Hocalı Katliamı

Hocalı Katliamı



Yonca Poyraz Doğan
Washington Amerikalı gazeteci Thomas Goltz, Amerika Azerbaycan Derneği tarafından Washington’da, Kongre binasında düzenlenen bir toplantıda Hocalı katliamını anlattı. 1992 yılı Şubat ayında Karabağ bölgesindeki Hocalı kentinde Ruslar tarafından desteklenen Ermeni kuvvetleri 800 kişiyi öldürmüş, yaklaşık 1 milyon kişi de bölgeyi terketmek zorunda kalmıştı. Konuşmasına petrol şirketlerinden ya da Azeri lobisinden para almadığını söyleyerek başlayan Goltz, Hocalı’da olanları Ermenistan hükümetinin hala inkar ettiğini söylerken şöyle dedi.



Azerbaycan cumhurbaşkanının danışmanı Vafa Gulizade 26 Şubat 1992 geceyarısı telefonda sorularımı yanıtladı ve bir katliam olduğunu söyledi. Nerede olduğunu sordum, Hocalı kentinde dedi ve telefonu kapattı. Hocalı’da daha önce bulunmuştum. O zaman kente ulaşmanın tek yolu helikopterleydi çünkü diğer yollar Ermeniler tarafından kapatılmıştı. Havaalanında güvenlik görevlisi Ali Hacayev’le karşılaştım. Memleketi olan Hocalı’da durumun ne olduğunu sordum, o da ‘gidip görelim, neler olduğunu gözlerinle görüp doğruyu yaz’ dedi. Hacayev’le yola çıktık. Son 3 aydır Ermenilerin bölgedeki pek çok kenti ele geçirdiğini, Azerilerin elinde Hocalı ve Şuşa’nın kaldığını, aradaki yolun da kesildiğini öğrendim. Hacayev Bakü tarafından aldatıldıklarını düşünüyordu, bunu yazmamı istemedi ama öldüğü için söylediklerini açıkladım.” Goltz, Agdam’a ulaştıklarında Hocalı’dan kaçan yüzlerce kişiyle karşılaştıklarını söyledi, “Önce hayatta kalanların anlattıklarına inanmakta güçlük çektik. Ermeniler kenti çevirerek bir ültimatomla halka ya kenti terketmelerini ya da öleceklerini söylemişlerdi. Son gün olanların detayları çok ürkütücüydü. Bakü’ye helikopter göndermesi için haber verilmiş ancak Azerbaycan hükümeti hiçbir şey yapmamıştı. 25 Şubat 1992 gecesi Ermeniler kenti 3 yerden sarmış, küçük bir yol açık bırakılmış ve buradan kaçanlar olmuştu.”Ermeni ateşi altında kaçarak Karabağ yakınlarına ulaşanların yeniden ateş altında kaldığını söyleyen Goltz, sivillerin öldürüldüğünü söyledi. Goltz, yaklaşık bin kişinin öldüğü söylentilerine önce inanamadıklarını söyledi, ilk günün sonunda 500’e yakın insanın öldüğünü haber aldıklarını ve bu sayının kaybolanları içermediğini kaydetti. “Gördüklerimiz karşısında Reuters muhabiri Elif Kaban ve eşim Hicran donup kaldılar. Fotoğrafçı arkadaşım öyle etkilenmişti ki fotoğraf çekebilmesi için kendisini objelerin üzerine doğru itmem gerekiyordu. Cesetler, mezarlar, evet hepsi mide gerektiriyordu. Ama olanları anlatmak, dünyaya duyurmak gerekliydi. Hayatta kalanları bularak hemen orada neler dediklerini kaydettik. Bazı cesetleri tanımaya çalıştım ama yüzlerinden vurulanlar, tanınmayacak halde olanlar vardı. Bazılarının kafa derileri yüzülmüştü.”



Thomas Goltz’dan sonra söz alan Ermeni çoğunluğun kontrolündeki Dağlık Karabağ bölgesi Washington temsilcisi, Hocalı’ya yapılan saldırıyı bu bölgeden Ermenilere ateş açıldığı gerekçesiyle savundu. Azerbaycan ile Ermenistan arasında 1994’te yapılan ateşkese rağmen Karabağ üzerindeki anlaşmazlık sürüyor. Azerbaycan topraklarının yaklaşık yüzde 20’si ise Ermenistan’ın işgali altında. Uzun süre Kafkasya’da yaşayan ve bölgedeki savaş alanlarından haber veren gazeteci Goltz, Ermenistan’la Azerbaycan arasındaki sorunların nasıl çözülebileceğine dair sorduğumuz soru üzerine askeri harekatların çözüm olarak görülemeyeceğini söyledi. “Bence Azerbaycan’ın yapması gereken en önemli şey kalkınmaya önem vermek ve Bakü dışındaki yerleri de bu gelişme içerisine katmak. Böylece bölge ülkelerine hatta kendi kendine bağımsızlığını ilan eden Dağlık Karabağ’a da örnek olabilir. Azerilerin elindeki en önemli silah tanklar ve kurşunlar değil, Dağlık Karabağ’da yaşayan Ermenilerin Azerbaycan’da yaşamayı tercih etmelerini sağlamaya çalışmaktır.”



Aksi takdirde Ermenistan-Azerbaycan anlaşmazlığının süreceğini söyleyen Goltz, barış için ilk adımın avantajlı durumda gördüğü Ermenistan tarafından atılması gerektiğini savundu. Goltz, Azerbaycan’da 10 yıl önce yaşanan Hocalı katliamı konusunda ne yapılması gerektiği konusunda ise tarafların zamanla karşılıklı olarak yapılan hataları ve birbirlerini kabul etmeleri gerektiğini söyledi.



Thomas Goltz, 26 Şubat 1992’de Hocalı’da yaşanan katliamı anma toplantıları çerçevesinde Washington’da konuşmalar yaptıktan sonra İngiltere’de aynı konuda toplantılara katılacak, oradan da Bakü’ye geçecek.