- 14 Kas 2006
- 1,174
- 27
Kazan Hanlığı
İdil (Volga) Irmağı kıyısındaki Kazan şehrinde kurulmuş bir Türk Devleti. Kuzeydoğu Avrupa’ya göç eden Türkler tarafından 15. yüzyılda kurulup* 16. yüzyılın ortalarında Ruslar tarafından yıkıldı.
Kazan Hanlığı* Volga Bulgarlarının yaşadıkları bölgede* Altınordu Devleti'nin eski hanlarından Uluğ Muhammed Han tarafından* 1437 tarihinde kuruldu. Hanlığın ahâlisini* Orta Asya’dan gelme yerleşik ve yarı göçebe Türkler ve Finliler meydana getiriyordu. Uluğ Muhammed Han (1437-1445)* gelişmesini devleti için mahzurlu gördüğü Moskova Knezliği’ne karşı* 1439-1445’te sefere çıkıp* Rus kuvvetlerini bozguna uğrattı ve Knez Vasili’yi esir etti. Ruslar* Kazan Hanlığının hakimiyetini tanıyıp* harp tazminatı olarak her yıl haraç vermeyi* Kazan memurlarının Rus şehirlerinde vazife yapmasını ve Oka Nehri boyunu şehzade Kasım’a yurt olarak vermeyi kabul ettiler. Oka Nehri boyunda kurulan Kasım Hanlığı sayesinde* Moskova Knezliği kontrol altında tutuldu.
Teşkilâtçı* tedbirli* cesur ve akıllı bir idareci olan Uluğ Muhammed Hanın vefatıyla oğlu Mahmud Han (1449-1462)* Kazan Hanlığı tahtına geçti. Mahmud Han devrinde* Kazanlılar sulh* sükûn* huzur ve refah içinde yaşadılar. Mahmud Hanın* 1462’de vefatıyla* oğlu Halil (1462-1467) ve İbrahim (1467-1479)* Kazan Hanı oldular. İbrahim Han devrinde taht mücadeleleri başladı. İbrahim Hana karşı bazı beyler Kasım Hanlığının kurucusu Kasım’ı* Kazan Hanı olarak tanıdılar. Türklere karşı fırsat kollayan Moskova Knezliği* bu durumu değerlendirerek* İbrahim Hana karşı* Kasım Hanı destekledi. Hanedanlık meselesi* Moskova Knezliğinin kontrolünü gevşettiğinden Ruslar* Türklerin hakimiyetinden kurtulmak için faâliyete geçtiler. Papalık tarafından* Bizans sülâlesinden Sofya ile evlendirilen Üçüncü İvan* 1480’de Türk hakimiyetinden ayrılarak* istiklâlini ilan etti. Kazan Hanlığındaki taht mücadeleleri* 1552 tarihine kadar devam etti. Kazan tahtına sahip olmak isteyen prensler* Ruslar’dan da teşvik ve yardım alarak* iktidar mücadelesine devam ettiler.
Kazan Hanlığının iç işlerindeki karışıklıklardan* büyük ölçüde istifade eden Ruslar* 1487 yazında Kazan’a girdiler. Muhammed Emin (1502-1518)* Rus taraftarı görünerek* usta bir siyaset takip edip* 1506’da Rusları* Kazan’dan attıysa da* bütün tehlikeyi ortadan kaldıramadı. 1521’de Kırım sülalesinin* 1552’de Astırhanlıların hakimiyetine geçen Kazan Hanlığı* devamlı Rus saldırılarına uğradı. İlk "çar" unvanlı Moskova Knezi olan Dördüncü (Korkunç) İvan* Hıristiyan Avrupa’dan silah ve asker de alarak* 150.000 kişilik ordusu ve 150 top ile* Kazan Hanlığına karşı harekete geçti. Kazan’ı müdafaa eden* şehirdeki 33.000 asker ve dışarıdaki 15.000 atlı Hanlık kuvvetleri ile Ruslar arasında* 1552 yazında* şiddetli çarpışmalar meydana geldi. Kazan’daki müdâfilerin huruç harekâtı ve atlı kuvvetlerin saldırıları sonucu* Rusları yok etme metodu* Avrupa’dan getirilen toplar ve İngiliz mühendislerinin duvar altı lağım tekniği karşısında tatbik edilemedi. Ağustos başında Kazan’a giren Ruslara karşı* sokak muharebeleri yapıldı. Ruslara karşı en şiddetli mücadele* Kul Şerif Camii ve Medresesi çevresinde oldu. Seyyid Kul Şerif dahil bütün medreseliler şehid edildiler. Yadigâr Muhammed Han ve etrafındakiler esir edildi. Kazanlıların çok azı dışında* genç-ihtiyar* kadın-erkek katliama uğradı. Maddî ve manevî kültür eserleri imha edilerek* şehir ve devletin hazineleri* Ruslar tarafından yağmalandı. Kazan ülkesi* Rusların hakimiyetine girince* çeşitli tarihlerdeki istiklal mücadeleleri kanlı şekilde bastırıldı. Bugün* Kazan’da Rusya Federasyonuna bağlı Volga (İdil) Tatar Cumhuriyeti hakimdir.
1437-1552 tarihleri arasında* Kuzeydoğu Avrupa’da hakim olan Kazan Hanlığı* Türkler tarafından kurulmuştur. Ruslar* Türkleri sevmediklerinden buranın ahalisine* Moğollara izafen Tatar diyerek onları kötülemektedirler.
Hanlıkta* yerleşik Bulgar Türkleri ve yarı göçebe Kıpçak Türkleri hakimdiler. Hanlığın başında bulunan “Han”* boyları temsilen “Karacılar Dîvânı” ile idarede söz sahibi idarî* askerî ve dinî temsilciler* hükümeti meydana getirirdi. Saltanat* hanedandan en büyük oğulun hakkıydı. Bütün memleketi alâkadar eden meseleler için* temsilciler heyetinden meydana gelen Kurultay toplanırdı. Kazan Hanlığının iktisadî temeli* tarıma dayanırdı. İslavlara* hububat mahsulleri* meyve* bal* balmumu* balık ile çeşitli kürk ve eşyaları ihraç edilirdi. Kazan’da yabancı tüccarlar için ayrı bir bölge kurulmuştu. Her yıl* 24 Eylül günü* Volga Nehrindeki adada panayır kurularak* ülkenin her tarafındaki tüccarlar burada toplanır* alışveriş yaparlardı. Kazan’da saraylar ve camiler inşa edilerek* âlimlerin ve dinî müesseselerin bütün ihtiyaçları* devlet bütçesinden karşılanırdı. Dânişmend* derviş* hâfız* hâkim* kadı* molla yetiştirilerek* her Kazanlı* İslâm dininin esaslarını öğreninceye kadar* cami* mektep ve medreselerde okutulurdu. Kul Şerîf Camii ve Medresesi en meşhur Kazan müessesesidir. Kazan Hanlığı* Ruslar tarafından işgal edilince maddî ve manevî eserler yağmalanıp* tahrip edildi. Katliamlarda* devlet adamları ve âlimlerle birlikte* çocuklar ve kadınlar da insafsızca öldürüldüler.
İdil (Volga) Irmağı kıyısındaki Kazan şehrinde kurulmuş bir Türk Devleti. Kuzeydoğu Avrupa’ya göç eden Türkler tarafından 15. yüzyılda kurulup* 16. yüzyılın ortalarında Ruslar tarafından yıkıldı.
Kazan Hanlığı* Volga Bulgarlarının yaşadıkları bölgede* Altınordu Devleti'nin eski hanlarından Uluğ Muhammed Han tarafından* 1437 tarihinde kuruldu. Hanlığın ahâlisini* Orta Asya’dan gelme yerleşik ve yarı göçebe Türkler ve Finliler meydana getiriyordu. Uluğ Muhammed Han (1437-1445)* gelişmesini devleti için mahzurlu gördüğü Moskova Knezliği’ne karşı* 1439-1445’te sefere çıkıp* Rus kuvvetlerini bozguna uğrattı ve Knez Vasili’yi esir etti. Ruslar* Kazan Hanlığının hakimiyetini tanıyıp* harp tazminatı olarak her yıl haraç vermeyi* Kazan memurlarının Rus şehirlerinde vazife yapmasını ve Oka Nehri boyunu şehzade Kasım’a yurt olarak vermeyi kabul ettiler. Oka Nehri boyunda kurulan Kasım Hanlığı sayesinde* Moskova Knezliği kontrol altında tutuldu.
Teşkilâtçı* tedbirli* cesur ve akıllı bir idareci olan Uluğ Muhammed Hanın vefatıyla oğlu Mahmud Han (1449-1462)* Kazan Hanlığı tahtına geçti. Mahmud Han devrinde* Kazanlılar sulh* sükûn* huzur ve refah içinde yaşadılar. Mahmud Hanın* 1462’de vefatıyla* oğlu Halil (1462-1467) ve İbrahim (1467-1479)* Kazan Hanı oldular. İbrahim Han devrinde taht mücadeleleri başladı. İbrahim Hana karşı bazı beyler Kasım Hanlığının kurucusu Kasım’ı* Kazan Hanı olarak tanıdılar. Türklere karşı fırsat kollayan Moskova Knezliği* bu durumu değerlendirerek* İbrahim Hana karşı* Kasım Hanı destekledi. Hanedanlık meselesi* Moskova Knezliğinin kontrolünü gevşettiğinden Ruslar* Türklerin hakimiyetinden kurtulmak için faâliyete geçtiler. Papalık tarafından* Bizans sülâlesinden Sofya ile evlendirilen Üçüncü İvan* 1480’de Türk hakimiyetinden ayrılarak* istiklâlini ilan etti. Kazan Hanlığındaki taht mücadeleleri* 1552 tarihine kadar devam etti. Kazan tahtına sahip olmak isteyen prensler* Ruslar’dan da teşvik ve yardım alarak* iktidar mücadelesine devam ettiler.
Kazan Hanlığının iç işlerindeki karışıklıklardan* büyük ölçüde istifade eden Ruslar* 1487 yazında Kazan’a girdiler. Muhammed Emin (1502-1518)* Rus taraftarı görünerek* usta bir siyaset takip edip* 1506’da Rusları* Kazan’dan attıysa da* bütün tehlikeyi ortadan kaldıramadı. 1521’de Kırım sülalesinin* 1552’de Astırhanlıların hakimiyetine geçen Kazan Hanlığı* devamlı Rus saldırılarına uğradı. İlk "çar" unvanlı Moskova Knezi olan Dördüncü (Korkunç) İvan* Hıristiyan Avrupa’dan silah ve asker de alarak* 150.000 kişilik ordusu ve 150 top ile* Kazan Hanlığına karşı harekete geçti. Kazan’ı müdafaa eden* şehirdeki 33.000 asker ve dışarıdaki 15.000 atlı Hanlık kuvvetleri ile Ruslar arasında* 1552 yazında* şiddetli çarpışmalar meydana geldi. Kazan’daki müdâfilerin huruç harekâtı ve atlı kuvvetlerin saldırıları sonucu* Rusları yok etme metodu* Avrupa’dan getirilen toplar ve İngiliz mühendislerinin duvar altı lağım tekniği karşısında tatbik edilemedi. Ağustos başında Kazan’a giren Ruslara karşı* sokak muharebeleri yapıldı. Ruslara karşı en şiddetli mücadele* Kul Şerif Camii ve Medresesi çevresinde oldu. Seyyid Kul Şerif dahil bütün medreseliler şehid edildiler. Yadigâr Muhammed Han ve etrafındakiler esir edildi. Kazanlıların çok azı dışında* genç-ihtiyar* kadın-erkek katliama uğradı. Maddî ve manevî kültür eserleri imha edilerek* şehir ve devletin hazineleri* Ruslar tarafından yağmalandı. Kazan ülkesi* Rusların hakimiyetine girince* çeşitli tarihlerdeki istiklal mücadeleleri kanlı şekilde bastırıldı. Bugün* Kazan’da Rusya Federasyonuna bağlı Volga (İdil) Tatar Cumhuriyeti hakimdir.
1437-1552 tarihleri arasında* Kuzeydoğu Avrupa’da hakim olan Kazan Hanlığı* Türkler tarafından kurulmuştur. Ruslar* Türkleri sevmediklerinden buranın ahalisine* Moğollara izafen Tatar diyerek onları kötülemektedirler.
Hanlıkta* yerleşik Bulgar Türkleri ve yarı göçebe Kıpçak Türkleri hakimdiler. Hanlığın başında bulunan “Han”* boyları temsilen “Karacılar Dîvânı” ile idarede söz sahibi idarî* askerî ve dinî temsilciler* hükümeti meydana getirirdi. Saltanat* hanedandan en büyük oğulun hakkıydı. Bütün memleketi alâkadar eden meseleler için* temsilciler heyetinden meydana gelen Kurultay toplanırdı. Kazan Hanlığının iktisadî temeli* tarıma dayanırdı. İslavlara* hububat mahsulleri* meyve* bal* balmumu* balık ile çeşitli kürk ve eşyaları ihraç edilirdi. Kazan’da yabancı tüccarlar için ayrı bir bölge kurulmuştu. Her yıl* 24 Eylül günü* Volga Nehrindeki adada panayır kurularak* ülkenin her tarafındaki tüccarlar burada toplanır* alışveriş yaparlardı. Kazan’da saraylar ve camiler inşa edilerek* âlimlerin ve dinî müesseselerin bütün ihtiyaçları* devlet bütçesinden karşılanırdı. Dânişmend* derviş* hâfız* hâkim* kadı* molla yetiştirilerek* her Kazanlı* İslâm dininin esaslarını öğreninceye kadar* cami* mektep ve medreselerde okutulurdu. Kul Şerîf Camii ve Medresesi en meşhur Kazan müessesesidir. Kazan Hanlığı* Ruslar tarafından işgal edilince maddî ve manevî eserler yağmalanıp* tahrip edildi. Katliamlarda* devlet adamları ve âlimlerle birlikte* çocuklar ve kadınlar da insafsızca öldürüldüler.