Anakart Hakkında Genel Bilgi

Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların
iletişimini sağlayan elektronik devredir. Fiberglastan (sert bir plastik türevi) yapılmış,
üzerinde bakır yolların bulunduğu; genellikle koyu yeşil bir levhadır.

Anakart üzerinde; mikro işlemci yuvası , bellek, genişleme yuvaları, BIOS , diğer kartlar için genişletme yuvaları ve diğer yardımcı devreler (sistem saati , kontrol devreleri gibi) yer almaktadır. Bir PC'nin hangi özelliklere sahip olabileceğini belirleyen en önemli bileşendir. Çünkü; anakart üzerindeki elektronik bileşenler; bu PC'ye hangi tür işlemciler takılabileceğini, maksimum bellek kapasitesinin ne kadar olabileceğini, bazı bileşenlerin hangi hızlara çıkabileceğini, hangi yeni donanım teknolojilerini destekleyebileceğini belirlemektedir.​

> Çalışma Prensibi
Anakartların temel görevi; üzerinde olan birimler ve genişletme yuvalarına takılacak
birimler arasında veri akışını sağlamaktır. Anakart, insanların sinir sistemi gibi birimlerin çalışmasını düzenlemek ve kontrol etmekle görevlidir. İincelendiğinde; anakart üzerindeki tüm birimlerin yonga seti (chipset) adı verilen entegre devrelere bağlı olduğu gözlenir. Bu entegreler, ana kartın beynidir ve tüm sistemin uyumlu şekilde çalışmasını sağlar.

Anakart bileşenleri, veri taşıyıcı yol (BUS) adı verilen iletken hatlarla veya doğrudan yonga setine bağlıdır. Yonga setlerine veri aktarılırken, veri üzerinde düzenleme yapılacaksa veya veri bir sıra dahilinde alınacaksa ara yüz kontrol birimleri kullanılır. Anakart üzerindeki iki temel yonga seti, farklı birimlerin çalışmasını kontrol eder. Ayrıca; sistemin bir düzen içinde çalışmasını sağlayan saat frekansı
sinyali de osilatör devreleri tarafından farklı frekanslarda üretilerek gerekli birimlere giriş olarak verilir.

> Anakartın Bileşenleri
>> Yonga Seti (Chipset)
Yonga seti (chipset); anakartın "beynini" oluşturan entegre devrelerdir. İşlemci,
önbellek, sistem veri yolları, çevre birimleri; kısacası PC içindeki her şey arasındaki veri akışını denetlerler. Veri akışı, PC'nin pekçok parçasının işlemesi ve performansı açısından çok önemli olduğundan, yonga seti de PC'nizin kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir.

Eski sistemlerde PC' nin farklı bileşen ve işlevlerini, çok sayıda yonga denetlerdi.
Yeni sistemlerde hem maliyeti düşürmek hem tasarımı basitleştirmek hem de daha iyi
uyumluluk sağlamak için bu yongalar, tek bir yonga seti olarak düzenlendi. Günümüzde en yaygın yonga seti Intel ve AMD tarafından üretilmektedir.Bu firmalar sadece kendi mikroişlemcilerine uygun yonga seti üretmektedirler. Silicon Integrated Systems (SiS), Acer Labs Inc. (ALI), VIA gibi üretici firmaların da geliştirdiği popüler yonga setleri vardır. Chipset'lerdeki gelişmeler işlemcilerdeki gelişmelere paralel olarak ilerlemektedir. Yeni bir RAM ya da veri yolu teknolojisi geliştirildiği zaman bunu işlemciye aktaracak olan Chipsetler de geliştirilir. ​

>> Veri Yolu (BUS)
Anakart üzerindeki bileşenlerin birbirleriyle etkileşimde bulunmasını sağlarlar. Veri yolları geliştirilme sırası ile; ISA (Industry Standard Architecture), PCI (Peripheral Componet Interconnect) , AGP (Advanced Graphics Port) ve PCIe(Peripheral Componet Interconnect Express)'dir. Bu veri yolları, aynı zamanda bu yolları ile uyumlu çalışan ek donanım kartlarına slotlar ilebağlanabilir. Böylece veri yolunu kullanarak ek donanım birimi ileiletişim sağlanır. Veri yolları ile sadece datalar taşınmaz. Bu yollar aynı zamandakontrol sinyallerini ve adres bilgilerini de taşır. Kontrol sinyalleriile donanım birimlerinin çalışmaları düzenlenirken adres bilgileri iledonanım biriminin kullandığı verilere ulaşım yolu tanımlanmış olur.

ISA veri yolu kullanımı tamamen terkedilmiştir. Yeni üretilen ek donanımbirimleri PCI veri yolunu destekleyecek şekilde üretilmektedir. Ekrankartları için kullanılan AGP veri yolu ise yerini daha hızlı veri akışısağlayan PCIe veri yoluna bırakmıştır.​

ISA (Industry Standard Architecture): 1984 yılında geliştirilmiş bir bus veri yoludur. 16 adet veri aktarım bitine sahip bu veri yolunun sadece ilk bölümü kullanıldığında 8 bit olarak çalışabilmektedir. Teorik olarak saniyede 8 Megabit
transfer yapabilmektedir. Pratikteyse en fazla 1 ya da 2 Megabit hızında çalışabilmektedir.

İlk tak-çalıştır (plug-play) standardı;1993 yılında ISA slot üzerinde çalışan kartlar için geliştirilmiştir. Bu veri yolu her seferde 16 bit veri transfer edebildiği için sistemde beklemeye neden olmaktadır.

PCI (Peripheral Component Interconnect): PCI günümüz masaüstü bilgisayarlarında kullanılan en yüksek performansasahip yol sistemidir. PCI veri yollarının hızı 20 ile 33 MHZarasındadır. PCI veri yolu şu an günümüz PC'lerin hepsindebulunmaktadır. Bunun dışında ayrıca Power PC tabanlı bilgisayarlardakullanılmaktadır. PC'ler 32 bitlik ve 64 bitlik versiyonları ilepiyasada bulunmaktadır. Anakartınızda PCI yuvaları beyaz renktedir.PCI slotları LAN, SCSI, USB ve diğer kartları desteklemektedir. PCIveri yolu tak çalıştır desteklidir.

PCI Expres: PCI Express PCI veri yolunda kullanılan paralel veri iletimi mimarisinin yerine seri çalışan ve noktadan noktaya iletişim mimarisini kullanan bir teknoloji getirmiştir. Birbirine bağlanan iki PCIe aygıtı arasında; bir veya birden fazla yol meydana gelmesi ile çalışmaktadır.

Meydana gelen her yol; iki adet düşük-voltaj değerine sahip oluyor. Bu voltaj difransiyeli de karşıt yönlerde saniyede 2.5Gb veri taşıyabilen bir sinyal çiftini oluşturuyor. Çiftlerden biri gönderme (transmitting) işini yaparken, diğeri de alma (receiving) işini yapıyor. Bant genişliğini daha da artırmak içinse, oluşturulan yolların birden fazlası paralel bir şekilde (x1, x2, x4, x8, x12, x16 veya x32 yol) iki PCIe aygıtı arasına yerleştirilip her bir yolun ayrı ayrı sahip olduğu bant genişliğinin birleştirilmesi yoluna gidilmektedir.

AGP (Accelerated Graphics Port): Hızlandırılmış grafik portu anlamına gelen AGP, ekran kartları için kullanılan bir veri yoludur. AGP veri yolları; Pentium II ve üstünü destekleyen ana kartlarda bulunmaktadır. Günümüzde kullanılan yaygın veri yollarından biridir.

PCI veri yolu ile aralarındaki temel fark: AGP‘ler 128 KB'a varan büyük grafik dokularını (texture) ekran kartı belleğinin dışında, sistem belleğinden de yararlanarak işler. Bu sayede performansta artış sağlanır. AGP veri yolunun performansta bu şekilde bir artış sağlamasına "Doğrudan Bellek Kullanımı" DIME (Direct Memory Execute) denir.

AGP veri yolunu sadece ekran kartları kullanmaktadır. Bu nedenle veriyolunun tüm bant genişliği ekran kartları için çalışmış olmaktadır. Tümbant genişliği sadece ekran kartı için kullanıldığından, bu yolukullanan ekran kartlarının performansı PCI veri yolunu kullanan ekrankartlarına nazaran oldukça yüksek olmaktadır.

> Portlar

Anakartın dış birimlerle bağlantı kurduğu özel yapılardır. Bağlantı kurulacak birim ile iletişim kurmaya uygun fiziksel yapıdadır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara hard disk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır.Bazı portlar ise kasa yüzeyinde anakarta monteli şekilde bulunur. Bu portlara kasa dışından ulaşılır ve mikrofon gibi kasa dışında bulunması gereken cihazlar bağlanır.

Bazı portların ana kartın yüzeninde olmasına rağmen istenirse bir uzatma kablosu ile kasa üzerinde ayrılmış özel bölümlere taşınabilir. Örneğin; ek USB portları özel USB uzatma kabloları ile kasa yüzenine taşınabilir.

Kasa üzerindeki portlar;​

​

1. PS/2 Fare Portu: Yeşil renkte olan bu port, PS/2 fareler içindir. Günümüzde yeni model fareler USB yolu ile bilgisayara bağlanabilmektedir.
2. Paralel Port: 25-pin'li port konnektörlere yazıcı, scanner ve diğer aygıtlar bağlanabilmektedir.
3. LAN (RJ-45) Port: Yerel alan ağlarında ağa bağlanmak için kullanılır.
4. Ses Girişi: Açık mavi renkte olan bu porta teyp, CD, DVD çalar ya da diğer ses
kaynakları bağlanabilmektedir.
5. Ses Çıkışı: Açık yeşil renkte olan bu porta kulaklık, hoparlör bağlanabilmektedir.
6. Mikrofon Girişi: Pembe renkte olan bu porta mikrofon bağlanabilmektedir.
7 ve 8. USB Port: USB portlara neredeyse her tür harici cihaz bağlanabilir. Özelliği, seri ve paralel portlara göre çok daha hızlı olması ve USB aygıtlar üzerindeki yeni USB portları aracılığı ile uç uca çok sayıda cihazın zincirleme bağlanabilmesidir.
9. VGA Port: 15-pin'li VGA porta monitör bağlanabilmektedir.
10. Seri Port: Bu 9-pin'li COM porta seri aygıtlar bağlanabilmektedir.
11. PS/2 Klavye Portu: Mor renkte olan bu porta klavye bağlanır. Anakart üzerinde kasa içinden ulaşılabilen portlar da bulunur. Bunlar genel olarak iki adet IDE portu, bir disket sürücü portu, ana kart ile bütünleşikse SCSI portudur. Bu portlara takılan yassı kablolar aracılığı ile ana kartımıza sabit disk, CD sürücü, CD yazıcı, disket sürücü gibi dahili cihazları bağlarız. Bir IDE portuna bağlı kabloya, üzerindeki iki konnektör aracılığıyla iki cihaz bağlanabilmektedir

Alıntıdır
​