- 14 Eki 2022
- 581
- 489
Eski Bir Aztek Geleneği | Ölüler Günü
Bu yazımda @shockvoice adında ki bir youtube kanalının ürettiği içeriklerden biri olan, "Eski Bir Aztek Geleneği | Ölüler Günü" isimli videonun içeriğini yazılı olarak sizlerle paylaşacağım. Ayrıca yazım hatalarımı vesaire bildirerek, bu konuda gelişmemde yardımcı olabilirsiniz
31 Ekim ile 2 Kasım arasında kutlanan bu festivalin en renkli görüntüleri Meksika da gerçekleşir. Azteklerden beri kutlanan ölüler günü; renkli kostümlerin, ihtişamlı geçitlerin, kadife çiçeklerin festivalidir. Ölüler günü festivalinde aileler bir araya gelir, atalar anılır ve festivale özel yemekler pişirilir.
Aztek mitolojisine göre Mictlantecuhtli ölülerin ruhunu koruyan, onlara nöbetçilik yapan bir ölüm tanrıçasıdır. O dönemde yaşayan Aztek halkı tanrıçayı ziyaret ederek ölen yakınlarına baktığı için tanrıçaya teşekkürlerini sunarlardı. Meksika da kutlanan ölüler bayramı hispaniklerin atalarını anmak için bir araya geldikleri bir festivaldir. Bu festivalde kadife çiçekleri ile süsledikleri alanlarda dua ederler ve ölenlerin sevdiği kokular, tütsülerle sunaklar hazırlarlar. Karıştırıldığı üzere ölüler günü, cadılar bayramının Meksika versiyonu değildir. Cadılar bayramının korkutma ve yaramazlık üzerine olan yapısının aksine ölüler gününde renklerin ve hayatın ön plana çıktığı barizdir.
Festivalin kökenleri ise oldukça eskiye dayanıyor. Ölüler gününe hayat vermiş toplumlar eski Meksika halklarından biri olan Aztekler, Azteklerden daha eski olan Precolombia halkı Toltekler ve eski bir Meksika El Salvador halkı olan Mahualardır. 2008 de UNESCO tarafından tanınan bu bayram günümüzde tüm farklı etnik ve kültürel kökenlere sahip Meksikalılar tarafından kutlanılıyor. Hristiyan geleneğinde ise Soul's Day veya All Saint's Day olarak karşımıza çıkıyor.
Meksika da ölüler günü festivalinin en yoğun kutlandığı yer tabi ki başkent Mexico City. Renkli geçit törenleri ve devasa festival arabaları eşliğinde onlarca kostümlü insanın şarkılar söylediği Mexico City sokakları adeta bir görsel şölen sunuyor. Hareketli yapısı ile bilinen Meksika halkı ölüler günü süresince en renkli ve dikkat çekici kostüme sahip olmak için bir nevi yarışa girerler. Peki nedir bu kostüm? Catrinas, 20. yüzyılın ilk yarısında Meksikalı çizer Guadalupe Posadas'ın yarattığı bir karakter. Posadas ölüm kavramını insanlaştırır.
Meksika toplumunun Avrupa hayranlığına bir eleştiri olması için iskeleti bir fransız kadını gibi giydirir. Hatta ona bir isim bile verir: Calavera Garbancera. Posadas'ın ünlü sözü "todos somos calaveras" yani "hepimiz iskeletiz" sözü bu karakterin temeline ışık tutar. Özünde her birimiz aynıyız mesajı taşır. Posadas'ın kabri bu sebeple ölüler günü festivalinin popüler ziyaret noktalarından biri haline gelir. Şimdi Mexico City de ki kutlamalara dönelim. Catrina şeklinde giyinmiş insanlar büyük bir geçit töreniyle ölüler günü festivalini başlatır. Geçit töreninde ataları anmak adına büyük altarlar kullanılır. Bu altarlar ruhları davet etmek için yapılır. Yani dua etmek için kullanılmazlar. Kadife çiçekleriyle süslenen dev sunaklarda heykeller bulunur ve yine kostümlü görevliler tarafından çekilir. Hatta 1 Kasım 2014'te tam 500 kadın Catrina şeklinde giyinerek Mexico City de ki geçit töreninde toplanmış, yine guinness rekorlar kitabına toplanan en büyük kostümlü kadın topluluğu olarak girmiştir.
.jpg)
Meksika mutfağı lezzetleriyle bizi her daim kendisine çekse de festival döneminde yapılan özel tarifleri de atlamamak lazım. Bunlardan birisi de Pan de Muerto, anason tohumları eklenerek yapılan tatlı ekmek. Hamurdan yapılmış kemikler ve kafa tasıyla süslenir. Bu kemikler bazen yuvarlar şekilde dizilerek hayatın döngüsünü sembolize eder. Kenarlara da yine hamurdan yapılmış göz yaşları eklenir. Festival döneminde Meksika'daysanız denenmeden dönülmemesi gereken bir lezzet.
Bir diğer bayram tatlısıysa yine kuru kafa şeklinde ki şekerler. 17. yüzyılda italyan misyonerlerden öğrenilen tatlı boyama sanatı, ölüler günü festivalinde de kendisini gösteriyor ve farklı boyut ve şekiller de müşteriye sunuluyor. Ölüler günü festivalince bu şekerleri her köşe başında görebilirsiniz. Oturduğunuz bir restoranda veya başka bir yerde etrafı süsleyen renkli kağıtları fark edeceksiniz.
Delinmiş kağıtlardan yapılmış bu göz alıcı Meksika geleneği festival döneminde sadece restoranlara değil tüm sokakları süslüyor. Esnaflar düzinelerce kağıdı üst üste dizdikten sonra çekiç ve keski malzemeleriyle dantel işler gibi desenleri oluşturmaya başlıyor. Sadece ölüler günü için yapılmasa da ataların anıldığı sunakları süslerken oldukça büyük bir öneme sahip. Desenlerse rüzgarı ve hayatın kırılganlığını simgeliyor.
Meksika'nın folk şarkılarına baktığımızda "Xochimilco La LIorana" yani "ağlayan kadın" hayaleti gözümüze çarpar. Anlatıya göre kendi çocuklarını öldüren bu kadın pişmanlıkla sokaklarda dolaşır ve geceleri "ay mis hijos" yani "ah çocuklarım" diye bağırır. Bu efsane ise koloni döneminde bir Aztek tanrısının hristiyanlıştırılmasıyla üretilir. Orjinal hikaye de Aztek tanrıçası "ah çocuklarım" yerine "Aztekleri kurtarmak için onları nereye götürebilirim?" diyen bir kadındır. Adına şarkılar yazılır ve tiyatrolar sahnelenir. Meksika kültürü yüzyıllar boyunca ölümü dışlamak için değil, ölümün bir tabu oluşunu kaldırmak için ortadan evrildi diyor: antropolog Dr. lomnitz. 1970'lerde ölüler günü anma törenleri yeniden canlandı. Hükümetler ve kamu kurumları bu günü toplumsal bir gösteriş malzemesi olarak kullandı. Turist çekmeye başladı, okullar daha büyük sunaklar inşa etti ve şirketler de bu resme dahil oldu.
Tüm bu olanlar Meksika ya yavaş yavaş sokulmaya çalışan cadılar bayramına bir tepki olabilir. Evlerde aileler tütsülerle, parlak renkli süslemelerle, çiçekler ve yemeklerle ölüleri çekmek için sunaklar hazırlıyorlar. Bütün aile bir araya geliyor. Kısacası ölüler ve yaşayanlar diyor. Ölüler günü teması beyaz perdenin de bir parçası olmuş durumda. Hames Bond serisinin 2015 yapımı spectre filmi ölüler günü filmiyle açılıyor. 2016 disney pixar yapımı coco ve mutlaka izlemenizi tavsiye ettiğim 2014 yapımı the book of life da ölüler günü temasını barındıran başarılı yapımlar arasında.
