Kimya Sözlüğü - (F-Y)
F
Fahrenheit (°F) : Suyun donma noktasını 32 ve kaynama noktasını 212 olarak kabul eden sıcaklık birimidir.
Faraday yasaları : Devreden geçen yük ile anot ve katotta açığa çıkan maddelerin miktarları arasında bir ilişki vardır. Bu konudaki kurallar Faraday yasaları olarak bilinir.
Fisyon (bölünme) tepkimeleri : Büyük kütle numaralı atomların hızlandırılmış nötronlarla bombardımanı sonucu daha küçük atomlara bölünme tepkimesidir. Atom bombası bu esasa dayanır.
Fiziksel özellik : Maddenin dış yapısıyla ilgili özelliklerine fiziksel özellik, dış yapısıyla ilgili değişmeye de fiziksel değişme denir. Bir maddenin renk, koku ve tadının değişmesi, kaynaması, erimesi, buharlaşması, çözünmesi, hal değiştirmesi… fiziksel değişmeye örnektir.
Füzyon (kaynaşma) tepkimeleri : Küçük atomların kaynaştırılarak büyük atomların meydana getirildiği çekirdek tepkimesidir. Hidrojen bombası bu esasa dayanır.
G
Gama ışıması : Radyoaktif bozunma sırasında enerji yüklü olarak kalmış olan atom fazla enerjisini ¡ ışını şeklinde yayınlar. ¡ ışınları çok yüksek enerjili elektromagnetik dalgalardır. ¡ ışıması yapan atomun proton sayısı değişmez, nötron sayısı değişmez, çekirdek enerjisinde azalma olur.
Gay-Lassac yasası : Sabit hacimdeki bilirli bir miktar gazın basıncı, mutlak sıcaklıkla doğru orantılı olarak değişir.
Gaz : Tanecikleri arasında büyük boşluklar bulunan, bulundukları kabı tamamen doldurabilen ve karıştırıldıklarında her oranda karışabilen akışkanlara gaz denir.
Gaz kanunları : Gazların basınç, hacim, sıcaklık ve mol sayısı nicelikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesine gaz kanunları denir.
H
Hacim (V) : Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir.
Hal değişimi : Atomları arasındaki kimyasal bağları zayıf olan maddelerin ısı alması ya da ısı vermesi sonucu fiziksel durumlarının değişmesine hal değişimi denir.
Heterojen karışım : Madde dağılımı ve özellikleri her yerinde aynı olmayan karışımlardır. Örnek : Ayran, meyve suyu, süt, çamurlu su, toprak, yağlı su…
Hidrokarbon : Alkenlere içerdikleri pi (p ) bağından dolayı doymamış hidrokarbon denir.
Hidrojen bağı : Hidrojenin F, O, N gibi elektron ilgisi büyük atomlarla oluşturduğu bileşiklerin sıvılarında molekülleri bir arada tutan bağlara hidrojen bağı adı verilir. HF, H2O, NH3 gibi polar bileşiklerde hidrojen bağları bulunur.
Hidroliz : Bir tuzun suda çözünerek kendisini oluşturan asit veya baza ayrışmasına hidroliz denir.
Homojen karışım : Madde dağılımı ve özellikleri her yerinde aynı olan karışımlardır. (Çözeltiler, alaşımlar, gaz karışımları v.s.) Homojen karışımda karışan madde çeşitleri gözle ayırt edilemezler. Örnek : tuzlu su, çay, kolonya, kaynak suyu…
I
Isı (Q) : Bir maddenin moleküllerinin kinetik enerjileri toplamına ısı denir. Isı aynı zamanda bir enerji türüdür ve skaler büyüklüktür.
Isıl genleşme : Isıtılan bir cismin boyu, hacmi ve yüzeyi değişir. Bu değişim ısıl genleşme olarak adlandırılır.
İ
İdeal gazlar : Aralarındaki etkileşimleri ihmal edilen gazlara ideal gazlar denir.
İndikatör : Bakınız : Ayıraç.
İndirgenme : Bir maddenin elektron kazanmasına indirgenme denir. Elektron alan bir atom ya da iyonun değerliği küçülür.
İnorganik bileşikler : Normalde doğada hazır bulunan bileşiklerdir. Doğada bulunan element çeşitlerinin etkileşmesi sonucu oluşur. Asitler, bazlar, tuzlar, oksitler… birer inorganik bileşiktir.
İyon : Elektron alış - verişi sonucu oluşan (+) veya (-) yüklü atom ya da atom gruplarına iyon denir.
İyonik bağ : (+) yüklü ************l atomlarıyla (-) yüklü ************l atomlarının birleşmesini sağlayan bağ çeşididir. İyonik bağları (+) ve (-) iyon grupları birbirini çekerek oluştururlar. İyonik bağ etkisiyle iyonik tuzlar oluşur.
İzomer : Molekül formülü aynı yapı formülü farklı maddelere izomer denir.
İzotop : Atom numaraları aynı kütle numaraları (nötron sayıları) farklı olan atomlara izotop atomlar denir.
J
Joule (J) : 0,239 g suyun sıcaklığını 1°C artırmak için gerekli olan ısıya 1 Joule denir.
K
Kalori : 1 g saf suyun sıcaklığını 14,5°C den 15,5°C ye artıran ısı miktarına kalori denir.
Kalorimetre : Isı miktarını ölçmek için kullanılan araçlara kalorimetre denir.
Karakteristik özellik : Miktara bağlı olmayan sadece o maddeye has olan özelliklere ayırt edici (karakteristik) özellikler denir.
Karışım : İki ya da daha çok saf maddenin karışması ile oluşan madde topluluklarına karışım denir.
Katot : İndirgenmenin olduğu elektrottur.
Katyon : Elektrolitteki pozitif iyonlara denir.
Kaynama sıcaklığı : Sıvı haldeki maddenin gaz haline geçmeye başladığı sıcaklık noktasına kaynama sıcaklığı denir.
Kelvin (K) : Madde moleküllerinin titreşimlerinin durduğu sıcaklık noktasını sıfır olarak kabul eden bir sıcaklık birimidir.
Ketonlar : Karbonil grubunda iki alkil grubu bağlanmış bulunan ve aynı karbon sayılı aldehitlerle izomer olan organik bileşiklerdir.
Kısmi basınç : Bir gaz karışımında bulunan gazlardan her birinin, bulundukları kaba tek başlarına yaptıkları basınca kısmi basınç denir.
Kimyasal Bağ : Maddeler atom veya moleküllerin birleşmesiyle oluşur. Maddeleri oluşturan atom ve molekülleri bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağ denir.
Kimyasal olay : Maddelerin birbirleriyle etkileşerek başka maddelere dönüşmesine kimyasal olay denir. Kimyasal olayda yeni ürünler oluştuğu için kullanılan maddelerin özellikleri kaybolur. Kimyasal olaylar arasında element ya da bileşikler arasında gerçekleşen elektriksel etkileşmeye de kimyasal reaksiyon denir. Kimyasal reaksiyonlarda; reaksiyonda kullanılan maddelere giren (reaktif) denirken, reaksiyon sonucu oluşan yeni maddelere de ürün adı verilir. Reaksiyona giren ve sonuçta oluşan ürün maddeler birbirinden farklıdır.
Kovalent Bağ : (+) ve (-) yüklere sahip aynı ya da farklı a************l atomları arasında oluşan bağ çeşididir.
Kütle (m) : Madde miktarına kütle denir. Bir cismin sahip olduğu değişmez madde miktarıdır. Kütle birimleri kilogram ve (kg) ve gram (g) dir.
Kütlenin Korunumu : Reaksiyona giren maddelerin toplam kütlesi, reaksiyon sonucu oluşan ürünlerin toplam kütlesine eşittir. Bu ilkeye kütlenin korunumu kanunu denir.
Kütle numarası : Kütle numarası = Proton sayısı + Nötron sayısı
M
Madde : Kütlesi hacmi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Maddeler katı, sıvı ve gaz olarak üç değişik halde bulunur. Örneğin, buz katı, su sıvı, su buharı ise gaz halindedir. Bütün maddelerin eylemsizlik özelliği vardır. Bütün maddelerin hacmi ve kütlesi vardır. Bütün maddeler tanecikli bir yapıya sahiptir.
Manometre : Kapalı kaptaki gazın basıncını ölçmeye yarayan araçlara manometre denir.
************lik bağ : ************llerin saf halleri ile alaşımlarında ************l atomlarını bir arada tutan kuvvetlere ************lik bağ adı verilir.
Molalite (molal derişim) : 1kg çözücüde çözünen maddenin mol sayısına molal derişim denir.
Molekül : Aynı ya da farklı cins atomların birleşmesiyle oluşan bileşik birimlerine molekül denir. Bileşiklerin tüm özelliklerini taşıyan en küçük birimlerine molekül adı verilir. Moleküller birden fazla atomdan oluşan bağımsız taneciklerdir.
Monoalkoller : Bileşik iskeletinin herhangi bir yerinde tek bir tane –OH bulunduran alkollerdir.
N
Nötron ışıması : Bu ışımayla atomun çekirdeğinden 1 nötron fırlatılır. Bu ışımada atomun proton sayısı değişmez, nötron sayısı 1 azalır. Böylece bozunan elementin izotopu oluşur.
Nötürleşme : Asitler bazlarla birleşerek tuz ve su oluştururlar. Bu olaya nötürleşme denir.
Nükleer enerji : Atom çekirdeğindeki birleşme ve bölünme tepkimeleri sırasında çok yüksek enerji açığa çıkar. Bu enerjiye Nükleer enerji denir.
O
Oksit : Elementlerin oksijenle oluşturmuş oldukları bileşiklere oksit denir. Flor ve soygazlar oksit oluşturmazlar. Genellikle ************llerin oksitlerine bazik oksit, a************llerin oksitlerine asit oksit denir.
Oluşum entalpisi : Moleküllerin, elementlerinden oluşumu sırasında alınan ya da verilen ısıya oluşum entalpisi denir.
Organik bileşikler : Canlı organizmalar tarafından oluşturulan bileşiklerdir. Proteinler, şekerler, yağlar, vitaminler … bu gruba girer.
Organik kimya : Karbon elementinin hidrojenli bileşiklerini inceleyen kimya dalına organik kimya adı verilir.
Ö
Özkütle (Yoğunluk) (d) : Bir maddenin birim hacminin kütlesine öz kütle denir. Özkütle maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Özkütle birimleri kütle ve hacim birimlerine bağlı olarak değişir. Saf bir maddenin aynı ortamdaki tüm miktarlarının öz kütleleri eşittir. Kütlesi sabit olan bir maddenin ısıtıldıkça hacmi artar, öz kütlesi azalır.
P
Pascal (pa) :1m2 lik yüzeye dik olarak etki eden kuvvet 1 N ise bu yüzeydeki basınç 1 pascal (paskal) olur.
Periyodik tablo : Periyodik cetvel, elementleri gösteren ve özellikleriyle ilgili bilgi veren bir tablodur. Bu tabloda elementler belirli bir düzene göre sıralanmıştır. Yatay sıralara periyot, düşey sıralara ise grup adı verilir. Aynı gruptaki elementler birbirleriyle benzer özellik gösterirler. Aynı periyottaki elementler aynı yörünge sayısına sahiptir. Periyotlar cetvelinin en sağındaki düşey grupta yer alan elementlere soygaz (asal gaz) adı verilir. Bu elementler çok kararlıdır.
Pil : Kendiliğinden gerçekleşen bir kimyasal tepkime sonucunda açığa çıkan enerjiyi elektrik enerjisine çeviren araçlardır.
Polialkoller : Bileşik iskeletinin değişik yerlerinde farklı C atomları üzerinde olmak şartı ile birden fazla –OH içeren bileşiklerdir.
Polimerleşme : Küçük alken moleküllerindeki pi (p) bağlarının açılması ile serbest kalan moleküllerin binlercesinin bir araya gelerek uzun zincirler oluşturması olayına polimerleşme adı verilir.
Primer alkoller : -OH grubunun bağlı olduğu C atomuna iki tane H atomu bağlanmış ise bu alkol primer (birincil) alkoldür. Ancak metil alkolde –OH nin bağlı olduğu C atomuna 3 H bağlı olduğu halde primer alkoldür.
R
Radyoaktiflik : Çekirdeği kararsız olan elementlerin kararlı çekirdek oluşturmak için ışın yayınlamaları olayına radyoaktiflik, bu elementlere de radyoaktif elementler denir.
Reaksiyon (kimyasal tepkime) denklemi : Kimyasal değişime giren ve çıkan maddelerin atom ve tür sayılarını gösteren semboller topluluğuna kimyasal tepkime denklemi veya reaksiyon denklemi adı verilir.
Rezonans (çok merkezli bağ) : Bir molekülün değişik şekillerde gösterimine rezonans adı verilir.
S
Sabit kütle oranları yasası : Bir bileşiği oluşturan elementlerin ve bileşiğin kütleleri arasında daima sabit bir oran vardır. Bileşiğin miktarı ve değişik tepkimelerden eldesi sabit oranı değiştirmez.
Saf madde : Eritme, buharlaştırma, mıknatısla ayırma, eleme, süzme, ayıklama… gibi ayrıcı yöntemlerle kendisinden daha basit yapılara ayrılamayan maddelere saf maddeler denir. Örnek : Şeker, alkol, demir, oksijen.
Sekonder alkoller : -OH grubunun bağlı olduğu C atomuna bir tane H ve iki tane alkil grubu bağlı ise bu alkol sekonder ikincil alkoldür.
Sentez : İki farklı maddenin birleşerek kendi özelliklerini kaybedip yeni özellikte bir madde meydana getirmesi olayına sentez denir. Sentez olaylarında yeni özellikte bileşik çeşitleri elde edilir.
Seyreltik çözelti : Çözücüsü çok olup, çözüneni az olan çözeltilerdir.
Sıcaklık : Bir maddenin bir molekülünün ortalama kinetik enerjisini ifade eden büyüklüktür. Sıcaklık, bir enerji türü değildir ve skaler büyüklüktür.
Soğurma : Işınların, madde üzerinde tutularak ısıya dönüşmesi olayına soğurma veya absorbsiyon denir. Soğurucu maddeler, çabuk ısınırlar. Yansıtıcı maddeler ise, soğurma çok az olduğu için fazla ısınmazlar.
Süblimleşme : Bir katı maddenin sıvı hale geçmeden doğrudan gaz haline geçmesine süblimleşme denir. Örnek : Naftalin normal şartlar altında katı halden direk olarak buharlaşarak gaz haline geçer.
Süspansiyon : Katı+sıvı heterojen karışımlarının özel adıdır. Bir katının sıvı içinde çözünmeden kalmasına denir. Örnek Tebeşir tozu + su karışımı, ayran, kireçli su, çamurlu su, petrol… gibi.
T
Tampon çözeltiler : Bazı çözeltilere az miktarda asit, baz ve su eklendiğinde pH’ı önemli ölçüde değişmez. Bu tür çözeltilere tampon çözeltiler denir.
Tansiyon (Kan basıncı) : Kalpten atardamarlara pompalanan kanın bu damarlara yaptığı basınca tansiyon veya kan basıncı denir.
Tepkime entalpisi : Tepkimelerde bağların kırılması için verilmesi gereken enerji ile yeni bağların oluşumu sırasında açığa çıkan enerji arasındaki fark, tepkime ısısını verir. Buna tepkime entalpisi de denir.
Termometre : Sıcaklığı ölçmeye yarayan cihazlara termometre denir.
Tersiyer alkoller : -OH grubunun bağlı olduğu C atomuna H atomu bağlı olmayıp üç tane alkil grubu bağlı ise bu alkol tersiyer alkoldür.
Tuz : Asit ve bazların nötürleşmesinden meydana gelir. Asitlerin (-) grupları (anyon) ile bazların (+) grupları (katyon) nın birleşmesiyle oluşan iyonik katılara tuz denir.
Y
Yakacak : Yandıklarında çevrelerine ısı veren tüm maddelere yakacak denir. Yakacağın diğer adı da yakıttır.
Yanma ısısı : Katı ve sıvı yakacakların bir kilogramının, gaz yakacakların ise bir metreküpünün verdiği ısıya yanma ısısı denir. Yakıtların yanması sırasında kimyasal enerji, ısı enerjisine dönüşür.
Yoğunlaşma sıcaklığı : Gaz halindeki bir maddenin ısı enerjisi vererek sıvı hale geçmeye başladığı sıcaklık noktasına yoğunlaşma sıcaklığı denir.
Yükseltgenme : Bir maddenin elektron kaybetmesine yükseltgenme denir. Elektron veren atom veya iyonun değerliği büyür.
F
Fahrenheit (°F) : Suyun donma noktasını 32 ve kaynama noktasını 212 olarak kabul eden sıcaklık birimidir.
Faraday yasaları : Devreden geçen yük ile anot ve katotta açığa çıkan maddelerin miktarları arasında bir ilişki vardır. Bu konudaki kurallar Faraday yasaları olarak bilinir.
Fisyon (bölünme) tepkimeleri : Büyük kütle numaralı atomların hızlandırılmış nötronlarla bombardımanı sonucu daha küçük atomlara bölünme tepkimesidir. Atom bombası bu esasa dayanır.
Fiziksel özellik : Maddenin dış yapısıyla ilgili özelliklerine fiziksel özellik, dış yapısıyla ilgili değişmeye de fiziksel değişme denir. Bir maddenin renk, koku ve tadının değişmesi, kaynaması, erimesi, buharlaşması, çözünmesi, hal değiştirmesi… fiziksel değişmeye örnektir.
Füzyon (kaynaşma) tepkimeleri : Küçük atomların kaynaştırılarak büyük atomların meydana getirildiği çekirdek tepkimesidir. Hidrojen bombası bu esasa dayanır.
G
Gama ışıması : Radyoaktif bozunma sırasında enerji yüklü olarak kalmış olan atom fazla enerjisini ¡ ışını şeklinde yayınlar. ¡ ışınları çok yüksek enerjili elektromagnetik dalgalardır. ¡ ışıması yapan atomun proton sayısı değişmez, nötron sayısı değişmez, çekirdek enerjisinde azalma olur.
Gay-Lassac yasası : Sabit hacimdeki bilirli bir miktar gazın basıncı, mutlak sıcaklıkla doğru orantılı olarak değişir.
Gaz : Tanecikleri arasında büyük boşluklar bulunan, bulundukları kabı tamamen doldurabilen ve karıştırıldıklarında her oranda karışabilen akışkanlara gaz denir.
Gaz kanunları : Gazların basınç, hacim, sıcaklık ve mol sayısı nicelikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesine gaz kanunları denir.
H
Hacim (V) : Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir.
Hal değişimi : Atomları arasındaki kimyasal bağları zayıf olan maddelerin ısı alması ya da ısı vermesi sonucu fiziksel durumlarının değişmesine hal değişimi denir.
Heterojen karışım : Madde dağılımı ve özellikleri her yerinde aynı olmayan karışımlardır. Örnek : Ayran, meyve suyu, süt, çamurlu su, toprak, yağlı su…
Hidrokarbon : Alkenlere içerdikleri pi (p ) bağından dolayı doymamış hidrokarbon denir.
Hidrojen bağı : Hidrojenin F, O, N gibi elektron ilgisi büyük atomlarla oluşturduğu bileşiklerin sıvılarında molekülleri bir arada tutan bağlara hidrojen bağı adı verilir. HF, H2O, NH3 gibi polar bileşiklerde hidrojen bağları bulunur.
Hidroliz : Bir tuzun suda çözünerek kendisini oluşturan asit veya baza ayrışmasına hidroliz denir.
Homojen karışım : Madde dağılımı ve özellikleri her yerinde aynı olan karışımlardır. (Çözeltiler, alaşımlar, gaz karışımları v.s.) Homojen karışımda karışan madde çeşitleri gözle ayırt edilemezler. Örnek : tuzlu su, çay, kolonya, kaynak suyu…
I
Isı (Q) : Bir maddenin moleküllerinin kinetik enerjileri toplamına ısı denir. Isı aynı zamanda bir enerji türüdür ve skaler büyüklüktür.
Isıl genleşme : Isıtılan bir cismin boyu, hacmi ve yüzeyi değişir. Bu değişim ısıl genleşme olarak adlandırılır.
İ
İdeal gazlar : Aralarındaki etkileşimleri ihmal edilen gazlara ideal gazlar denir.
İndikatör : Bakınız : Ayıraç.
İndirgenme : Bir maddenin elektron kazanmasına indirgenme denir. Elektron alan bir atom ya da iyonun değerliği küçülür.
İnorganik bileşikler : Normalde doğada hazır bulunan bileşiklerdir. Doğada bulunan element çeşitlerinin etkileşmesi sonucu oluşur. Asitler, bazlar, tuzlar, oksitler… birer inorganik bileşiktir.
İyon : Elektron alış - verişi sonucu oluşan (+) veya (-) yüklü atom ya da atom gruplarına iyon denir.
İyonik bağ : (+) yüklü ************l atomlarıyla (-) yüklü ************l atomlarının birleşmesini sağlayan bağ çeşididir. İyonik bağları (+) ve (-) iyon grupları birbirini çekerek oluştururlar. İyonik bağ etkisiyle iyonik tuzlar oluşur.
İzomer : Molekül formülü aynı yapı formülü farklı maddelere izomer denir.
İzotop : Atom numaraları aynı kütle numaraları (nötron sayıları) farklı olan atomlara izotop atomlar denir.
J
Joule (J) : 0,239 g suyun sıcaklığını 1°C artırmak için gerekli olan ısıya 1 Joule denir.
K
Kalori : 1 g saf suyun sıcaklığını 14,5°C den 15,5°C ye artıran ısı miktarına kalori denir.
Kalorimetre : Isı miktarını ölçmek için kullanılan araçlara kalorimetre denir.
Karakteristik özellik : Miktara bağlı olmayan sadece o maddeye has olan özelliklere ayırt edici (karakteristik) özellikler denir.
Karışım : İki ya da daha çok saf maddenin karışması ile oluşan madde topluluklarına karışım denir.
Katot : İndirgenmenin olduğu elektrottur.
Katyon : Elektrolitteki pozitif iyonlara denir.
Kaynama sıcaklığı : Sıvı haldeki maddenin gaz haline geçmeye başladığı sıcaklık noktasına kaynama sıcaklığı denir.
Kelvin (K) : Madde moleküllerinin titreşimlerinin durduğu sıcaklık noktasını sıfır olarak kabul eden bir sıcaklık birimidir.
Ketonlar : Karbonil grubunda iki alkil grubu bağlanmış bulunan ve aynı karbon sayılı aldehitlerle izomer olan organik bileşiklerdir.
Kısmi basınç : Bir gaz karışımında bulunan gazlardan her birinin, bulundukları kaba tek başlarına yaptıkları basınca kısmi basınç denir.
Kimyasal Bağ : Maddeler atom veya moleküllerin birleşmesiyle oluşur. Maddeleri oluşturan atom ve molekülleri bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağ denir.
Kimyasal olay : Maddelerin birbirleriyle etkileşerek başka maddelere dönüşmesine kimyasal olay denir. Kimyasal olayda yeni ürünler oluştuğu için kullanılan maddelerin özellikleri kaybolur. Kimyasal olaylar arasında element ya da bileşikler arasında gerçekleşen elektriksel etkileşmeye de kimyasal reaksiyon denir. Kimyasal reaksiyonlarda; reaksiyonda kullanılan maddelere giren (reaktif) denirken, reaksiyon sonucu oluşan yeni maddelere de ürün adı verilir. Reaksiyona giren ve sonuçta oluşan ürün maddeler birbirinden farklıdır.
Kovalent Bağ : (+) ve (-) yüklere sahip aynı ya da farklı a************l atomları arasında oluşan bağ çeşididir.
Kütle (m) : Madde miktarına kütle denir. Bir cismin sahip olduğu değişmez madde miktarıdır. Kütle birimleri kilogram ve (kg) ve gram (g) dir.
Kütlenin Korunumu : Reaksiyona giren maddelerin toplam kütlesi, reaksiyon sonucu oluşan ürünlerin toplam kütlesine eşittir. Bu ilkeye kütlenin korunumu kanunu denir.
Kütle numarası : Kütle numarası = Proton sayısı + Nötron sayısı
M
Madde : Kütlesi hacmi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Maddeler katı, sıvı ve gaz olarak üç değişik halde bulunur. Örneğin, buz katı, su sıvı, su buharı ise gaz halindedir. Bütün maddelerin eylemsizlik özelliği vardır. Bütün maddelerin hacmi ve kütlesi vardır. Bütün maddeler tanecikli bir yapıya sahiptir.
Manometre : Kapalı kaptaki gazın basıncını ölçmeye yarayan araçlara manometre denir.
************lik bağ : ************llerin saf halleri ile alaşımlarında ************l atomlarını bir arada tutan kuvvetlere ************lik bağ adı verilir.
Molalite (molal derişim) : 1kg çözücüde çözünen maddenin mol sayısına molal derişim denir.
Molekül : Aynı ya da farklı cins atomların birleşmesiyle oluşan bileşik birimlerine molekül denir. Bileşiklerin tüm özelliklerini taşıyan en küçük birimlerine molekül adı verilir. Moleküller birden fazla atomdan oluşan bağımsız taneciklerdir.
Monoalkoller : Bileşik iskeletinin herhangi bir yerinde tek bir tane –OH bulunduran alkollerdir.
N
Nötron ışıması : Bu ışımayla atomun çekirdeğinden 1 nötron fırlatılır. Bu ışımada atomun proton sayısı değişmez, nötron sayısı 1 azalır. Böylece bozunan elementin izotopu oluşur.
Nötürleşme : Asitler bazlarla birleşerek tuz ve su oluştururlar. Bu olaya nötürleşme denir.
Nükleer enerji : Atom çekirdeğindeki birleşme ve bölünme tepkimeleri sırasında çok yüksek enerji açığa çıkar. Bu enerjiye Nükleer enerji denir.
O
Oksit : Elementlerin oksijenle oluşturmuş oldukları bileşiklere oksit denir. Flor ve soygazlar oksit oluşturmazlar. Genellikle ************llerin oksitlerine bazik oksit, a************llerin oksitlerine asit oksit denir.
Oluşum entalpisi : Moleküllerin, elementlerinden oluşumu sırasında alınan ya da verilen ısıya oluşum entalpisi denir.
Organik bileşikler : Canlı organizmalar tarafından oluşturulan bileşiklerdir. Proteinler, şekerler, yağlar, vitaminler … bu gruba girer.
Organik kimya : Karbon elementinin hidrojenli bileşiklerini inceleyen kimya dalına organik kimya adı verilir.
Ö
Özkütle (Yoğunluk) (d) : Bir maddenin birim hacminin kütlesine öz kütle denir. Özkütle maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Özkütle birimleri kütle ve hacim birimlerine bağlı olarak değişir. Saf bir maddenin aynı ortamdaki tüm miktarlarının öz kütleleri eşittir. Kütlesi sabit olan bir maddenin ısıtıldıkça hacmi artar, öz kütlesi azalır.
P
Pascal (pa) :1m2 lik yüzeye dik olarak etki eden kuvvet 1 N ise bu yüzeydeki basınç 1 pascal (paskal) olur.
Periyodik tablo : Periyodik cetvel, elementleri gösteren ve özellikleriyle ilgili bilgi veren bir tablodur. Bu tabloda elementler belirli bir düzene göre sıralanmıştır. Yatay sıralara periyot, düşey sıralara ise grup adı verilir. Aynı gruptaki elementler birbirleriyle benzer özellik gösterirler. Aynı periyottaki elementler aynı yörünge sayısına sahiptir. Periyotlar cetvelinin en sağındaki düşey grupta yer alan elementlere soygaz (asal gaz) adı verilir. Bu elementler çok kararlıdır.
Pil : Kendiliğinden gerçekleşen bir kimyasal tepkime sonucunda açığa çıkan enerjiyi elektrik enerjisine çeviren araçlardır.
Polialkoller : Bileşik iskeletinin değişik yerlerinde farklı C atomları üzerinde olmak şartı ile birden fazla –OH içeren bileşiklerdir.
Polimerleşme : Küçük alken moleküllerindeki pi (p) bağlarının açılması ile serbest kalan moleküllerin binlercesinin bir araya gelerek uzun zincirler oluşturması olayına polimerleşme adı verilir.
Primer alkoller : -OH grubunun bağlı olduğu C atomuna iki tane H atomu bağlanmış ise bu alkol primer (birincil) alkoldür. Ancak metil alkolde –OH nin bağlı olduğu C atomuna 3 H bağlı olduğu halde primer alkoldür.
R
Radyoaktiflik : Çekirdeği kararsız olan elementlerin kararlı çekirdek oluşturmak için ışın yayınlamaları olayına radyoaktiflik, bu elementlere de radyoaktif elementler denir.
Reaksiyon (kimyasal tepkime) denklemi : Kimyasal değişime giren ve çıkan maddelerin atom ve tür sayılarını gösteren semboller topluluğuna kimyasal tepkime denklemi veya reaksiyon denklemi adı verilir.
Rezonans (çok merkezli bağ) : Bir molekülün değişik şekillerde gösterimine rezonans adı verilir.
S
Sabit kütle oranları yasası : Bir bileşiği oluşturan elementlerin ve bileşiğin kütleleri arasında daima sabit bir oran vardır. Bileşiğin miktarı ve değişik tepkimelerden eldesi sabit oranı değiştirmez.
Saf madde : Eritme, buharlaştırma, mıknatısla ayırma, eleme, süzme, ayıklama… gibi ayrıcı yöntemlerle kendisinden daha basit yapılara ayrılamayan maddelere saf maddeler denir. Örnek : Şeker, alkol, demir, oksijen.
Sekonder alkoller : -OH grubunun bağlı olduğu C atomuna bir tane H ve iki tane alkil grubu bağlı ise bu alkol sekonder ikincil alkoldür.
Sentez : İki farklı maddenin birleşerek kendi özelliklerini kaybedip yeni özellikte bir madde meydana getirmesi olayına sentez denir. Sentez olaylarında yeni özellikte bileşik çeşitleri elde edilir.
Seyreltik çözelti : Çözücüsü çok olup, çözüneni az olan çözeltilerdir.
Sıcaklık : Bir maddenin bir molekülünün ortalama kinetik enerjisini ifade eden büyüklüktür. Sıcaklık, bir enerji türü değildir ve skaler büyüklüktür.
Soğurma : Işınların, madde üzerinde tutularak ısıya dönüşmesi olayına soğurma veya absorbsiyon denir. Soğurucu maddeler, çabuk ısınırlar. Yansıtıcı maddeler ise, soğurma çok az olduğu için fazla ısınmazlar.
Süblimleşme : Bir katı maddenin sıvı hale geçmeden doğrudan gaz haline geçmesine süblimleşme denir. Örnek : Naftalin normal şartlar altında katı halden direk olarak buharlaşarak gaz haline geçer.
Süspansiyon : Katı+sıvı heterojen karışımlarının özel adıdır. Bir katının sıvı içinde çözünmeden kalmasına denir. Örnek Tebeşir tozu + su karışımı, ayran, kireçli su, çamurlu su, petrol… gibi.
T
Tampon çözeltiler : Bazı çözeltilere az miktarda asit, baz ve su eklendiğinde pH’ı önemli ölçüde değişmez. Bu tür çözeltilere tampon çözeltiler denir.
Tansiyon (Kan basıncı) : Kalpten atardamarlara pompalanan kanın bu damarlara yaptığı basınca tansiyon veya kan basıncı denir.
Tepkime entalpisi : Tepkimelerde bağların kırılması için verilmesi gereken enerji ile yeni bağların oluşumu sırasında açığa çıkan enerji arasındaki fark, tepkime ısısını verir. Buna tepkime entalpisi de denir.
Termometre : Sıcaklığı ölçmeye yarayan cihazlara termometre denir.
Tersiyer alkoller : -OH grubunun bağlı olduğu C atomuna H atomu bağlı olmayıp üç tane alkil grubu bağlı ise bu alkol tersiyer alkoldür.
Tuz : Asit ve bazların nötürleşmesinden meydana gelir. Asitlerin (-) grupları (anyon) ile bazların (+) grupları (katyon) nın birleşmesiyle oluşan iyonik katılara tuz denir.
Y
Yakacak : Yandıklarında çevrelerine ısı veren tüm maddelere yakacak denir. Yakacağın diğer adı da yakıttır.
Yanma ısısı : Katı ve sıvı yakacakların bir kilogramının, gaz yakacakların ise bir metreküpünün verdiği ısıya yanma ısısı denir. Yakıtların yanması sırasında kimyasal enerji, ısı enerjisine dönüşür.
Yoğunlaşma sıcaklığı : Gaz halindeki bir maddenin ısı enerjisi vererek sıvı hale geçmeye başladığı sıcaklık noktasına yoğunlaşma sıcaklığı denir.
Yükseltgenme : Bir maddenin elektron kaybetmesine yükseltgenme denir. Elektron veren atom veya iyonun değerliği büyür.
