Sapphire'in Ekonomik Kartları: HD 3650 ve HD 3450 (İnceleme)

Bilişim basını, donanım incelemeleri konusunda aslında gerçek yaşamdan uzak bir çizgi izliyor. Firmaların da teşvikiyle, yapılan yayınlar hep en üst düzey, en yüksek performanslı ürünlere odaklanıyor. Oysa, çarşı pazardaki durum oldukça farklı. Dergilerin ve biz DarkHardware gibi web sitelerinin sayfalarını dolduran GeForce 9800'ler, Radeon 3800'lere rağmen, bugün bilgisayar ürünleri de satan bir çok zincir mağazaya girdiğinizde bulabileceğiniz en yüksek ekran kartı modeli GeForce 8600'den ibaret. Bu noktada, tüketiciler de aslında orta ve alt düzey ürünler üzerine yeterince yayın yapılmamasından şikayetçi.
Geçtiğimiz haftalarda ardı ardına çok üst düzey ekran kartlarının incelemelerini sunarak biz de tüketicinin gerçek beklentilerinden biraz uzağa kaydık. Bugün ele alacağımız kartlarsa, kullanıcıların çok daha kolay ulaşabileceği, bir anlamda daha "gerçek" ürünler. Bugünkü incelememize, Sapphire'in orta ve giriş düzeyinden birer kartını konuk ediyor ve bu düzeylerde güncel fiyat / performans çizgisinin durumuna göz atıyoruz. Ele alacağımız kartlar, Sapphire Radeon HD 3450 ve Radeon HD 3650 modelleri.

Solda Sapphire HD 3650, sağdaysa HD 3450 görülüyor
HD 3000 Serisinin Ekonomik Üyeleri

AMD, ATI Radeon HD 2000 serisiyle pek aradığını bulamadı ama bu serinin hemen ardından gelen HD 3000 serisi, çok daha başarılı oldu. Öncelikle, AMD bu seride üretim teknolojisini 55nm düzeyine indirerek hem güç tüketimini düşürdü, hem kendi karlılığını arttırdı. Ek olarak, bu seriyle birlikte gelen DirectX 10.1 desteği uygulamada kullanıcılara henüz bir şey sağlamasa da, pazarlama açısından ATI ürünlerine DirectX 10.1 desteklemeyen NVIDIA ürünleri karşısında büyük bir koz sağladı.
HD 3000 serisiyle önce HD 3870 ve HD 3850 modelleriyle tanıştık, bu iki modelden de ürünlerin incelemelerini geçmişte sitemizde yayınladık. Bu kartların ardından AMD iki yeni HD 3000 modeli daha yayınladı ve giriş düzeyiyle orta düzeyi de HD 3000 serisine terfi ettirmiş oldu. Bu ürünlerden orta düzeye daha yakın olanı Radeon HD 3650, giriş düzeyi olanıysa HD 3450 adını taşımakta. İsimlerinden de anlayacağınız gibi, bu kartlar sırasıyla HD 2600 ve HD 2400'lerin yerlerine geçmekte.​

HD 3800'lerde RV670 grafik işlemcisi kullanılıyordu. HD 3650'de RV635, HD 3470 ve 3450 modellerindeyse RV620 grafik işlemcisi kullanılmakta. Bu grafik işlemcileri temelde aynı özellik ve teknolojileri içeriyorlar, daha açıkça söylemek gerekirse, RV635 ve RV620, büyük kardeş RV670'in işlem gücü açısından hafifletilmiş türevleri. HD 3650 serisinde bellek arabirimi 128-bit'e indirilmiş, işlemcinin sahip olduğu işlem ünitesi sayısıysa 120 adet. HD 3400'lerdeyse bellek arabirimi 64-bit, işlem ünitesi sayısıysa 40 adete iniyor. Tüm bu ürünler, HD 3800 serisinde olduğu gibi HDMI üzerinden ses aktarma yeteneğine ve eksiksiz video hızlandırma özelliklerine sahipler.
Daha önce de benzer incelemelerde belirttiğimiz üzere, bu tür giriş düzeyi ürünlerde AMD ve NVIDIA, kart üreticilerini oldukça özgür bırakıyorlar. Dolayısıyla, üreticiler bizim yukarıdaki tabloda listelediğimiz resmi değerlerden istedikleri kadar uzaklaşmakta serbestler. Hatta, piyasada rastlayacağınız çok az sayıda kartın yukarıdaki tablodaki bellek miktarı ve işlemci-bellek hızı parametrelerine birebir bağlı olacağını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Bu genel özellikleri gördükten sonra, şimdi inceleyeceğimiz kartları gözden geçirelim... Bir sonraki sayfada başlıyoruz.​

Sapphire Radeon HD 3650

Sapphire HD 3650, 17 cm civarında baskılı devre kartıyla, günümüz şartlarına göre ufak boyda denebilecek bir kart. Kart çalışmak için ek güç bağlantısı gerektirmediği için kullanımı daha esnek, güç kaynağı konusunda da kullanıcıya sorun çıkartmıyor.

Sapphire HD3650 512MB DDR2

Kartın arkadan görünüşü ve bellek yongalarına yakından bakış
Sapphire, bu kartında düşük devirli bir fanla çalışan, klasik tasarımın biraz dışında bir soğutucu kullanmış. Soğutucunun üzerindeki şeffaf plastik parça, soğutucuyu olduğundan biraz daha büyük gösteriyor sanki. Soğutucu sadece grafik işlemcisini soğutuyor, bellek yongalarından bazılarının üzerini örtmesine rağmen yongalara değmiyor. İncelememizin ilerleyen satırlarında bu soğutucu konusuna tekrar değineceğiz.
Radeon HD 3650 kartları GDDR3 ya da DDR2 bellekle donatılabiliyor. Kartı oldukça sade bir tasarımla üreten Sapphire, bellek olarak DDR2 kullanmayı seçmiş. 512 MB bellek kapasitesi, 8 adet Quimonda üretimi, 2ns yonga ile elde edilmiş. Yongaların 4 tanesi kartın ön, diğer 4 tanesi arka yüzünde yer alıyorlar. Belleklerin saat hızı 500 MHz, dolayısıyla çalışma hızları 1000 MHz oluyor.
Sapphire, kartın grafik işlemci hızında da bir değişiklik yapmamış. AMD'nin öngördüğü şekilde, 725 MHz hızında çalışan bir grafik işlemcisiyle karşılaşıyoruz. Grafik işlemcisinin 128-bit bellek arabirimi kullandığı, DirectX 10.1 desteklediği vs. detayları zaten geçen bölümlerde hatırlatmıştık. Ekleyebileceğimiz bir detay, HD 3650'de 2D / 3D modları için farklı hızların kullanılmıyor olması. Daha üst düzey kartlarda yer alan bu özellik, HD 3650 ve 3450'de yer almıyor. Buna rağmen, grafik işlemcisi kendi içinde çeşitli enerji tasarruf işlevlerine sahip.

GPU-z uygulamasının sunduğu bilgiler
Sapphire bu kartı çift DVI çıkışı ve yanında ek olarak S-Video bağlantısıyla donatmış. DVI çıkışlarından birini analog VGA'ya çevirecek adaptör kutudan çıkmakta. Artık orta düzey kartların bile çift DVI çıkışıyla gelmeleri bizce olumlu bir gelişme. Sonuçta, DVI çıkışları tek bir parçayla VGA'ya dönüşebiliyor ama tersi mümkün değil. Yalnız, maliyeti düşürmek için olsa gerek Sapphire bu kartta DVI -> HDMI dönüştürücü vermemiş, dolayısıyla kartın ses olanaklarının da kullanımını kısıtlamış. Her güncel kartta olması gerektiği gibi, bu kartta da HDCP desteği var.

Kutudan çıkan ek malzeme bunlardan ibaret
Testler sırasında Sapphire HD 3650'nin fanının çalışma tarzını oldukça dikkat çekici bulduk. Küçük boyutlu fan tam hıza çıkınca farkedilir bir ses üretiyor, ama normalde bu hıza hiç çıkmıyor diyebiliriz. Hatta ilginçtir ki fan, kart bekleme durumunda, boştayken genelde durmuş oluyor. Bu kartta Sapphire biraz cesur bir fan hız kontrol ayarı yapmış. Kartın grafik işlemcisi genelde çok yüksek sıcaklıklarda dolaşıyor, 70 derece ve üzeri değerler sürekli görülen sıcaklıklar. Ekran kartının fanı, ancak grafik işlemcisi 80 dereceye yaklaşırsa devreye giriyor. Sapphire bu seçimi bilinçli mi yapmış, yoksa kartın firmware'inde bir hata mı var bilemiyoruz, ama gördüğümüz kadarıyla kart hem yüksek sıcaklıklarda geziyor. Biz testlerde bir sorun gözlemedik ama önümüzdeki sıcak günlerde, hava sıcaklığı gölgede 30 dereceyi bulduğunda kapalı kasa içinde Sapphire HD 3650'nin durumu acaba ne olur?​

Sapphire Radeon HD 3650 Overclock Edition​

Sapphire Radeon HD 3450

HD 3450 kartlarda deyim yerindeyse sonsuz bir ürün çeşitliliği var. Her üretici kendisine göre bir baskılı devre tasarımı ve soğutma çözümü kullanmakta, dolayısıyla rengarenk bir ürün dünyasıyla karşı karşıyayız. Bizim incelediğimiz üründe Sapphire tercihini pasif soğutmadan yana kullanmış. Baskılı devresi 14.5 cm uzunluğunda olan kartın üzerinde, çok büyük sayılamayacak bir ısı dağıtıcı var. Aslında Sapphire kartın üzerinden fan bağlantı noktasını da sökmemiş, ama belirttiğimiz gibi, kartta fan takılı değil. Tahmin edeceğiniz üzere, kartın çalışması için ek güç bağlantısı gerekmiyor. Kullanım sırasında soğutucunun oldukça ısındığını gözledik, ama sonuçta kart oldukça az güç tüketiyor ve ısınma nedeniyle bir sorun yaratmıyor. Testler boyunca kartın grafik işlemci sıcaklığı 45-50 dereceli değerlerde gezdi.

Sapphire HD 3450 genel görünümü

Kartın üzerinde fan bağlantı noktası yalnız başına beklemekte
Gelelim kartın teknik detaylarına. Kullanılan RV620 grafik işlemcisinin 600 MHz hızında olduğunu ve 40 adet işlem ünitesi içerdiğini daha önce belirtmiştik. Sapphire, işlemcinin saat hızıyla oynamamış. Belleklerdeyse sıradışı bazı tercihler var. AMD, normalde HD 3450 kartlarının 256 MB bellekle üretilmesini öngörüyor, ama belirttiğimiz gibi üreticiler bu konuda özgür. Sapphire de bu noktada inisiyatif kullanmış ve kartı 512 MB bellekle donatmış. Kullanılan bellek tipi DDR2, bellek yongalarının üreticisiyse Hynix. Kartın üzerinde toplam 8 adet, 2ns hızında bellek yongası var, bu yongaların kağıt üzerindeki çalışma hızı 1000 MHz, Sapphire'in yongaları çalıştırdığı hız da 1000 MHz.

GPU-z uygulamasının sunduğu bilgiler
Kart giriş düzeyi bir kart olmasına rağmen, DirectX 10.1 desteği, PCI Express 2.0 desteği ve içerdiği UVD video hızlandırma ünitesi açısından Radeon HD 3000 serisinin daha pahalı üyelerinden aşağı kalır bir yanı yok. Zaten kartın HD video oynatma başarısına az sonra özel bir bölümde değineceğiz.
Sapphire Radeon HD 3450, konum olarak giriş düzeyi bir kart olmasına rağmen üzerinde iki adet DVI çıkışı bulundurmakta. Bu çıkışlardan birini analog VGA olarak kullanmak için gereken adaptör kutuya eklenmiş. Yalnız, kutudan DVI - HDMI dönüştürücü çıkmıyor, HDMI üzerinden ses alma planlarınız varsa, buna dikkat edin. Kartı HDTV bir televizyona bağlamak isterseniz kutudan çıkan komponent çıkış kablosunu kullanabiliyorsunuz. Ayrıca kutuda kompozit-s-video çıkış dönüştürücü de var.
Sapphire, bu kartı da HD 3650 örneğinde olduğu gibi ufak boyutlu, sevimli bir kutuda sunmakta. Kutu içeriği, bir üstteki paragrata belirttiğimiz kablo ve dönüştürücüler yanında basit bir kurulum kılavuzu (Türkçe bilgiler de içeriyor) ve sürücü CD'sinden ibaret.​

İncelediğimiz karttan çok daha düşük fiyat düzeyleri hedeflenerek tasarlanmış bu kartın performansı da tahmin edeceğiniz üzere daha düşük.​

Kartları tanıdık, bir sonraki sayfada performanslarına göz atmaya başlayabiliriz...​

DarkHardware Test Sistemi
İşlemciIntel Core 2 Duo E8500 işlemciAnakartDFI LanParty DK X48 (Intel X48 yonga seti)Bellek:2GB OCZ Reaper PC2-8500 DDR2-1066 bellek, 800MHz @ 4-4-4-15Ekran Kartı:Sapphire Radeon HD 3870Sabit Disk ve Optik Disk:Seagate Barracuda 7200.10 250GB disk, ASUS BC-1250PT Blu-ray sürücü Monitör:Viewsonic VG2230 22" LCDGüç Kaynağı:Silverstone Decathlon DA-850 850 WattSoğutma:Standart Intel Soğutucusuİşletim Sistemi ve Sürücüler:Windows Vista Ultimate SP1, Catalyst v8.4​

Orta ve alt düzey ekran kartlarını 1680x1050 çözünürlük ve çok yüksek görüntü kalitesi ayarlarında test etmek olanaksız, çünkü kartların performansı bu ayarlarda çalışmaya yetmiyor. Elde edilecek saniyede 10 kareden düşük değerler, zaten pek güvenilirliği olmayan test sonuçları. Dolayısıyla biz bu testte çözünürlükleri biraz düşük tuttuk, Antialiasing gibi özellikleriyse kullanmadık.
Karşılaştırma olanağı sağlaması için, fiyat olarak Sapphire HD 3450 ile 3650'nin ortalarında bir konumda olan Palit GeForce 8500GT'yi de test sonuçlarımıza ekledik. Bu kartın fiyat olarak HD 3450 değil de daha çok 3650 için bir rakip olduğunu hatırlatırız.​

3DMark06 ve 05'de kartların sıralanışı ve aralarındaki farklar aslında hemen hemen aynı. HD 3650, her iki testte de GF 8500GT'den %30 kadar yüksek puan alıyor. Üstelik testimize katılan 8500GT'nin sıradan bir 8500GT olmadığını, Palit tarafından performans dopingi yapılmış "Sonic" sürümü olduğunu da hatırlatmak gerek. Yani sıradan bir 8500GT kullanıldığında iki kart arasındaki fark daha da yüksek olacaktır.​

Bu düzeydeki kartların Crysis'i "High Detail" ayarlarında ve kullanıcıyı delirtmeyecek hızlarda oynatması olanaksız. Dolayısıyla Crysis testinde ayarları orta düzeyde tuttuk. Görülüyor ki buna rağmen HD 3450 ve GF 8500GT ile bu ayarlarda bile Crysis oynamak olanaksız. HD 3650 ise muhteşem olmasa bile, oynanabilir bir oyun sağlayacağa benziyor.​

DirectX 10 temelli Company of Heroes ve Call of Juarez, çözünürlükleri orta düzeyde tutmamıza rağmen kartları oldukça terlettiler. Her iki oyunda da akıcı bir oyun yakalayabilmek için detay düzeyini düşürmek şart gözüküyor. Öte yandan, Call of Juarez'in o kadar da muhteşem olmayan görüntü kalitesine rağmen bu kadar düşük sonuçlar vermesi, biraz da oyunun kötü optimize edilmesinden kaynaklanıyor denebilir.​

OpenGL temelli Quake Wars, kartların göreli olarak iyi performans gösterdikleri bir oyun. HD 3450, 1024x768'de iyi bir oyun sağlayamıyor ama HD 3650, oyunu gayet güzel oynatabilecek güçte. Yine de, 1024x768 çözünürlüğü aşmamanızı öneririz.​

Solda Sapphire HD 3450'nin, sağdaysa Palit GF 8500'ün Blu-ray oynatırken işlemci kullanım grafikleri görülüyor​