KARAKUTU
Havacılık kazalarının ve arızalarının ardından yapılan araştırmalarda karakutunun çok büyük yardımı olmaktadır. Bu küçük elektronik cihazlar hayati bir önem taşımakla beraber tek başına bir olayı çözmekle de görevlidir.
Havacılık kazaları sonucunda çok büyük ölçekte maddi ve manevi kayıplar yaşanabilmektedir. Bir başka kazanın önlenmesi ve mevcut kazadan ders alınması adına karakutulara çok büyük iş düşmektedir. Ticari bir uçak veya jet, kokpit ses kayıt ve veri kayıt cihazları ile donatılmış olmalıdır. Bu ekipmanların tek bir cihaz içinde toplanmış haline Karakutu denir. Karakutular adından geçtiği gibi siyah renkli değildir. Görünürlüğünü belli etmek için turuncu renkli olarak yapılmaktadır.
En eski karakutular, 1960lı yıllarda manyetik bant üzerine kayıt yapılarak kullanılıyordu. Uzun bir süre kullanılan bu sistem 1990 yılında solid-state belleklere bıraktı. Solid-state belleklere kayıt, manyetik bant kayıtlarına göre daha güvenlidir. Hareketli bir parçası olmadığı için bakım sorunları azalır ve bir kaza anında zarar görme olasılığı daha da düşer. Kokpit ses kayıt ve uçuş veri kayıtları bu bellek üzerine yazılır. Bellekte 2 saatlik ses kaydı ve 25 saatlik uçuş kayıtları bulunur. Manyetik bantlara 100e yakın parametre kaydedilirken, solid-state belleklerde bu parametre daha fazladır. Örneğin bir Boeing 787 uçağında her uçuşta birkaç terabayt boyutunda 146.000 parametre kaydedilir. Bu verilerin tamamını yönetmek için gelişmiş yazılımlar kullanılmaktadır. Karakutular 28 Volt DC veya 115 Volt 400 Hz AC ile çalışmaktadır. Uçak türüne karakutu özellikleri değişmektedir. Sadece ses kaydedilecekse kokpit ses cihazı, sadece uçak verileri kaydedilecekse uçuş veri kayıt ve hem ses hem veri kaydedilecekse cihazlar tek bir parça olarak üretilir.
Kokpit Ses Kayıt:
Hemen hemen her uçak türünde kokpit içinde mürettebatın konuşmalarını kaydetmek için bir mikrofon vardır. Ortam gürültüsü, konsoldan ayarlanan kumandaların sesi, acil uyarı sesleri, motor sesi, yolcu mürettebat konuşmaları ve kule konuşmaları da kaydedilir. Bu sesler kokpit ses kayıt cihazına aktarılır. Aktarılan bu sesler dijital olarak kaydedilir. Bu mikrofonlar pilotların kulaklıklarında ve kokpit içine dağılmış şekilde bulunur. Kokpit ses kayıt cihazı uçağın kuyruk kısmında bulunur.
Uçuş Veri Kayıt:
Uçuş veri kayıt, uçak ile yapılan işlemlerin kaydedildiği sistemdir. Uçağın her tarafında bağlı sensörler kablolar yardımı ile uçuş veri kaydına bağlıdır. Kaydedilen veriler 88 parametreden oluşur. Oluşan bir kazanın uçaktan kaynaklı olup olmadığı, uçuş veri kaydedicisi ile bilinebilmektedir. Uçak için kaydedilen veriler şunlardır;
- Zaman
- İrtifa
- Hız
- Düşey ivme
- Konum
- Dümen-pedal pozisyonu
-Tekerlek konumu
-Yakıt durumu
- Uçuş bilgileri
- Kanat hareketleri
- Otomatik pilot
- Yön
- Egzoz ısısı
- Flep pozisyonu
Bir karakutu tüm kaza senaryolarına dayanıklı olmalıdır. Yapılan testlerde 750 kmph hıza 5 dk boyunca 1100oC sıcaklığa bir saat, 3400 g kuvvete ve 6000 metre derinlikte ki su basıncına karşı dayanımı ölçülmektedir. 2 km yarıçapında tuzlu su içinde sinyal göndermeye devam etmelidir.
Karakutular Nasıl Korunur?
3 katlı bir koruma bileşeni kullanılarak solid-state bellekler korunur. Cihazın ağırlık, basınç ve sıcaklığa dayanması gereklidir. Bunlar en içten dışa doğru açıklanacak olursa;
Alüminyum kaplama: Kartların çevresinde ince bir alüminyum kaplama vardır.
Isı yalıtımı: Kuru malzemeler kullanılarak 2,5 cm kalınlığında bir kaplama yapılır. Bu katman ısıdan koruma sağlar.
Paslanmaz çelik: Yalıtım malzemesini korumak için 0,64 cm kalınlığında paslanmaz çelik kullanılır. Çeliğin yanı sıra titanyum da kullanılabilir.
Karakutu içindeki bilgiler silinebilir mi?
Sivil uçaklarda pilotların karakutulara erişimi yoktur. Yetkili kişiler tarafından kontrolü yapılmaktadır. Askeri uçaklarda verilen görevler doğrultusunda düşman hattının uçağı ele geçirmesine karşın pilotlar tarafından karakutunun bilgileri silinebilmektedir.
Havacılık kazalarının ve arızalarının ardından yapılan araştırmalarda karakutunun çok büyük yardımı olmaktadır. Bu küçük elektronik cihazlar hayati bir önem taşımakla beraber tek başına bir olayı çözmekle de görevlidir.
Havacılık kazaları sonucunda çok büyük ölçekte maddi ve manevi kayıplar yaşanabilmektedir. Bir başka kazanın önlenmesi ve mevcut kazadan ders alınması adına karakutulara çok büyük iş düşmektedir. Ticari bir uçak veya jet, kokpit ses kayıt ve veri kayıt cihazları ile donatılmış olmalıdır. Bu ekipmanların tek bir cihaz içinde toplanmış haline Karakutu denir. Karakutular adından geçtiği gibi siyah renkli değildir. Görünürlüğünü belli etmek için turuncu renkli olarak yapılmaktadır.
En eski karakutular, 1960lı yıllarda manyetik bant üzerine kayıt yapılarak kullanılıyordu. Uzun bir süre kullanılan bu sistem 1990 yılında solid-state belleklere bıraktı. Solid-state belleklere kayıt, manyetik bant kayıtlarına göre daha güvenlidir. Hareketli bir parçası olmadığı için bakım sorunları azalır ve bir kaza anında zarar görme olasılığı daha da düşer. Kokpit ses kayıt ve uçuş veri kayıtları bu bellek üzerine yazılır. Bellekte 2 saatlik ses kaydı ve 25 saatlik uçuş kayıtları bulunur. Manyetik bantlara 100e yakın parametre kaydedilirken, solid-state belleklerde bu parametre daha fazladır. Örneğin bir Boeing 787 uçağında her uçuşta birkaç terabayt boyutunda 146.000 parametre kaydedilir. Bu verilerin tamamını yönetmek için gelişmiş yazılımlar kullanılmaktadır. Karakutular 28 Volt DC veya 115 Volt 400 Hz AC ile çalışmaktadır. Uçak türüne karakutu özellikleri değişmektedir. Sadece ses kaydedilecekse kokpit ses cihazı, sadece uçak verileri kaydedilecekse uçuş veri kayıt ve hem ses hem veri kaydedilecekse cihazlar tek bir parça olarak üretilir.
Kokpit Ses Kayıt:
Hemen hemen her uçak türünde kokpit içinde mürettebatın konuşmalarını kaydetmek için bir mikrofon vardır. Ortam gürültüsü, konsoldan ayarlanan kumandaların sesi, acil uyarı sesleri, motor sesi, yolcu mürettebat konuşmaları ve kule konuşmaları da kaydedilir. Bu sesler kokpit ses kayıt cihazına aktarılır. Aktarılan bu sesler dijital olarak kaydedilir. Bu mikrofonlar pilotların kulaklıklarında ve kokpit içine dağılmış şekilde bulunur. Kokpit ses kayıt cihazı uçağın kuyruk kısmında bulunur.
Uçuş Veri Kayıt:
Uçuş veri kayıt, uçak ile yapılan işlemlerin kaydedildiği sistemdir. Uçağın her tarafında bağlı sensörler kablolar yardımı ile uçuş veri kaydına bağlıdır. Kaydedilen veriler 88 parametreden oluşur. Oluşan bir kazanın uçaktan kaynaklı olup olmadığı, uçuş veri kaydedicisi ile bilinebilmektedir. Uçak için kaydedilen veriler şunlardır;
- Zaman
- İrtifa
- Hız
- Düşey ivme
- Konum
- Dümen-pedal pozisyonu
-Tekerlek konumu
-Yakıt durumu
- Uçuş bilgileri
- Kanat hareketleri
- Otomatik pilot
- Yön
- Egzoz ısısı
- Flep pozisyonu
Bir karakutu tüm kaza senaryolarına dayanıklı olmalıdır. Yapılan testlerde 750 kmph hıza 5 dk boyunca 1100oC sıcaklığa bir saat, 3400 g kuvvete ve 6000 metre derinlikte ki su basıncına karşı dayanımı ölçülmektedir. 2 km yarıçapında tuzlu su içinde sinyal göndermeye devam etmelidir.
Karakutular Nasıl Korunur?
3 katlı bir koruma bileşeni kullanılarak solid-state bellekler korunur. Cihazın ağırlık, basınç ve sıcaklığa dayanması gereklidir. Bunlar en içten dışa doğru açıklanacak olursa;
Alüminyum kaplama: Kartların çevresinde ince bir alüminyum kaplama vardır.
Isı yalıtımı: Kuru malzemeler kullanılarak 2,5 cm kalınlığında bir kaplama yapılır. Bu katman ısıdan koruma sağlar.
Paslanmaz çelik: Yalıtım malzemesini korumak için 0,64 cm kalınlığında paslanmaz çelik kullanılır. Çeliğin yanı sıra titanyum da kullanılabilir.
Karakutu içindeki bilgiler silinebilir mi?
Sivil uçaklarda pilotların karakutulara erişimi yoktur. Yetkili kişiler tarafından kontrolü yapılmaktadır. Askeri uçaklarda verilen görevler doğrultusunda düşman hattının uçağı ele geçirmesine karşın pilotlar tarafından karakutunun bilgileri silinebilmektedir.
Son düzenleme: