tiyatroya, konser alanına gitmeden o ortamdaymış gibi hissetmelerini sağlar. Ayrıca sanal gerçeklik ekipmanlarına / donanımlarına uyumlu TV’ler ile kişilerin daha keyifli seyirler yaşamasını sağlar.
Birçok insanın bakış açısına göre çok olumlu bir yerde olan sanal gerçeklik algısı, maalesef bazı olumsuzluklar da taşımaktadır. Öncelikle bilinçaltımız “sanal” ve “gerçeklik” ibarelerinin bir arada kullanılmasını nasıl algılıyor, kabulleniyor mu, bilinçaltında nasıl bir algı oluşuyor; ruhsal, fiziksel, psikolojik anlamda etkileri nedir? vb. gibi soruların cevabı belirsizlik içermektedir.
Örneğin VR gözlüklerin uzun süre kullanılmasıyla göz sorunlarının oluşma riski yüksektir. Sanal görüntüden çıkıldığında belli bir süre el ve göz koordinasyonundaki denge bozuklukları devam edebilmektedir, yani bir nesne ile olan uzaklığı gerçek uzaklığından farklı görme durumu oluşabilir. Baş dönmeleri yaşanabilir. Uzmanlar bu sorunlara karşı 20-20-20 kuralını öneriyor. (20 dakika boyunca yapılan bir aktiviteden sonra 20 adım ilerimizdeki nesneye 20 saniye bakarak gözlerimizi rahatlatabiliriz.)
Zihinsel ve psikolojik anlamda baktığımızda, uzun süre sanal gerçeklik ile meşgul olan beynin, belirli bir süreden sonra gerçeklik algısını yitirme riski oluşabilir. Beyin, gerçek ve sanalı ayırt edemezse ve sanal dünyaya çok fazla adapte olursa, örneğin sanal dünyada savaş oyunu oynarken helikopterden açılan ateşi veya başka saldırıları gerçek dünyayla karıştırırsa, günün birinde dışarıda yürürken bir helikopter sesi duyduğunda bile bir anlık refleksle başını eğme veya saklanma refleksi çalışabilir. Bu örnek, bir haber programında bir gencin anlattığına göre gerçek bir tepkiyi ifade etmektedir.
