Linux İşletim Sistemi
Linux, kullanıcılarıyla buluştuğu 1991 yılından beri kendine saygın bir yer edinmiş ve haklı bir kullanım yaygınlığı bulmuştur. Linux, diğer UNIX türevlerine benzer şekilde çok kullanıcılı, çok görevli bir işletim sistemidir. Diğer UNIX'lerin aksine Internet üzerinden ücretsiz dağıtılması, hızla gelişmesini sağlamış, dünya üzerinde milyonlarca (1999 yılı tahminlerine göre 15 milyon) destekçisi olmasına neden olmuştur.
Linux, geniş bir donanım desteği ile geliyor ve 16 işlemciye kadar verdiği destekle yüksek oranda ölçeklendirilebilirlik sunuyor. 386 ve üzeri tüm işlemcilerde çalıştığı gibi 1992'den beri sürat rekorunu elinde bulunduran Alpha işlemcilerde de rahatlıkla kurulabiliyor.
Linux ücretsiz olarak dağıtılıyor. Bunun anlamı, Internet'ten kaynak kodu da dahil olmak üzere çekirdek kodunu indirebilir ve derleyebilirsiniz. Sadece çekirdeğini değil, GNU lisansı altında verilen onbinlerce yazılım da ücretsiz temin edilebiliyor. Kaynak kodunun, işletim sistemiyle birlikte verilmesinin büyük önemi var. Serbest yazılım felsefesi içindeki özgürlük, size elinizdeki yazılımı yazar isim hakkını gözeterek değiştirme ve yeniden dağıtma hakkı verir.
Linux'un gelişmiş grafik arayüzü, görsel uygulamaların çalıştırılması için hızlı bir ortam oluşturuyor. Kolay uygulama geliştirme araçları, ağ üzerinden veri iletişimini, kullanıcıyla etkileşimi, veri tabanı yaratılmasını ve yönetimini, web uygulamalarını çok kolay bir hale getiriyorlar.
Linux'u alırken yanında gelen uygulama yazılımları artık tam teşekküllü denilecek kadar geniş ve gelişmiş yapıdadır. Birkaç yıl öncesine kadar sıkıntısı hissedilen uygulama yazılımları, birer birer boy göstermeye başladılar.
Linux, aynı disk üzerindeki işletim sistemleriyle uyum içinde çalışabilir. Bilgisayarın açılışı esnasında dilediğiniz sistemden başlayabilirsiniz. Linux'un DOS, FAT16, FAT32 dosya sistemi uyumluluğu yanında DOS programlarını çalıştırmak için DOSEMU, Windows programlarını çalıştırmak için VMware, Wabi ve Wine programları vardır.
Aşağıda Linux'un temel parçalarını ve bunların özelliklerini göreceğiz.
Çekirdek : Linux'un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılabilir. Çekirdeğin adı "Linux"tur, ancak pek çok kişi tarafından tüm dağıtıma verilen ismin "Linux" olduğu zannedilir. Dünya üzerindeki dağıtımlar 1999 itibariyle 40'ın üzerindedir. Ancak hepsi aynı çekirdeği kullanır, değişen tek şey dosya ve dizin yapısı, dağıtıma giren belgeler, paketler, dağıtımın fiyatı ve dağıtımın hedeflediği kullanıcılardır.
Birden çok kullanıcı desteklemesi : Linux, dizayn aşamasından bu yana hep birden çok kullanıcıyı desteklemek amacıyla yazılmış ve buna göre programlanmıştır.
Birden çok görevin aynı anda yapılması : Linux, birden çok görevin aynı anda yapılmasına olanak veren bir sistemdir.
Kararlılık : Linux, 1.0 sürümünün Internet sitelerine konulduğu 14 Mart 1994 yılından beri beta denemelerini geçmiş ve kararlı bir yapıya bürünmüştür.
Çok işlemcili SMP desteği : Linux'ta Intel ve SPARC platformlarında mevcuttur. Sürüm numarası 2.0 ile başlayan SMP çekirdekler açılırken sistemde kaç tane işlemci olduğunu bulur ve buna göre kendisini ayarlar.
Linux ve ağ teknolojileri : Linux, doğrudan doğruya Internet'e hazır olarak bağlanabilmesi için TCP/IP desteği ile gelir. Bu sayede TCP/IP konuşan diğer bilgisayarlarla ve işletim sistemleriyle rahatça anlaşabilir. TCP/IP'nin yanında NetBEUI, Samba (Windows makinalarının birbirleriyle konuşmak için kullandıkları protokol), Appletalk (Macintosh) gibi protokoller de desteklenir.
Güvenlik mekanizması : Linux, 386 ve üstü işlemcilerda korumalı kipte (protected mode) çalışır. Böylece bu kipin özelliklerinden sonuna kadar faydalanır.
Grafik arabirimi : X Window (kısaca X) adı verilen ve MIT'te geliştirilen grafik arayüzü, Linux'ta sadece metin ekranda çalışmak istemeyen kullanıcılar için ilginç sayılabilecek bir yazılımdır. X altında farklı ruhlara hitap eden, değişik görüntüler sunan pek çok pencere denetleyici vardır.
Donanım Gereksinimleri
Linux'un daha önce de belirttiğimiz gibi donanımdan sonuna kadar faydalanması neticesinde son derece düşük donanım maliyeti vardır. Desteklediği kartlar piyasada her an bulunabilir cinstendir.
En Düşük Donanım İhtiyacı
386 SX/16 işlemci ve 4Mb RAM
En az 150 Mb boş disk bölümü ve bir takas bölümü
Kullanılabilir Donanım İhtiyacı
Bir Pentium işlemci
32Mb RAM
En az 300 Mb boş sabit disk alanı ve bir takas alanı
İyi bir grafik ekran görüntüsü alabilmek için en az 1 ya da 2Mb bellekli ekran kartı
Fare (PS/2, Microsoft, Mouseman)
Desteklenen Donanımlar
CPU (MİB - Merkezi İşlem Birimi)
386 ve üzeri Intel uyumlu tüm işlemciler (386, 486, Pentium, PentiumII, Pentium Pro, Celeron ve türevleri) ile değişik üreticilerin dağıttığı Intel uyumlu işlemcilerde (AMD, Cyrix) Linux sorunsuz olarak çalışabilir. Amiga'larda kullanılan Motorola işlemcilerde de (68020, 68030, 68040 ve 68060) Linux çalışabiliyor. Bunların yanında daha gelişmiş sayılan DEC Alpha, SPARC, StrongARM, MIPS, HP PA-RISC ve PowerPC (Macintosh'larda kullanılan) işlemcilerde de Linux kurulmuştur.
Mimari
ISA, EISA, VESA ve MCA (IBM PS/2'lerde kullanılan Micro Channel Architecture) mimarilerindeki anakartlar desteklenir. Yerel veri yollarından VLB ve PCI da Linux ile sorun çıkartmadan çalışacaklardır.
Bellek
Teorik olarak 4GB'a kadar RAM desteklenmektedir.
Sabit Disk
EIDE ve IDE diskler ile MFM ve RLL'e sahip 8 ve 16 bitlik sabit disk denetleyicileri Linux tarafından desteklenir. Benzer şekilde SCSI denetleyicisi desteklenen (Advansys, Adaptec AHA 1542, 1522, 1740, 27xx ve 29xx gibi) tüm SCSI sabit disk ve CD-ROM'larla Linux altında çalışabilirsiniz. CD-ROM aygıtlarından Matsushita/Panasonic, Mitsumu, Sony, Soundblaster, Toshiba ve ATAPI gibi türler de desteklenenler arasındadır.
Ekran
Metin ekranlarda SVGA, VGA, EGA, CGA veya Hercules kartlar ile X Window grafik ekranı altında S3, ATI Mach8/32/64, Trident, ET3000/4000, Paradise, Cirrus Logic gibi kartlar desteklenir.
Ağ Kartları
Onlarca tip ethernet kartı desteklenir ve halen bu liste gittikçe artmaktadır. 3COM, WaveLAN, Western Digital, D-Link, Intel, DEC, HP, AMD, Zenith firmalarının ürettiği kartların çok büyük bir çoğunluğu tanınabilir. Genellikle en sık kullanılan ethernet kartları NE2000 ve 3COM uyumlulardır.
16450 ve 16550 UART tabanlı seri kartlar ve tüm asenkron modemler Linux altında çalışır. Internal (makinanın içine takılan) veya external (makinanın dışında duran) modemler ile Linux yardımıyla Internet'e bağlanabilirsiniz. Winmodem'leri Linux ile birlikte kullanamazsınız. ISA modemler Linux ile sorunsuzca çalışır.
Ses Kartları
Linux, SoundBlaster, ProAudio Spectrum, Gravis Ultrasound, AWE 32/64 gibi ses kartlarını destekler.
Yazıcılar
Linux'un yazıcı desteği nispeten kısıtlıdır. Windows uyumlu olduğu söylenen birtakım yazıcılar Linux altında çalışmazlar. Aslında temel bir kural olarak şunu belirtebiliriz ki paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici, sürücüsü olduğu sürece Linux tarafından desteklenir. Hatta bir yerel ağ üzerinden bu yazıcılar birden çok makinaya paylaştırılabilir.
Fare
Linux, Microsoft, Mousesystems ve Logitech ¤¤¤¤¤¤ mouse, ATI XL, Logitech ve Microsoft busmouse ile PS/2 mouse desteklenir.
KURULUM İŞLEMLERİ
Slackware Linux kurulumu
Bu bölümde Slackware Linux dağıtımının kurulumu anlatılacak ve kurulum örnek şekillerle desteklenecektir.
Ön hazırlıklar
Kuruluma başlamadan önce birtakım ön hazırlıklardan geçmeniz gerekiyor. Bunlardan kısaca söz edelim.
Genel Bilgisayar Bilgisi
Daha önce, önsözde de belirttiğimiz gibi bilgisayarlar hakkında detaylı olmasa da bazı ön bilgilere sahip olmalısınız. Özellikle bilgisayarın sabit diskinin büyüklüğü (Mb cinsinden), türü (IDE, SCSI), hafıza (Mb cinsinden), CDROM (varsa, IDE veya SCSI olmayan CD sürücülerin modeli) ve farenin tipi bilinmelidir. Bunları bilgisayarı satın aldığınız yerden öğrenebilirsiniz.
Video kartının özelliklerinden ve monitörünüzün tipinden haberdar olmalısınız. Özellikle monitörün hangi ekran çözünürlüğünü destekleyebildiğini öğrenin.
Ağ Bilgisi
Eğer bir ağa bağlı iseniz ağ özelliklerini ve ağa bağlanabilmek için gerekli bilgileri sistem yöneticinizden öğrenin. Slackware kurulumu için bir ağa bağlı olmak zorunda değilsiniz. Aşağıda yazılanlar, bilgisayarınızı Internet'e ethernet kartı yardımıyla bağlamak için gerekli bilgileri içerir. Eğer telefon hattı üzerinden Internet bağlantısı planlıyorsanız aşağıdakilerin hepsi işinize yaramayabilir.
Makinanızın IP adresi : 144.122.72.14 benzeri 4 adet birbirinden nokta karakteriyle ayrılmış rakamlardan oluşmalıdır.
Ağ maskesi : Yine IP adresine benzer şekildedir, genellikle 255.255.255.0 gibi bir rakamdır.
Arayüz (gateway) adresi : Bilgisayarınızın dış dünyaya açılan kapısı
Alan adı sunucusu (DNS) IP adresi : Makine adından IP adresini bulmak için kullanılır.
Alan adı (domain name), örnek olarak gelecek.com.tr
Makine adı (host name), örnek olarak penguen.gelecek.com.tr
Kurulum Yöntemleri
Slackware Linux kurmak için birkaç yolunuz vardır. Bunlardan birini tercih etmelisiniz. En kolay yol CD'den kurulumdur. Eğer BIOS'unuzun CD'den açma özelliği de varsa hiç disket oluşturmanıza gerek kalmadan kuruluma başlayabilirsiniz. Deneyebileceğiniz diğer yollar ise sabit diskten kurulum, ağdan kurulum gibi seçeneklerdir.
Açılış Disketi Oluşturulması
Eski BIOS'ların CD'den açılış desteği vermemesi de mümkün. Bu durumda iki adet açılış disketine ihtiyacınız var.
Dos altında açılış disketi hazırlamak için aşağıdaki yönergeleri takip edin:
D:\dosutils> RAWRITE
Enter disk image source file name: ..\BOODSKS.144\BARE.GZ
Enter target diskette drive: A:
Please insert a formatted diskette into drive A: and press -ENTER- :
Yukarıdaki örnekte, SCSI olmayan sistemler için kullanılabilecek BARE.GZ disket görüntüsünü (root disketi) boş bir diskete yazdırdık. Eğer sisteminizde bir SCSI denetleyici var ise BARE.GZ yerine SCSI.S disket görüntüsünü kullanmalısınız.
Root disketi oluşturmak için kullanmanız gereken görüntü ise COLOR144.GZ dosyası. Yine RAWRITE.EXE programını kullanarak root disketini de oluşturabilirsiniz.
Eğer bir başka Linux sisteminiz varsa, disketin oluşturulması gayet kolaydır. CD'yi bağlayın ve bare.gz dosyasının bulunduğu dizine gelin. Disket sürücüye temiz bir disket yerleştirdikten sonra aşağıdaki komutu verin:
dd if=bare.gz of=/dev/fd0
Root disketi için ise,
dd if=color144.gz of=/dev/fd0
komutlarını vermelisiniz.
Sabit Diskten Kurulum Yapmak İçin
Eğer kurulumu sabit diskinizden yapmayı düşünüyorsanız bunun için bir MSDOS disk bölümüne ihtiyacınız var. Ancak bu bölümün DoubleSpace ile sıkıştırılmamış olmasına dikkat ediniz. İlk olarak sözü edilen bölümde bir dizin oluşturun:
mkdir slackwar
Oluşan bu dizinin altına her disk serisi için A1, A2, .. dizinlerini oluşturun. CD'deki disk serileri içinde bulunan dosyaları bu dizinler altına kopyalayın. Şu anda sabit diskten kurulum için dizinler hazır demektir.
CDROM'dan Kurulum
Eğer CD'den kurulum yapacaksanız sadece boot ve root disketlerine ihtiyacınız olacak. O da BIOS'u CD'den açılışı desteklemeyen kullanıcılar için. Elinizdeki CD otomatik kurulumu destekliyorsa, BIOS'tan gerekli düzenlemeleri yaparak hemen kuruluma geçebilirsiniz.
Kurulum
Bu bölümde kurulum işlemleri adım adım anlatılacaktır.
Bölümlendirme
Öncelikle sabit diskinizde gerekli bölümlendirmeleri yapmalısınız. Eğer diskinizde önceden mevcut başka bir işletim sistemi varsa önce Linux için yer açmalı, ardından gerekli bölümlendirmeleri yapmalısınız. Makineyi açılış disketi veya CD ile açmalısınız. Açılış sırası için gerekli değişiklikleri BIOS ayarları altından yapabilirsiniz. Oluşturduğunuz disk bölümlerini (swap ve native) kurulum sırasında Linux dosya sistemi kopyalanması için formatlamanız gerekecek.
Gerekli Disk Bölümleri
Linux kurmak için en azından iki disk bölümüne gereksiniminiz olacak. Bunlardan biri asıl sistemin kopyalanacağı "native" bölüm, diğeri ise takas alanı olarak görev yapacak "swap" bölümüdür. Takas alan, belleğin yetmediği durumlarda sanal bir bellek olarak görev yapar. İsteğinize göre native bölüm sayısını artırabilir ve Linux'u birden çok disk bölümüne yerleştirebilirsiniz. Disk bölümlendirmeyi yapabileceğiniz çeşitli programlar mevcuttur. Bunlardan en çok kullanılanı fips ve fdisk'dir.
fdisk Kullanarak Bölüm Oluşturulması
Linux sistemini disket ya da CD-ROM yardımıyla açtıktan sonra karşınıza
slackware login:
komut satırı gelecektir. Buraya "root" yazarak giriş yapın.
Ardından bölümlendirme yapmak için fdisk komutunu verin. Varolan bölümleri görmek için p komutunu kullanın. Diğer komutları ve ne işe yaradıklarını görmek için ? karakterini kullanabilirsiniz. Şimdi Linux için önce bir swap (takas) bölüm oluşturalım. Bunun için önce n komutunu verin. fdisk size birincil (primary) mi yoksa uzatılmış (extented) bölüm mü oluşturacağınızı sorar. Burada dikkat etmeniz gereken nokta, birincil bölümlerin sayısının 4'ü geçemeyeceği. 4'den fazla bölüm için 3 birincil ve daha sonraki bölümleri yerleştirmek için bir de uzatılmış bölüm eklenmelidir.
fdisk, p komutunu verdikten sonra sizden bölüm numarası isteyecektir. Hiç bölümümüz olduğunu varsayarak buraya 1 yazıyoruz. 1 dedikten sonra bölümün başlayacağı ilk silindir numarası sorulur. Burada verilen seçenek ne ise onu yazınız (parantez içindeki ilk sayı). Arından son silindir numarası istenecektir. Eğer buraya da parantez içindeki sayıyı kullanırsanız diskin tamamını kullanmış olursunuz. Böyle yapmak istemezseniz +miktarM olarak istediğiniz büyüklüğü verebilirsiniz. "miktar" yerine megabayt cinsinden büyüklüğü yazın (örnek olarak 70 Mb yer ayırmak için +700M).
Artık istenilen bölüm oluşmuştur. p ile yeni bölümün oluşup oluşmadığını kontrol edebilirsiniz. Biz önce takas alanı yapmak istemiştik, ancak bölüm tipi olarak öntanımlı native görünecektir. Bunu değiştirmek için t komutu kullanılır. Disk formatlarının bir listesini öğrenmek için ise L komutunu kullanabilirsiniz. t yazınca sizden tipini değiştirmek istediğiniz bölüm numarasını ister. 1 yazın ve yeni kodu 82 olarak girin (82 = takas alanı kodu). Şimdi p ile bölümlere bakarsanız 1 numaralı bölümün swap olduğunu göreceksiniz. Linux kurmak için bir bölüme daha ihtiyacınız var. Bunu da oluşturmak için sırasıyla n,p,2 komutlarını girin. İlk silindir için verilen sayıyı, son silindir için eğer başka bölüm ayırmak istemezseniz verilen rakamı, eğer başka bölümler oluşturmak isterseniz yine +miktarM olarak girin. Biz başka bölüm oluşturmadığınızı varsayarak son silindir için verilen rakamı giriyoruz. fdisk'de yaptığınız bu değişikliklerin aktif hale gelmesi için sırasıyla v ve w komutlarını kullanın. Ancak bu komutlardan sonra geri dönüş yoktur. Yaptığınız bölümlerde önceden bilgi varsa bunlar kaybedeceksiniz. Ne yaptığınızı iyice düşündükten sonra disk bölümlendirme tablosunu değiştirin.
Sırada oluşturduğunuz takas alanın aktif hele getirilmesi var. Bu işlemi "setup" menüsünden yapabilirsiniz.
Setup Programı
fdisk ile bölümleri hazırladıktan sonra setup komutu yardımıyla kurulum işleminin yapılacağı bölüme girelim. Karşınıza help, keymap, addswap, target, source, select, install, configure, exit seçenekleri olan bir menü çıkacaktır.
Aşağıda bu menülerin hangi amaçlarla kullanıldıklarını görebilirsiniz.
help: Yardımı görüntüler
keymap: US klavye dışında klavye seçimi yapmak için kullanılır.
addswap: Genelde ilk önce kullanılan seçenektir. Eğer komut satırından takas alanınızı aktif hale getirmediyseniz bu seçenek yardımıyla kolayca bu işi yapabilirsiniz. Aşağıda nasıl yapıldığı anlatılmıştır.
target: Linux sisteminin kurulacağı disk bölümün seçildiği seçenektir. Aşağıda bu seçimin nasıl yapıldığı anlatılmıştır.
source: Linux'u nereden yükleyeceğinizi bu seçenekte belirtiyorsunuz (CDROM gibi...).
select: Paket seçiminin yapıldığı seçenektir.
install: Kurulumu başlatır.
configure: Sistem ayarlarının yapıldığı seçenektir.
exit: Çıkış
Not: İşlemleri yukarıda belirtilen sırada yapmadığınız takdirde seçenekler çalışmayacaktır. Örneğin kaynak seçilmeden paket seçimine geçemezsiniz. Ayrıca gereken sırada ilerlediğinizde bu menüdeki seçenekleri kullanmanıza gerek kalmaz. Setup programı otomatik olarak sıradaki menüye geçecektir.
Şimdi setup programını kullanmaya başlayalım.
Takas Alanının Aktif Hale Getirilmesi
İlk olarak takas alanımızı kullanıma açmak üzere aktif hale getiriyoruz:
addswap
seçeneğini seçiniz. Bu seçeneğe girdiğinizde otomatik olarak sabit diskte bulunan takas alanının numarası verilir ve bu bölümü takas olarak kullanmak isteyip istemediğiniz sorulur. "Yes" diyerek devam ediniz.
Native Bölüm Seçimi
Kuruluma devam için "Continue with Installation" sorusuna "yes" diyerek devam ediniz. Bu soruya "yes" cevabı vermenizin ardından setup programı Linux'un kurulabileceği native bölümleri listeler.
Buradan kurmak istediğiniz bölümü işaretleyip "OK" seçeneğini seçin. Setup size bu bölümün formatlanıp formatlanmayacağını, formatlanacaksa format türünü soracaktır. Eğer format esnasında hatalı disk bloklarının (bad blocks) kontrol edilmesini isterseniz buradaki "Check" seçeneğini, kontrol etmek istemezseniz "Format" seçeneğini seçiniz. Kontrol işlemi biraz uzun sürebilir.
Bu bölümden sonra setup size native bölüm ile ilgili bilgilerin /etc/fstab dosyasına yazıldığına dair bilgi verecektir. "Exit" diyerek devam ediniz.
Linux Altından Diğer İşletim Sistemlerine Ulaşılması
Eğer sisteminizde yüklü başka işletim sistemleri varsa Linux altından bunları görebilme imkanınız vardır.
Eğer böyle bölümler varsa setup programı kurulumun bu bölümünde farklı dosya sistemine sahip bölümlerin olduğunu bilidirir ve Linux altından bunları görmek isteyip istemediğinizi sorar. "Yes" derseniz karşınıza bu bölümlerin bir listesi çıkar. Görmek istediğiniz bölümü işaretleyerek "OK" tuşuna basınız.
Ardından da bu bölümün bağlanacağı (mount) dizini girmelisiniz.
Tüm bölümler için işlemleri tamamladıktan sonra kuruluma devam etmek için "Continue" başlığı altındaki soruya "Yes" cevabı verin.
Kurulum Kaynağı
Sırada kurulum kaynaklarının alınacağı yerin belirlenmesi var.
Burada karşınıza 5 seçenekli bir menu çıkacaktır. Size uygun olanını seçin. CD'den kurulum için "1 Install from a Slackware Cdrom"u seçin. Bu seçim yapılınca CD-ROM'unuzun tipinin kurulum programına tanıtılması gerekmektedir. Bunun için karşınıza çıkan "auto" veya "manual" seçeneklerini kullanınız. Auto seçeneği, CD sürücüyü otomatik olarak tanıyacaktır.
Kurulum Türü ve Paket Kategorileri
Eğer CD-ROM sürücünüz sorunsuz olarak bağlandıysa kurulum türünü isteyen bir soru karşınıza gelir. En genel olan "Slakware" seçeneği ile devam ediniz.
Bundan sonra sırada sisteminize hangi genel kategorideki yazılımların seçileceği var. Buradaki bazı seçenekler önceden seçili durumda olacaktır. Bunlar tavsiye edilen seçeneklerdir. Ancak mutlaka kurulması gereken seri A serisidir.
Kurulum Şekli
Genel kategori seçimlerinden sonra kurulumu nasıl yapmak istersiniz şeklinde bir soru sorulacaktır. Buradaki seçenekler ve anlamları şöyledir:
full: Herşeyi yükler (620 MB+ yer kaplar)
newbie: Yeni başlayanlar için, ayrıntılı kurulum yapılır.
menu: Menü aracılığıyla grup seçimi yapılır.
expert: Menü aracılığıyla paket seçimi yapılır.
custom: Paket dizininden seçim yapılır.
tagpath: Seri dizilerinin bulunduğu dizinlerin içindeki dosyaları okur.
help: Yardım dosyasını görüntüler.
Biz bunlardan "expert" seçeneğini kullanmanızı öneririz. Böylece her bir seri içindeki paketleri ayrı ayrı görebilirsiniz. Kurulum sırasında da bu paketler hakkında bilgi alırsınız.
Expert (uzman) yöntemi seçildikten sona karşınıza sırasıyla disket serileri gelecektir. Bu serilerin alt paketlerinden istediklerinizi boşluk tuşu ile işaretleyebilirsiniz. Bir seri içindeki işaretlemeler bittikten sonra "Ok" ile kuruluma geçin. Bir serinin diske kurulması bittikten sonra sıradaki seriye geçilir.
Karşınıza gelecek seriler ve içerikleri şöyledir:
A - Temel Linux sistemi (kurulumu zorunludur)
AP - X gerektirmeyen çeşitli uygulamalar
D - Program geliştirme (c,c++,perl,..)
E - GNU Emacs editörü
F - FAQ, HOWTO dökümanları
K - Linux çekirdek kaynak kodu
N - Ağ uygulamaları (tcp/ip,uucp,mail,..)
T - TeX yazılımı TCL - tcl/tk dili
X - XFree8 X Window sistemi
XAP - X uygulamaları
XD - X sunucu serisi
XV - XView
Y - X Window gerektirmeyen oyunlar
Kurulum sırasında ekranda hangi paketin kurulduğu, paket hakkında ayrıntılı bilgi ve paketin boyu da yeralır.
Çekirdek Seçimi
Seçtiğiniz tüm serilerin yüklenmesi bittiğinde karşınıza "Install Linux Kernel" başlıklı bir menu çıkacaktır. Bu menüden hangi çekirdeği kullanacağınızı seçmelisiniz.
Eğer açılış disketinde bulunan çekirdeği kullanacaksanız "bootdisk", CD'den bir çekirdek kullanacaksanız "cdrom", açılışı her zaman disket ile yapacak ve çekirdeği bu diskete koyacaksanız "floppy", öntanımlı /vmlinuz çekirdeğini kullanacaksanız "skip" seçeneğini seçmelisiniz.
En genel olarak kullanılan seçenek "skip" seçeneğidir. Bunu kullanmanızı tavsiye ederiz. Bu seçimden sonra ayarların yapılacağına dair bir mesaj ile karşılaşacaksınız. Bu menüyü "Yes" ile geçin ve ayarlara başlayın.
Sistem Ayarları
Açılış Disketi
Ayarlar bölümündeki ilk menüde açılış disketi isteyip istemediğiniz sorulur. "Make Bootdisk" adlı bu menüdeki seçenekler ve anlamları şunlardır:
format: Disket sürücüdeki disketi formatlar.
simple: /vmlinuz'u diskete kopyalayarak disketi oluşturur.
lilo : lilo özelliği de olan açılış disketi yapar (Bu disket ile sistemde birden fazla işletim sistemi olduğu durumlarda bunlar arasında seçim imkanı doğar).
continue: Bu bölümü atlar.
Mutlaka açılış disketi yapmanızı öneriyoruz. Sistemin açılmadığı nadir durumlarda ihtiyacınız olabilir. Disket yapmak için "simple" veya "lilo" seçeneklerini kullanın. Ardından disket sürücüye bir disket yerleştirin ve "Yes" seçeneğini işaretleyin.
Modem Ayarları
Bundan sonraki adım "Modem Configuration", yani modem ayarları bölümüdür. Eğer modeminiz varsa bağlı olduğu iskeleyi işaretleyip Enter'a basınız.
Eğer modeminiz yoksa "no modem" adlı seçeneği işaretleyip yine Enter'a basarak devam ediniz.
Yazıtipi Ayarları
Sırada font ayarları var. "Screen Font Configuration" adlı bu menüden yazıtipi ayarlarında değişiklik yapmak için "Yes" seçeneğini seçiniz.
Karşınıza gelen menüden istediğiniz yazıtipini seçin. Seçimi yaptıktan sonra Enter'a basın. Karşınıza yeni yazıtipiyle yazılmış bir mesaj çıkacaktır. Eğer bu yazıtipini kullanmak isterseniz "Yes", kullanmak istemezsiniz "No" ile devam ediniz.
Lilo Ayarları
Bir sonraki bölüm Lilo seçeneğidir. Eğer diskinizde birden fazla işletim sistemi varsa lilo çok kullanışlı bir programdır. Diskinizdeki ilk sektöre yazılan lilo sayesinde ilk açılış sırasında halihazırdaki işletim sistemleri arasında seçim yapmak mümkün olur. Burada karşınıza gelen seçenekler,
simple: Otomatik olarak Lilo kurulumu
expert: lilo.conf setup menüsü ile kurulum
skip : lilo'yu kurmadan devam
seçenekleridir. Eğer sisteminizde sadece linux olacaksa "skip" seçeneğini giriniz. Lilo'yu kurmak için "simple" seçeneğini seçin.
Şimdi Lilo'nun nereye kurulacağı sorulacaktır. Burada 3 seçenek karşınıza çıkar.
MBR: Sabit diskin ana açılış kaydına (Master Boot Record, MBR) yazar.
Root: Linux bölümün süperbloğuna yazar.
floppy: Diskete yazar.
En genel kullanılan ilk seçenektir. "MBR - Install to Master Boot Record" seçeneğini seçmeniz önerilir. Karşınıza bir menü çıkacaktır. İlk olarak "Begin" ile kuruluma başlayın. Sizden parametre istenecektir. Çoğu sistemler için buna gerek yoktur, bu soruyu Enter ile geçiniz. Ardından lilo'da olmasını istediğiniz ilk işletim sistemini seçmelisiniz. Örneğin Linux. Sonra karşınıza bu bölümün bulunduğu disk bölümünün adı istenir. Örneğin /dev/hda2. Ardından da bu seçim için bir etiket istenir. Örneğin linux.
İkinci işletim sistemimizin Win95 olduğunu farezedelim. Onun için ilk menü karşınıza geldiğinde "dos" seçimini işaretleyip enter'a basınız. Bundan sonra bu bölümün adı ve etiketi istenir. Tüm işlemler bittiğinde lilo'yu kurmak için "Install Lilo" seçeneğini seçiniz.
Ağ Ayarları
Bundan sonraki ayarlar ağ ayarlarıdır. "Configure Network" menusune "Yes" diyerek devam ediniz.
İlk soru hostname, yani kurulum yapılan makina adıdır. Kullanılacak makina adını yazın ve "OK" ile geçin.
Ardından da domainname (alan adı) yazılır. Eğer ethernet kartınız varsa gerçek ağ ayarları, yoksa loopback ayarları yapabilirsiniz. Size loopback kullanıp kullanmacağınız sorulur. Eğer kartınız varsa "No", yoksa ve loopback kullanmak isterseniz "Yes" seçeneğini seçiniz.
Bir ethernet kartınızın olduğunu varsayarak ayarları buna göre yapalım.
Öncelikle makinanın IP adresini girmelisiniz. Bu IP adresi bilgisini sistem yöneticisinden öğrenebilirsiniz. Ardından netmask (ağ maskesi) numarası ve gateway (geçit) IP numarası girilir. Eğer sistemde dış dünyaya açılan bir geçit yoksa Enter ile bu bölümü geçebilirsiniz. Bundan sonra bir alan adı sunucunuz (Domain Name Service, DNS) olup olmadığı sorulur. Varsa "Yes", yoksa "No" seçeneğine basın ve DNS sunucunun IP numarasını verin. Ağ ayarları böylece tamamlanmış olur.
Diğer Ayarlar
Sırada fare, e-posta sunucusu, zaman dilimi gibi ayarların yapılması kaldı. Karşınıza çıkan menüden kullandığınız fareye uyan seçeneği seçin ve "OK" tuşuna basın. Bir fare seçtikten sonra bu farenin bağlı olduğu iskele sorulacaktır. Uygun olanı seçin ve devam edin. PS/2 fareler için ps2, Microsoft uymlu üç tuşlu fareler için ms ve Microsoft uyumlu iki tuşlu fareler için bare seçilebilir
Sırada e-posta göndermek için kullanılan "sendmail" ayarları var. Menüdeki ilk seçeneği girin ve Enter'a basın.
Sendmail'in ardından "Timezone Configuration" yani zaman dilimi ayarı var. Bu bölüm için Europe/İstanbul seçeneğini kullanabilirsiniz.
Bir sonraki menüde, karşınıza root şifresi girilmediğine dair bir uyarı çıkacaktır. Eğer açılış sırasında sisteme root kullanıcısı (en yetkili kullanıcı) ile girmek ve bu kullanıcıya bir şifre atamak istiyorsanız "Yes" seçeneğini seçin ve bir şifre yazın. Şifreyi de verdikten sonra kurulum tamamlanmış olacaktır.
Karşınıza tekrar setup menusu çıkacaktır. "EXIT" ile çıkın ve "reboot" komutu ile bilgisayarınızı tekrar başlatın.
Eğer makineniz sorunsuz kuruldu ise Linux açılır (Lilo kurulmuş ise Linux bölüm için belirlenen etiketi yazın). Seçenekler için shift tuşunu kullanabilirsiniz).
makina-adı login:
istemcisi karşınıza gelecektir. Buraya root yazın,
password:
kısmına da belirlediğiniz şifreyi yazın. X Window ortamına geçmek için startx komutunu kullanabilirsiniz. Ancak daha önce
xf86config
programı yardımıyla X Window sunucusunun ayarlarının yapılması gerekiyor.
Linux, kullanıcılarıyla buluştuğu 1991 yılından beri kendine saygın bir yer edinmiş ve haklı bir kullanım yaygınlığı bulmuştur. Linux, diğer UNIX türevlerine benzer şekilde çok kullanıcılı, çok görevli bir işletim sistemidir. Diğer UNIX'lerin aksine Internet üzerinden ücretsiz dağıtılması, hızla gelişmesini sağlamış, dünya üzerinde milyonlarca (1999 yılı tahminlerine göre 15 milyon) destekçisi olmasına neden olmuştur.
Linux, geniş bir donanım desteği ile geliyor ve 16 işlemciye kadar verdiği destekle yüksek oranda ölçeklendirilebilirlik sunuyor. 386 ve üzeri tüm işlemcilerde çalıştığı gibi 1992'den beri sürat rekorunu elinde bulunduran Alpha işlemcilerde de rahatlıkla kurulabiliyor.
Linux ücretsiz olarak dağıtılıyor. Bunun anlamı, Internet'ten kaynak kodu da dahil olmak üzere çekirdek kodunu indirebilir ve derleyebilirsiniz. Sadece çekirdeğini değil, GNU lisansı altında verilen onbinlerce yazılım da ücretsiz temin edilebiliyor. Kaynak kodunun, işletim sistemiyle birlikte verilmesinin büyük önemi var. Serbest yazılım felsefesi içindeki özgürlük, size elinizdeki yazılımı yazar isim hakkını gözeterek değiştirme ve yeniden dağıtma hakkı verir.
Linux'un gelişmiş grafik arayüzü, görsel uygulamaların çalıştırılması için hızlı bir ortam oluşturuyor. Kolay uygulama geliştirme araçları, ağ üzerinden veri iletişimini, kullanıcıyla etkileşimi, veri tabanı yaratılmasını ve yönetimini, web uygulamalarını çok kolay bir hale getiriyorlar.
Linux'u alırken yanında gelen uygulama yazılımları artık tam teşekküllü denilecek kadar geniş ve gelişmiş yapıdadır. Birkaç yıl öncesine kadar sıkıntısı hissedilen uygulama yazılımları, birer birer boy göstermeye başladılar.
Linux, aynı disk üzerindeki işletim sistemleriyle uyum içinde çalışabilir. Bilgisayarın açılışı esnasında dilediğiniz sistemden başlayabilirsiniz. Linux'un DOS, FAT16, FAT32 dosya sistemi uyumluluğu yanında DOS programlarını çalıştırmak için DOSEMU, Windows programlarını çalıştırmak için VMware, Wabi ve Wine programları vardır.
Aşağıda Linux'un temel parçalarını ve bunların özelliklerini göreceğiz.
Çekirdek : Linux'un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılabilir. Çekirdeğin adı "Linux"tur, ancak pek çok kişi tarafından tüm dağıtıma verilen ismin "Linux" olduğu zannedilir. Dünya üzerindeki dağıtımlar 1999 itibariyle 40'ın üzerindedir. Ancak hepsi aynı çekirdeği kullanır, değişen tek şey dosya ve dizin yapısı, dağıtıma giren belgeler, paketler, dağıtımın fiyatı ve dağıtımın hedeflediği kullanıcılardır.
Birden çok kullanıcı desteklemesi : Linux, dizayn aşamasından bu yana hep birden çok kullanıcıyı desteklemek amacıyla yazılmış ve buna göre programlanmıştır.
Birden çok görevin aynı anda yapılması : Linux, birden çok görevin aynı anda yapılmasına olanak veren bir sistemdir.
Kararlılık : Linux, 1.0 sürümünün Internet sitelerine konulduğu 14 Mart 1994 yılından beri beta denemelerini geçmiş ve kararlı bir yapıya bürünmüştür.
Çok işlemcili SMP desteği : Linux'ta Intel ve SPARC platformlarında mevcuttur. Sürüm numarası 2.0 ile başlayan SMP çekirdekler açılırken sistemde kaç tane işlemci olduğunu bulur ve buna göre kendisini ayarlar.
Linux ve ağ teknolojileri : Linux, doğrudan doğruya Internet'e hazır olarak bağlanabilmesi için TCP/IP desteği ile gelir. Bu sayede TCP/IP konuşan diğer bilgisayarlarla ve işletim sistemleriyle rahatça anlaşabilir. TCP/IP'nin yanında NetBEUI, Samba (Windows makinalarının birbirleriyle konuşmak için kullandıkları protokol), Appletalk (Macintosh) gibi protokoller de desteklenir.
Güvenlik mekanizması : Linux, 386 ve üstü işlemcilerda korumalı kipte (protected mode) çalışır. Böylece bu kipin özelliklerinden sonuna kadar faydalanır.
Grafik arabirimi : X Window (kısaca X) adı verilen ve MIT'te geliştirilen grafik arayüzü, Linux'ta sadece metin ekranda çalışmak istemeyen kullanıcılar için ilginç sayılabilecek bir yazılımdır. X altında farklı ruhlara hitap eden, değişik görüntüler sunan pek çok pencere denetleyici vardır.
Donanım Gereksinimleri
Linux'un daha önce de belirttiğimiz gibi donanımdan sonuna kadar faydalanması neticesinde son derece düşük donanım maliyeti vardır. Desteklediği kartlar piyasada her an bulunabilir cinstendir.
En Düşük Donanım İhtiyacı
386 SX/16 işlemci ve 4Mb RAM
En az 150 Mb boş disk bölümü ve bir takas bölümü
Kullanılabilir Donanım İhtiyacı
Bir Pentium işlemci
32Mb RAM
En az 300 Mb boş sabit disk alanı ve bir takas alanı
İyi bir grafik ekran görüntüsü alabilmek için en az 1 ya da 2Mb bellekli ekran kartı
Fare (PS/2, Microsoft, Mouseman)
Desteklenen Donanımlar
CPU (MİB - Merkezi İşlem Birimi)
386 ve üzeri Intel uyumlu tüm işlemciler (386, 486, Pentium, PentiumII, Pentium Pro, Celeron ve türevleri) ile değişik üreticilerin dağıttığı Intel uyumlu işlemcilerde (AMD, Cyrix) Linux sorunsuz olarak çalışabilir. Amiga'larda kullanılan Motorola işlemcilerde de (68020, 68030, 68040 ve 68060) Linux çalışabiliyor. Bunların yanında daha gelişmiş sayılan DEC Alpha, SPARC, StrongARM, MIPS, HP PA-RISC ve PowerPC (Macintosh'larda kullanılan) işlemcilerde de Linux kurulmuştur.
Mimari
ISA, EISA, VESA ve MCA (IBM PS/2'lerde kullanılan Micro Channel Architecture) mimarilerindeki anakartlar desteklenir. Yerel veri yollarından VLB ve PCI da Linux ile sorun çıkartmadan çalışacaklardır.
Bellek
Teorik olarak 4GB'a kadar RAM desteklenmektedir.
Sabit Disk
EIDE ve IDE diskler ile MFM ve RLL'e sahip 8 ve 16 bitlik sabit disk denetleyicileri Linux tarafından desteklenir. Benzer şekilde SCSI denetleyicisi desteklenen (Advansys, Adaptec AHA 1542, 1522, 1740, 27xx ve 29xx gibi) tüm SCSI sabit disk ve CD-ROM'larla Linux altında çalışabilirsiniz. CD-ROM aygıtlarından Matsushita/Panasonic, Mitsumu, Sony, Soundblaster, Toshiba ve ATAPI gibi türler de desteklenenler arasındadır.
Ekran
Metin ekranlarda SVGA, VGA, EGA, CGA veya Hercules kartlar ile X Window grafik ekranı altında S3, ATI Mach8/32/64, Trident, ET3000/4000, Paradise, Cirrus Logic gibi kartlar desteklenir.
Ağ Kartları
Onlarca tip ethernet kartı desteklenir ve halen bu liste gittikçe artmaktadır. 3COM, WaveLAN, Western Digital, D-Link, Intel, DEC, HP, AMD, Zenith firmalarının ürettiği kartların çok büyük bir çoğunluğu tanınabilir. Genellikle en sık kullanılan ethernet kartları NE2000 ve 3COM uyumlulardır.
16450 ve 16550 UART tabanlı seri kartlar ve tüm asenkron modemler Linux altında çalışır. Internal (makinanın içine takılan) veya external (makinanın dışında duran) modemler ile Linux yardımıyla Internet'e bağlanabilirsiniz. Winmodem'leri Linux ile birlikte kullanamazsınız. ISA modemler Linux ile sorunsuzca çalışır.
Ses Kartları
Linux, SoundBlaster, ProAudio Spectrum, Gravis Ultrasound, AWE 32/64 gibi ses kartlarını destekler.
Yazıcılar
Linux'un yazıcı desteği nispeten kısıtlıdır. Windows uyumlu olduğu söylenen birtakım yazıcılar Linux altında çalışmazlar. Aslında temel bir kural olarak şunu belirtebiliriz ki paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici, sürücüsü olduğu sürece Linux tarafından desteklenir. Hatta bir yerel ağ üzerinden bu yazıcılar birden çok makinaya paylaştırılabilir.
Fare
Linux, Microsoft, Mousesystems ve Logitech ¤¤¤¤¤¤ mouse, ATI XL, Logitech ve Microsoft busmouse ile PS/2 mouse desteklenir.
KURULUM İŞLEMLERİ
Slackware Linux kurulumu
Bu bölümde Slackware Linux dağıtımının kurulumu anlatılacak ve kurulum örnek şekillerle desteklenecektir.
Ön hazırlıklar
Kuruluma başlamadan önce birtakım ön hazırlıklardan geçmeniz gerekiyor. Bunlardan kısaca söz edelim.
Genel Bilgisayar Bilgisi
Daha önce, önsözde de belirttiğimiz gibi bilgisayarlar hakkında detaylı olmasa da bazı ön bilgilere sahip olmalısınız. Özellikle bilgisayarın sabit diskinin büyüklüğü (Mb cinsinden), türü (IDE, SCSI), hafıza (Mb cinsinden), CDROM (varsa, IDE veya SCSI olmayan CD sürücülerin modeli) ve farenin tipi bilinmelidir. Bunları bilgisayarı satın aldığınız yerden öğrenebilirsiniz.
Video kartının özelliklerinden ve monitörünüzün tipinden haberdar olmalısınız. Özellikle monitörün hangi ekran çözünürlüğünü destekleyebildiğini öğrenin.
Ağ Bilgisi
Eğer bir ağa bağlı iseniz ağ özelliklerini ve ağa bağlanabilmek için gerekli bilgileri sistem yöneticinizden öğrenin. Slackware kurulumu için bir ağa bağlı olmak zorunda değilsiniz. Aşağıda yazılanlar, bilgisayarınızı Internet'e ethernet kartı yardımıyla bağlamak için gerekli bilgileri içerir. Eğer telefon hattı üzerinden Internet bağlantısı planlıyorsanız aşağıdakilerin hepsi işinize yaramayabilir.
Makinanızın IP adresi : 144.122.72.14 benzeri 4 adet birbirinden nokta karakteriyle ayrılmış rakamlardan oluşmalıdır.
Ağ maskesi : Yine IP adresine benzer şekildedir, genellikle 255.255.255.0 gibi bir rakamdır.
Arayüz (gateway) adresi : Bilgisayarınızın dış dünyaya açılan kapısı
Alan adı sunucusu (DNS) IP adresi : Makine adından IP adresini bulmak için kullanılır.
Alan adı (domain name), örnek olarak gelecek.com.tr
Makine adı (host name), örnek olarak penguen.gelecek.com.tr
Kurulum Yöntemleri
Slackware Linux kurmak için birkaç yolunuz vardır. Bunlardan birini tercih etmelisiniz. En kolay yol CD'den kurulumdur. Eğer BIOS'unuzun CD'den açma özelliği de varsa hiç disket oluşturmanıza gerek kalmadan kuruluma başlayabilirsiniz. Deneyebileceğiniz diğer yollar ise sabit diskten kurulum, ağdan kurulum gibi seçeneklerdir.
Açılış Disketi Oluşturulması
Eski BIOS'ların CD'den açılış desteği vermemesi de mümkün. Bu durumda iki adet açılış disketine ihtiyacınız var.
Dos altında açılış disketi hazırlamak için aşağıdaki yönergeleri takip edin:
D:\dosutils> RAWRITE
Enter disk image source file name: ..\BOODSKS.144\BARE.GZ
Enter target diskette drive: A:
Please insert a formatted diskette into drive A: and press -ENTER- :
Yukarıdaki örnekte, SCSI olmayan sistemler için kullanılabilecek BARE.GZ disket görüntüsünü (root disketi) boş bir diskete yazdırdık. Eğer sisteminizde bir SCSI denetleyici var ise BARE.GZ yerine SCSI.S disket görüntüsünü kullanmalısınız.
Root disketi oluşturmak için kullanmanız gereken görüntü ise COLOR144.GZ dosyası. Yine RAWRITE.EXE programını kullanarak root disketini de oluşturabilirsiniz.
Eğer bir başka Linux sisteminiz varsa, disketin oluşturulması gayet kolaydır. CD'yi bağlayın ve bare.gz dosyasının bulunduğu dizine gelin. Disket sürücüye temiz bir disket yerleştirdikten sonra aşağıdaki komutu verin:
dd if=bare.gz of=/dev/fd0
Root disketi için ise,
dd if=color144.gz of=/dev/fd0
komutlarını vermelisiniz.
Sabit Diskten Kurulum Yapmak İçin
Eğer kurulumu sabit diskinizden yapmayı düşünüyorsanız bunun için bir MSDOS disk bölümüne ihtiyacınız var. Ancak bu bölümün DoubleSpace ile sıkıştırılmamış olmasına dikkat ediniz. İlk olarak sözü edilen bölümde bir dizin oluşturun:
mkdir slackwar
Oluşan bu dizinin altına her disk serisi için A1, A2, .. dizinlerini oluşturun. CD'deki disk serileri içinde bulunan dosyaları bu dizinler altına kopyalayın. Şu anda sabit diskten kurulum için dizinler hazır demektir.
CDROM'dan Kurulum
Eğer CD'den kurulum yapacaksanız sadece boot ve root disketlerine ihtiyacınız olacak. O da BIOS'u CD'den açılışı desteklemeyen kullanıcılar için. Elinizdeki CD otomatik kurulumu destekliyorsa, BIOS'tan gerekli düzenlemeleri yaparak hemen kuruluma geçebilirsiniz.
Kurulum
Bu bölümde kurulum işlemleri adım adım anlatılacaktır.
Bölümlendirme
Öncelikle sabit diskinizde gerekli bölümlendirmeleri yapmalısınız. Eğer diskinizde önceden mevcut başka bir işletim sistemi varsa önce Linux için yer açmalı, ardından gerekli bölümlendirmeleri yapmalısınız. Makineyi açılış disketi veya CD ile açmalısınız. Açılış sırası için gerekli değişiklikleri BIOS ayarları altından yapabilirsiniz. Oluşturduğunuz disk bölümlerini (swap ve native) kurulum sırasında Linux dosya sistemi kopyalanması için formatlamanız gerekecek.
Gerekli Disk Bölümleri
Linux kurmak için en azından iki disk bölümüne gereksiniminiz olacak. Bunlardan biri asıl sistemin kopyalanacağı "native" bölüm, diğeri ise takas alanı olarak görev yapacak "swap" bölümüdür. Takas alan, belleğin yetmediği durumlarda sanal bir bellek olarak görev yapar. İsteğinize göre native bölüm sayısını artırabilir ve Linux'u birden çok disk bölümüne yerleştirebilirsiniz. Disk bölümlendirmeyi yapabileceğiniz çeşitli programlar mevcuttur. Bunlardan en çok kullanılanı fips ve fdisk'dir.
fdisk Kullanarak Bölüm Oluşturulması
Linux sistemini disket ya da CD-ROM yardımıyla açtıktan sonra karşınıza
slackware login:
komut satırı gelecektir. Buraya "root" yazarak giriş yapın.
Ardından bölümlendirme yapmak için fdisk komutunu verin. Varolan bölümleri görmek için p komutunu kullanın. Diğer komutları ve ne işe yaradıklarını görmek için ? karakterini kullanabilirsiniz. Şimdi Linux için önce bir swap (takas) bölüm oluşturalım. Bunun için önce n komutunu verin. fdisk size birincil (primary) mi yoksa uzatılmış (extented) bölüm mü oluşturacağınızı sorar. Burada dikkat etmeniz gereken nokta, birincil bölümlerin sayısının 4'ü geçemeyeceği. 4'den fazla bölüm için 3 birincil ve daha sonraki bölümleri yerleştirmek için bir de uzatılmış bölüm eklenmelidir.
fdisk, p komutunu verdikten sonra sizden bölüm numarası isteyecektir. Hiç bölümümüz olduğunu varsayarak buraya 1 yazıyoruz. 1 dedikten sonra bölümün başlayacağı ilk silindir numarası sorulur. Burada verilen seçenek ne ise onu yazınız (parantez içindeki ilk sayı). Arından son silindir numarası istenecektir. Eğer buraya da parantez içindeki sayıyı kullanırsanız diskin tamamını kullanmış olursunuz. Böyle yapmak istemezseniz +miktarM olarak istediğiniz büyüklüğü verebilirsiniz. "miktar" yerine megabayt cinsinden büyüklüğü yazın (örnek olarak 70 Mb yer ayırmak için +700M).
Artık istenilen bölüm oluşmuştur. p ile yeni bölümün oluşup oluşmadığını kontrol edebilirsiniz. Biz önce takas alanı yapmak istemiştik, ancak bölüm tipi olarak öntanımlı native görünecektir. Bunu değiştirmek için t komutu kullanılır. Disk formatlarının bir listesini öğrenmek için ise L komutunu kullanabilirsiniz. t yazınca sizden tipini değiştirmek istediğiniz bölüm numarasını ister. 1 yazın ve yeni kodu 82 olarak girin (82 = takas alanı kodu). Şimdi p ile bölümlere bakarsanız 1 numaralı bölümün swap olduğunu göreceksiniz. Linux kurmak için bir bölüme daha ihtiyacınız var. Bunu da oluşturmak için sırasıyla n,p,2 komutlarını girin. İlk silindir için verilen sayıyı, son silindir için eğer başka bölüm ayırmak istemezseniz verilen rakamı, eğer başka bölümler oluşturmak isterseniz yine +miktarM olarak girin. Biz başka bölüm oluşturmadığınızı varsayarak son silindir için verilen rakamı giriyoruz. fdisk'de yaptığınız bu değişikliklerin aktif hale gelmesi için sırasıyla v ve w komutlarını kullanın. Ancak bu komutlardan sonra geri dönüş yoktur. Yaptığınız bölümlerde önceden bilgi varsa bunlar kaybedeceksiniz. Ne yaptığınızı iyice düşündükten sonra disk bölümlendirme tablosunu değiştirin.
Sırada oluşturduğunuz takas alanın aktif hele getirilmesi var. Bu işlemi "setup" menüsünden yapabilirsiniz.
Setup Programı
fdisk ile bölümleri hazırladıktan sonra setup komutu yardımıyla kurulum işleminin yapılacağı bölüme girelim. Karşınıza help, keymap, addswap, target, source, select, install, configure, exit seçenekleri olan bir menü çıkacaktır.
Aşağıda bu menülerin hangi amaçlarla kullanıldıklarını görebilirsiniz.
help: Yardımı görüntüler
keymap: US klavye dışında klavye seçimi yapmak için kullanılır.
addswap: Genelde ilk önce kullanılan seçenektir. Eğer komut satırından takas alanınızı aktif hale getirmediyseniz bu seçenek yardımıyla kolayca bu işi yapabilirsiniz. Aşağıda nasıl yapıldığı anlatılmıştır.
target: Linux sisteminin kurulacağı disk bölümün seçildiği seçenektir. Aşağıda bu seçimin nasıl yapıldığı anlatılmıştır.
source: Linux'u nereden yükleyeceğinizi bu seçenekte belirtiyorsunuz (CDROM gibi...).
select: Paket seçiminin yapıldığı seçenektir.
install: Kurulumu başlatır.
configure: Sistem ayarlarının yapıldığı seçenektir.
exit: Çıkış
Not: İşlemleri yukarıda belirtilen sırada yapmadığınız takdirde seçenekler çalışmayacaktır. Örneğin kaynak seçilmeden paket seçimine geçemezsiniz. Ayrıca gereken sırada ilerlediğinizde bu menüdeki seçenekleri kullanmanıza gerek kalmaz. Setup programı otomatik olarak sıradaki menüye geçecektir.
Şimdi setup programını kullanmaya başlayalım.
Takas Alanının Aktif Hale Getirilmesi
İlk olarak takas alanımızı kullanıma açmak üzere aktif hale getiriyoruz:
addswap
seçeneğini seçiniz. Bu seçeneğe girdiğinizde otomatik olarak sabit diskte bulunan takas alanının numarası verilir ve bu bölümü takas olarak kullanmak isteyip istemediğiniz sorulur. "Yes" diyerek devam ediniz.
Native Bölüm Seçimi
Kuruluma devam için "Continue with Installation" sorusuna "yes" diyerek devam ediniz. Bu soruya "yes" cevabı vermenizin ardından setup programı Linux'un kurulabileceği native bölümleri listeler.
Buradan kurmak istediğiniz bölümü işaretleyip "OK" seçeneğini seçin. Setup size bu bölümün formatlanıp formatlanmayacağını, formatlanacaksa format türünü soracaktır. Eğer format esnasında hatalı disk bloklarının (bad blocks) kontrol edilmesini isterseniz buradaki "Check" seçeneğini, kontrol etmek istemezseniz "Format" seçeneğini seçiniz. Kontrol işlemi biraz uzun sürebilir.
Bu bölümden sonra setup size native bölüm ile ilgili bilgilerin /etc/fstab dosyasına yazıldığına dair bilgi verecektir. "Exit" diyerek devam ediniz.
Linux Altından Diğer İşletim Sistemlerine Ulaşılması
Eğer sisteminizde yüklü başka işletim sistemleri varsa Linux altından bunları görebilme imkanınız vardır.
Eğer böyle bölümler varsa setup programı kurulumun bu bölümünde farklı dosya sistemine sahip bölümlerin olduğunu bilidirir ve Linux altından bunları görmek isteyip istemediğinizi sorar. "Yes" derseniz karşınıza bu bölümlerin bir listesi çıkar. Görmek istediğiniz bölümü işaretleyerek "OK" tuşuna basınız.
Ardından da bu bölümün bağlanacağı (mount) dizini girmelisiniz.
Tüm bölümler için işlemleri tamamladıktan sonra kuruluma devam etmek için "Continue" başlığı altındaki soruya "Yes" cevabı verin.
Kurulum Kaynağı
Sırada kurulum kaynaklarının alınacağı yerin belirlenmesi var.
Burada karşınıza 5 seçenekli bir menu çıkacaktır. Size uygun olanını seçin. CD'den kurulum için "1 Install from a Slackware Cdrom"u seçin. Bu seçim yapılınca CD-ROM'unuzun tipinin kurulum programına tanıtılması gerekmektedir. Bunun için karşınıza çıkan "auto" veya "manual" seçeneklerini kullanınız. Auto seçeneği, CD sürücüyü otomatik olarak tanıyacaktır.
Kurulum Türü ve Paket Kategorileri
Eğer CD-ROM sürücünüz sorunsuz olarak bağlandıysa kurulum türünü isteyen bir soru karşınıza gelir. En genel olan "Slakware" seçeneği ile devam ediniz.
Bundan sonra sırada sisteminize hangi genel kategorideki yazılımların seçileceği var. Buradaki bazı seçenekler önceden seçili durumda olacaktır. Bunlar tavsiye edilen seçeneklerdir. Ancak mutlaka kurulması gereken seri A serisidir.
Kurulum Şekli
Genel kategori seçimlerinden sonra kurulumu nasıl yapmak istersiniz şeklinde bir soru sorulacaktır. Buradaki seçenekler ve anlamları şöyledir:
full: Herşeyi yükler (620 MB+ yer kaplar)
newbie: Yeni başlayanlar için, ayrıntılı kurulum yapılır.
menu: Menü aracılığıyla grup seçimi yapılır.
expert: Menü aracılığıyla paket seçimi yapılır.
custom: Paket dizininden seçim yapılır.
tagpath: Seri dizilerinin bulunduğu dizinlerin içindeki dosyaları okur.
help: Yardım dosyasını görüntüler.
Biz bunlardan "expert" seçeneğini kullanmanızı öneririz. Böylece her bir seri içindeki paketleri ayrı ayrı görebilirsiniz. Kurulum sırasında da bu paketler hakkında bilgi alırsınız.
Expert (uzman) yöntemi seçildikten sona karşınıza sırasıyla disket serileri gelecektir. Bu serilerin alt paketlerinden istediklerinizi boşluk tuşu ile işaretleyebilirsiniz. Bir seri içindeki işaretlemeler bittikten sonra "Ok" ile kuruluma geçin. Bir serinin diske kurulması bittikten sonra sıradaki seriye geçilir.
Karşınıza gelecek seriler ve içerikleri şöyledir:
A - Temel Linux sistemi (kurulumu zorunludur)
AP - X gerektirmeyen çeşitli uygulamalar
D - Program geliştirme (c,c++,perl,..)
E - GNU Emacs editörü
F - FAQ, HOWTO dökümanları
K - Linux çekirdek kaynak kodu
N - Ağ uygulamaları (tcp/ip,uucp,mail,..)
T - TeX yazılımı TCL - tcl/tk dili
X - XFree8 X Window sistemi
XAP - X uygulamaları
XD - X sunucu serisi
XV - XView
Y - X Window gerektirmeyen oyunlar
Kurulum sırasında ekranda hangi paketin kurulduğu, paket hakkında ayrıntılı bilgi ve paketin boyu da yeralır.
Çekirdek Seçimi
Seçtiğiniz tüm serilerin yüklenmesi bittiğinde karşınıza "Install Linux Kernel" başlıklı bir menu çıkacaktır. Bu menüden hangi çekirdeği kullanacağınızı seçmelisiniz.
Eğer açılış disketinde bulunan çekirdeği kullanacaksanız "bootdisk", CD'den bir çekirdek kullanacaksanız "cdrom", açılışı her zaman disket ile yapacak ve çekirdeği bu diskete koyacaksanız "floppy", öntanımlı /vmlinuz çekirdeğini kullanacaksanız "skip" seçeneğini seçmelisiniz.
En genel olarak kullanılan seçenek "skip" seçeneğidir. Bunu kullanmanızı tavsiye ederiz. Bu seçimden sonra ayarların yapılacağına dair bir mesaj ile karşılaşacaksınız. Bu menüyü "Yes" ile geçin ve ayarlara başlayın.
Sistem Ayarları
Açılış Disketi
Ayarlar bölümündeki ilk menüde açılış disketi isteyip istemediğiniz sorulur. "Make Bootdisk" adlı bu menüdeki seçenekler ve anlamları şunlardır:
format: Disket sürücüdeki disketi formatlar.
simple: /vmlinuz'u diskete kopyalayarak disketi oluşturur.
lilo : lilo özelliği de olan açılış disketi yapar (Bu disket ile sistemde birden fazla işletim sistemi olduğu durumlarda bunlar arasında seçim imkanı doğar).
continue: Bu bölümü atlar.
Mutlaka açılış disketi yapmanızı öneriyoruz. Sistemin açılmadığı nadir durumlarda ihtiyacınız olabilir. Disket yapmak için "simple" veya "lilo" seçeneklerini kullanın. Ardından disket sürücüye bir disket yerleştirin ve "Yes" seçeneğini işaretleyin.
Modem Ayarları
Bundan sonraki adım "Modem Configuration", yani modem ayarları bölümüdür. Eğer modeminiz varsa bağlı olduğu iskeleyi işaretleyip Enter'a basınız.
Eğer modeminiz yoksa "no modem" adlı seçeneği işaretleyip yine Enter'a basarak devam ediniz.
Yazıtipi Ayarları
Sırada font ayarları var. "Screen Font Configuration" adlı bu menüden yazıtipi ayarlarında değişiklik yapmak için "Yes" seçeneğini seçiniz.
Karşınıza gelen menüden istediğiniz yazıtipini seçin. Seçimi yaptıktan sonra Enter'a basın. Karşınıza yeni yazıtipiyle yazılmış bir mesaj çıkacaktır. Eğer bu yazıtipini kullanmak isterseniz "Yes", kullanmak istemezsiniz "No" ile devam ediniz.
Lilo Ayarları
Bir sonraki bölüm Lilo seçeneğidir. Eğer diskinizde birden fazla işletim sistemi varsa lilo çok kullanışlı bir programdır. Diskinizdeki ilk sektöre yazılan lilo sayesinde ilk açılış sırasında halihazırdaki işletim sistemleri arasında seçim yapmak mümkün olur. Burada karşınıza gelen seçenekler,
simple: Otomatik olarak Lilo kurulumu
expert: lilo.conf setup menüsü ile kurulum
skip : lilo'yu kurmadan devam
seçenekleridir. Eğer sisteminizde sadece linux olacaksa "skip" seçeneğini giriniz. Lilo'yu kurmak için "simple" seçeneğini seçin.
Şimdi Lilo'nun nereye kurulacağı sorulacaktır. Burada 3 seçenek karşınıza çıkar.
MBR: Sabit diskin ana açılış kaydına (Master Boot Record, MBR) yazar.
Root: Linux bölümün süperbloğuna yazar.
floppy: Diskete yazar.
En genel kullanılan ilk seçenektir. "MBR - Install to Master Boot Record" seçeneğini seçmeniz önerilir. Karşınıza bir menü çıkacaktır. İlk olarak "Begin" ile kuruluma başlayın. Sizden parametre istenecektir. Çoğu sistemler için buna gerek yoktur, bu soruyu Enter ile geçiniz. Ardından lilo'da olmasını istediğiniz ilk işletim sistemini seçmelisiniz. Örneğin Linux. Sonra karşınıza bu bölümün bulunduğu disk bölümünün adı istenir. Örneğin /dev/hda2. Ardından da bu seçim için bir etiket istenir. Örneğin linux.
İkinci işletim sistemimizin Win95 olduğunu farezedelim. Onun için ilk menü karşınıza geldiğinde "dos" seçimini işaretleyip enter'a basınız. Bundan sonra bu bölümün adı ve etiketi istenir. Tüm işlemler bittiğinde lilo'yu kurmak için "Install Lilo" seçeneğini seçiniz.
Ağ Ayarları
Bundan sonraki ayarlar ağ ayarlarıdır. "Configure Network" menusune "Yes" diyerek devam ediniz.
İlk soru hostname, yani kurulum yapılan makina adıdır. Kullanılacak makina adını yazın ve "OK" ile geçin.
Ardından da domainname (alan adı) yazılır. Eğer ethernet kartınız varsa gerçek ağ ayarları, yoksa loopback ayarları yapabilirsiniz. Size loopback kullanıp kullanmacağınız sorulur. Eğer kartınız varsa "No", yoksa ve loopback kullanmak isterseniz "Yes" seçeneğini seçiniz.
Bir ethernet kartınızın olduğunu varsayarak ayarları buna göre yapalım.
Öncelikle makinanın IP adresini girmelisiniz. Bu IP adresi bilgisini sistem yöneticisinden öğrenebilirsiniz. Ardından netmask (ağ maskesi) numarası ve gateway (geçit) IP numarası girilir. Eğer sistemde dış dünyaya açılan bir geçit yoksa Enter ile bu bölümü geçebilirsiniz. Bundan sonra bir alan adı sunucunuz (Domain Name Service, DNS) olup olmadığı sorulur. Varsa "Yes", yoksa "No" seçeneğine basın ve DNS sunucunun IP numarasını verin. Ağ ayarları böylece tamamlanmış olur.
Diğer Ayarlar
Sırada fare, e-posta sunucusu, zaman dilimi gibi ayarların yapılması kaldı. Karşınıza çıkan menüden kullandığınız fareye uyan seçeneği seçin ve "OK" tuşuna basın. Bir fare seçtikten sonra bu farenin bağlı olduğu iskele sorulacaktır. Uygun olanı seçin ve devam edin. PS/2 fareler için ps2, Microsoft uymlu üç tuşlu fareler için ms ve Microsoft uyumlu iki tuşlu fareler için bare seçilebilir
Sırada e-posta göndermek için kullanılan "sendmail" ayarları var. Menüdeki ilk seçeneği girin ve Enter'a basın.
Sendmail'in ardından "Timezone Configuration" yani zaman dilimi ayarı var. Bu bölüm için Europe/İstanbul seçeneğini kullanabilirsiniz.
Bir sonraki menüde, karşınıza root şifresi girilmediğine dair bir uyarı çıkacaktır. Eğer açılış sırasında sisteme root kullanıcısı (en yetkili kullanıcı) ile girmek ve bu kullanıcıya bir şifre atamak istiyorsanız "Yes" seçeneğini seçin ve bir şifre yazın. Şifreyi de verdikten sonra kurulum tamamlanmış olacaktır.
Karşınıza tekrar setup menusu çıkacaktır. "EXIT" ile çıkın ve "reboot" komutu ile bilgisayarınızı tekrar başlatın.
Eğer makineniz sorunsuz kuruldu ise Linux açılır (Lilo kurulmuş ise Linux bölüm için belirlenen etiketi yazın). Seçenekler için shift tuşunu kullanabilirsiniz).
makina-adı login:
istemcisi karşınıza gelecektir. Buraya root yazın,
password:
kısmına da belirlediğiniz şifreyi yazın. X Window ortamına geçmek için startx komutunu kullanabilirsiniz. Ancak daha önce
xf86config
programı yardımıyla X Window sunucusunun ayarlarının yapılması gerekiyor.
