Boşama ve keyfîlik
İnsanlık tarihinin en ciddi müessesesi ailedir. Muhkem bir kaziyye olarak söylenen bu gerçek insanları, toplumları birbirlerinden ayırt eden din, dil, ırk vb. her türlü unsurdan bağımsız olarak ilk insandan beri değişmemiştir ve değişmeyecektir.
İslam bir din olarak genel değerleri, hukuki olarak da usûl ve füruu ile aileyi emsali İlahi dinler ve emsali olmayan gayr-i İlahi inançlardan çok farklı bir yere oturtmuştur. Boşanma ile alakalı teorik temeller ve içtihadi hükümler bu çerçevede oldukça önemli bir yere sahiptir.
Fakat ne kadar acıdır ki günümüzde İslam'da boşanma dendiği zaman çoklarının aklına gelen ilk şey keyfiliktir. Bu zihniyete göre "aile kurumunun kaderi, boşama hakkı elinde olan kocanın iki dudağı arasındadır. Öyle ki şaka olarak ya da sarhoş iken, zorlama karşısındaki ağızdan çıkan "boş ol" sözleriyle bile boşanma gerçekleşmektedir!"
Burada bir problemin gözümüze çarpması lazım, çünkü aile ile alakalı ayet, hadis ve bunlardan muktebes hükümlerde sorumluluk ve ciddiyet, bunları algılayış ve uygulamada sorumsuzluk ve ciddiyetsizlik söz konusu. O zaman birilerinin, bir yerlerde yanlış yaptığı muhakkak. Amacımız bu yazı silsilesinde o yanlışa işaret etmek.
Bir; hukukî sorumluluk doğurmayan akitler üzerinde durmuştuk daha önce yayınlanan bazı yazılarımızda. İmam nikahı örneğini vermiş ve boşamadan da bir cümle ile bahsetmiştik. Boşama ve boşanma meselesine de aynı perspektiften yaklaşılmalıdır. Bunun detayı için o yazılarımıza bakılabilir. İki; her meselede olduğu gibi İslam'ı genel-geçer değerleri, bedene, ruha ve akla hitap eden hükümleri, problem olan, çözüm bekleyen spesifik alanlardaki içtihadi yaklaşımları ile bir bütün olarak ele almak lazım. Dini doğru anlamanın yegane yolu budur. Boşa
ma ahkamı bundan müstağni değildir. Çünkü bu çerçevenin dışına çıkan parçacı yaklaşımlar, değil üzerinde durduğumuz boşama/boşanmayı, hiçbir sorunu çözmez; aksine sorun üretir. Buna göre, İslam'da boşama hakkı erkeğe verilmiştir. Ama bu demek değildir ki kadının boşanma hakkı yoktur. Hukuk diliyle ifade edeyim, erkeğin sebepsiz, şartsız, manisiz yani hiçbir kaide ve kural tanımadan yaptığı boşamalar geçerlidir. Hayır, böyle bir şeyi hiç kimse söyleyemez. Ayet, hadis ve fıkhî ahkam orada dururken bunu hiç kimse İslam'a mal edemez ve ona yamayamaz. Boşanma hakkı neden erkeğe verildi sorusu başlı başına ele alınması ve yukarıda bir-iki cümle ile bahsettiğimiz sistemin bütüncüllüğü içinde değerlendirilmesi gereken ayrı bir mevzudur.
Boşama usulünde prensiplere gelince; -ki bu yazımızın konusudur- Kur'an'da yer alan genel ilkeler açısından bakıldığında, boşamanın belli bir prosedüre tabi olduğu muhakkaktır. Prosedürdeki sıralamaya muhalefet etme, Kur'anî ilkeleri çiğneme demektir.
Çiğnenen bu ilkelere rağmen gerçekleştirilen boşamanın hukukî sonuç doğurup-doğurmayacağı ayrı mesele, ama bunun inanç ve ahlak açısından kadınıyla-erkeğiyle Müslüman'a yakışmadığı tartışma ***ürmez.
İslam'a göre boşamanın meşru gerekçeleri vardır. Kocalık/karılık vazifesini yapmama veya yapamamadan, zina ithamına kadar birçok şey sıralanabilir. Fakat bizim yaklaşım noktamız yine bu meşru sebepler içinde yerini alan geçimsizlik; Kur'an'ın tabiriyle nüşûz olacak. Geçimsizlik erkek ve kadın tek taraflı olabileceği gibi çift taraflı da olabilir. Her iki duruma göre boşama ile sonlanacak yola girildiğinde uğranacak duraklar vardır.
Toplumumuzda kanayan bir yara olan bu önemli hususa haftaya devam edelim.
Ahmet Kurucan
Zaman
